Donkere voegen in metselwerk: oorzaken, preventie en oplossingen

Donkere voegen in metselwerk zijn een veelvoorkomend probleem bij gevels en muren, vooral in regio’s waar het klimaat koud en vochtig is. Deze verkleuring kan het uiterlijk van een gevel aantasten, maar kan ook wijzen op onderliggende problemen zoals schimmelvorming, onjuist verwerkt voegmateriaal of een tekort aan onderhoud. In dit artikel worden de oorzaken van donkere voegen gedetailleerd uitgelegd, evenals mogelijke oplossingen en preventieve maatregelen. De focus ligt op praktische informatie voor eigenaren, handwerkers en professionals in de bouwsector.

Wat zijn voegen in metselwerk?

In metselwerk vormen voegen de verbindingen tussen bouwelementen zoals bakstenen of blokken. Deze verbindingen zijn essentieel voor de stabiliteit, waterdichtheid en esthetiek van de constructie. Het voegwerk, of voegmateriaal, kan uit verschillende materialen bestaan, zoals mortel, kalk of cement, en kan in kleur en textuur variëren. De keuze van het voegmateriaal en de manier waarop het wordt verwerkt, heeft een directe invloed op het uiterlijk en de duurzaamheid van het metselwerk.

Oorzaken van verkleuring van voegen

Donkere of verkleurde voegen zijn vaak het gevolg van verkeerd verwerkt voegmateriaal, ongunstige omstandigheden tijdens het aandraaien of externe invloeden zoals vocht, schimmel en vervuiling. Hieronder worden deze oorzaken nader toegelicht.

1. Onjuiste verwerking van voegmateriaal

Een belangrijk aspect van het verkrijgen van een uniforme kleur in voegen is de juiste verwerking van het voegmateriaal. Volgens een technisch adviseur bij Forbo is het aandraaien van voegmateriaal een proces dat nauwkeurig moet worden uitgevoerd en niet mag worden uitgesteld tot het einde van de werkdag. De snelheid waarmee het voegmateriaal afbindt beïnvloedt namelijk de eindkleur: snelle afbinding resulteert vaak in donkere voegen, terwijl langzaam afbinding juist lichtere voegen oplevert.

Vooral bij het gebruik van donkere voegkleuren is het van groot belang om de omstandigheden zoals temperatuur, luchtvochtigheid en restvocht in de ondergrond nauwkeurig te controleren. Idealiter moet het voegmateriaal worden verwerkt bij ongeveer 19°C en een luchtvochtigheid van rond de 70%. Als het koud is, kan het verstandig zijn om een kacheltje aan te zetten om de omgeving te verbeteren.

2. Vocht en schimmelvorming

Een andere veelvoorkomende oorzaak van donkere voegen is schimmelvorming, die vaak het gevolg is van vocht. Voegen die poreus zijn of een ruwe textuur hebben, vangen regenwater en dauw op, waardoor het vocht langdurig in de voegen blijft hangen. Dit vormt een ideale omgeving voor schimmels, die zich uiteindelijk in de voegen nestelen en de kleur veranderen.

Schimmelvorming kan ook het gevolg zijn van een verstopte regenpijp of dakgoot. Als het water niet goed kan afstromen, loopt het langs de gevel naar beneden en trekt het in het voegwerk. Hierdoor blijft het vocht in de voegen zitten en ontstaat er een zwart uitzicht.

3. Vervuiling en luchtverontreiniging

Luchtverontreiniging en vervuiling kunnen ook leiden tot verkleuring van voegen. Stof, algen en vuil kunnen zich op de voegen afzetten, vooral in stedige gebieden. Donkere voegen kunnen hierdoor het gevolg zijn van deze aanslag, die zich in de poriën van het voegmateriaal vasthecht.

Soorten voegwerk en hun invloed op verkleuring

De keuze van het type voegwerk speelt ook een rol in de mate van verkleuring. Aan de hand van het voegwerk kan men voorspellen of voegen gevoeliger zijn voor schimmel, vuil of verkleuring.

1. Platvolle voegen

Platvolle voegen zijn glad en strak afgewerkt. Ze hebben weinig textuur en zijn minder geschikt voor het ophopen van vuil en schimmel. Hierdoor zijn ze relatief eenvoudig te onderhouden en minder gevoelig voor verkleuring. Eén nadeel is echter dat bij ouderdom kleine scheurtjes kunnen ontstaan, waarin vocht en schimmel zich kunnen nestelen.

2. Geborstelde voegen

Geborstelde voegen hebben een grof oppervlak en veel reliëf. Ze geven een robuuste en klassieke uitstraling aan een gevel, maar zijn tegelijkertijd gevoeliger voor verkleuring. Het ruwe oppervlak biedt een ideale plek voor het ophopen van vuil en schimmel. Daardoor kunnen donkere voegen snel ontstaan, vooral in vochtige omgevingen.

3. Snijvoegen

Snijvoegen zijn strak en scherp afgesneden, waardoor het water goed af kan lopen. Hierdoor is het risico op schimmelvorming lager dan bij geborstelde voegen. Echter, bij scheurtjes kan vuil zich nog steeds vasthechten. De kleur van snijvoegen kan verkleuren als het voegmateriaal niet correct is verwerkt of als het onder invloed raakt van vocht.

4. Verdiepte voegen

Verdiepte voegen liggen iets dieper dan de bakstenen en geven de gevel extra diepte. Ze zijn glad genoeg om vuil minder snel vast te houden, wat het risico op verkleuring vermindert. Deze voegen zijn relatief geschikt voor omgevingen met veel vocht, omdat het water minder snel in de poriën van het voegmateriaal trekt.

Voegmortel en kleurinstabiliteit

De kleur van voegen hangt ook af van het voegmateriaal, ook wel voegmortel genoemd. De samenstelling van de voegmortel beïnvloedt niet alleen de duurzaamheid, maar ook de kleur. Bij een klassieke kleur wordt bijvoorbeeld één deel wit cement gemengd met één deel kalk en zes delen zand. De keuze van het zandtype beïnvloedt de tint: rijnzand geeft een grijze kleur, wit zand een bleke kleur en duinenzand een crème kleur.

De kleur van de voegmortel kan verder worden aangepast door het gebruik van kleurstoffen. Daarnaast kunnen er materialen zoals kalksteen, kwartskorrels of vochtwerende producten aan de mortel worden toegevoegd om de eigenschappen van het voegmateriaal aan te passen aan de wensen en het gewenste uiterlijk.

Een belangrijk aspect bij het kiezen van voegmortel is de stabiliteit van de kleur. Donkere kleuren zijn vaak gevoeliger voor verkleuring, vooral als het voegmateriaal niet onder ideale omstandigheden is verwerkt. Daarom is het essentieel om de temperatuur, luchtvochtigheid en restvocht in de ondergrond nauwkeurig te controleren bij het aandraaien van donkere voegen.

Preventie van verkleuring van voegen

Het voorkomen van verkleuring van voegen begint bij het correct verwerken van het voegmateriaal en het aanhouden van ideale omstandigheden tijdens de aandraaiing. Daarnaast zijn er een aantal praktische maatregelen die kunnen helpen om verkleuring te voorkomen.

1. Correcte verwerking van voegmateriaal

Het aandraaien van voegmateriaal moet worden uitgevoerd onder ideale omstandigheden. De temperatuur moet rond de 19°C liggen en de luchtvochtigheid tussen 60% en 70%. Als het koud is, kan het verstandig zijn om de omgeving te verwarmen om de afbindingsprocessen te ondersteunen. Daarnaast dient het voegmateriaal niet als sluitpost te worden verwerkt aan het einde van de werkdag, omdat dit kan leiden tot ongelijkmatige afbinding en verkleuring.

2. Gebruik van een geschikt voegtype

Het kiezen van een voegtype dat geschikt is voor de lokaal heersende omstandigheden is essentieel. Platvolle of verdiepte voegen zijn bijvoorbeeld minder gevoelig voor schimmel en vuil dan geborstelde voegen. Door vooraf te bepalen welk type voeg het beste past bij de locatie en het gewenste uiterlijk, kan men het risico op verkleuring verminderen.

3. Onderhoud en reiniging

Regelmatig onderhoud is essentieel om verkleuring van voegen te voorkomen. Het is belangrijk om de gevel schoon te houden en vuil, bladeren en andere aanslag te verwijderen. Dit voorkomt ophoping van water en vuil, wat schimmelvorming kan aanmoedigen.

Een aanbevolen maatregel is het gebruik van een speciale gevelreiniger of een mengsel van water en soda. Dit helpt bij het verwijderen van vuil en schimmel. Daarnaast kan het toepassen van een impregnerende laag helpen om de gevel tegen vervuiling en vocht te beschermen.

Oplossingen voor bestaande donkere voegen

Als de voegen al verkleurd zijn, zijn er verschillende opties om het probleem te verhelpen. De keuze van de behandeling hangt af van de oorzaak van de verkleuring en de staat van het voegwerk.

1. Chemisch reinigen

Chemisch reinigen is een effectieve manier om zwarte voegen te verwijderen. Hierbij wordt een speciaal reinigingsmiddel aangebracht met een handspuit of borstel. Het middel dringt diep door in de voegen en lost schimmel en vuil op. Na een korte inwerktijd wordt het oppervlak zorgvuldig afgespoeld met een hogedrukreiniger. Het losgekomen vuil en de chemicaliën worden opgevangen en op de juiste manier afgevoerd.

De kosten voor chemisch reinigen van gevel en voegwerk liggen meestal tussen €16,50 en €22,50 per m². Deze behandeling maakt vaak deel uit van een totaalpakket voor gevelreiniging.

2. Opnieuw voegen

Als de voegen te beschadigd zijn, is reinigen soms niet genoeg en moeten ze eerst worden uitgehakt en vervolgens opnieuw worden gevoegd. Het uithakken van voegen kan worden uitgevoerd met een speciale hakhamer, waarmee snelle en kleine hakbewegingen worden uitgevoerd. Dit techniek is geschikt om alleen de kapotte voegwerk te verwijderen en het gezonde voegwerk te behouden. Echter, bij oudere gebouwen of zeer harde voegen kan het nodig zijn om te kiezen voor een alternatieve techniek, zoals uitslijpen.

De kosten voor opnieuw voegen liggen meestal tussen €20 en €100 per m². De prijs is afhankelijk van het type voeg en de staat van de gevel.

3. Totaalpakketten

Voor een grondige verfraaiing van de gevel kan men kiezen voor een totaalpakket, dat zowel chemisch reinigen als opnieuw voegen omvat. De totaalkosten van zulke behandelingen liggen tussen €36 en €123 per m², afhankelijk van de uitgevoerde maatregelen.

Tabel: Kostenoverzicht van gevelbehandelingen

Conclusie

Donkere voegen in metselwerk kunnen het gevolg zijn van verschillende oorzaken, waaronder verkeerd verwerkt voegmateriaal, vocht, schimmelvorming en vervuiling. Het is belangrijk om de juiste omstandigheden te creëren bij het aandraaien van voegmateriaal en het kiezen van een geschikt voegtype. Bovendien is regelmatig onderhoud en reiniging essentieel om verkleuring te voorkomen.

Voor bestaande donkere voegen zijn er verschillende oplossingen beschikbaar, variërend van chemische reiniging tot volledige herverfening van het voegwerk. De keuze van de behandeling hangt af van de oorzaak en de staat van het voegwerk. Door deze maatregelen te volgen, kan men zorgen voor een duurzame en esthetische gevel die lange tijd mooi blijft.

Bronnen

1. Forbo: Voorkom mogelijk verkleuring van je voegen
2. Architectuurwonen: Voegwerk
3. Gevel-werken: Voegwerken
4. Gevelrenovatie Rotterdam: Zwarte voegen buitenmuur