Het belang van het eigen gewicht in metselwerk: Constructieve aspecten en risico’s

Published by Redactie on augustus 29, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Het eigen gewicht van metselwerk speelt een cruciale rol in de constructieve stabiliteit van gebouwen. In de context van renovatie, herstel en nieuwbouw is het begrijpen van dit gewicht en de effecten die het kan hebben op de structuur essentieel. Uit de gegevens in de bronnen blijkt dat het eigen gewicht van metselwerk, samen met externe belastingen, kan leiden tot scheurvorming, loskomend metselwerk, en zelfs tot instabiliteit van gevels en funderingen.

In dit artikel worden de technische aspecten van het eigen gewicht van metselwerk besproken, op basis van feiten uit de bronnen. Aandacht gaat uit naar de oorzaken van mogelijke schade, de rol van materialen en constructie, en mogelijke maatregelen om schade te voorkomen of te herstellen. De nadruk ligt op feiten die expliciet genoemd zijn in de bronnen, zonder veronderstellingen of toezeggingen buiten het gegeven materiaal.

Het eigen gewicht en constructieve belasting

Het eigen gewicht van metselwerk is een belangrijke factor in de berekening van de constructieve stabiliteit van een gebouw. In de regel is het eigen gewicht van metselwerk afhankelijk van de materialen die worden gebruikt, zoals baksteen, beton, of andere vormen van metselwerk.

Een van de bronnen benadrukt dat het eigen gewicht van metselwerk kan leiden tot scheurvorming, zowel door directe druk als door kruip, wat het geleidelijk toenemen van vervorming is onder een constante belasting. Bij hoge constructies, zoals torens, en bij combinaties van metselwerk met materialen zoals hout, staal en beton, kan kruip een rol spelen. Bij baksteenmetselwerk is dit effect echter beperkt.

Ook wordt duidelijk dat bij spouwmuurconstructies het eigen gewicht van het buitenblad een rol kan spelen bij het loskomen van metselwerk, vooral wanneer de aansluitingen of de detailuitvoering niet correct zijn. Dit is bijvoorbeeld het geval bij betongevelbanden, waarbij het metselwerk boven de band kan loskomen en naar voren komt, als er geen juiste verbinding is tussen binnen- en buitenblad.

Risico’s bij te zware belasting

Wanneer een gebouw belast wordt door het eigen gewicht van metselwerk in combinatie met andere factoren, zoals winddruk of extra belastingen zoals isolatie, kan dit leiden tot instabiliteit. In de tekst is vermeld dat het toepassen van een buitenisolatie-pakket met afwerking kan leiden tot een extra belasting van 14kg tot 30kg per vierkante meter, en soms zelfs tot 35kg per vierkante meter. Dit extra gewicht kan de bestaande constructie zwaarder belasten, vooral wanneer de fundering niet voldoende dragend vermogen heeft.

Daarnaast kan de combinatie van eigen gewicht en verkeerd uitgevoerde bouwdetails leiden tot schade aan metselwerk. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het toevoegen van woningscheidende vloeren op een fundering die niet ontworpen was voor zo’n extra belasting. Dit heeft geleid tot forse scheurvorming in kwetsbare plekken van het gebouw, zoals boven een deur.

Oorzaken van schade door eigen gewicht

De schade die kan ontstaan door het eigen gewicht van metselwerk is meestal het gevolg van een combinatie van factoren, zoals verkeerde uitvoering, ouderdom, en veranderingen in de ondergrond. Volgens de bronnen is er een verband tussen het eigen gewicht van metselwerk en schade die ontstaat door veranderingen in de bodem of trillingen die veroorzaakt worden door zwaar wegverkeer.

Daarnaast kan het eigen gewicht van metselwerk ook leiden tot schade als gevolg van verkeerd uitgevoerde constructies. In oude gebouwen is vaak smeedijzer of staal gebruikt voor het verankeren van houten constructies in massief metselwerk. Slecht geconserveerd staal kan roesten en in volume vermeerderen, wat leidt tot scheuren en schade aan het metselwerk.

Een ander voorbeeld is het vervangen van raamkozijnen. Als het dragende metselwerk boven of onder het kozijn niet voldoende wordt ondersteund, kan het loskomen en grote schade veroorzaken. Voor dit soort situatie zijn specifieke herstelmethoden ontwikkeld, zoals het zogenaamde ‘latei herstel systeem’ waarbij wapeningstaven worden aangebracht in het metselwerk.

Constructieve verankering en herstelmethoden

Het gebruik van spouwankers en ankeratrones is een essentieel onderdeel van de constructieve verankering van metselwerk. De gegevens tonen aan dat het aantal spouwankers per vierkante meter bepaald kan worden door destructief onderzoek. Dit onderzoek omvat het bepalen van de hechting van mortel, de bindmiddelen en de eventuele spouwvervuiling.

Spouwvervuiling is een bekende oorzaak van vochtdoorslag en warmteverlies. Tijdens het metselen kan mortel in de spouw terechtkomen en zich ophopen, vooral in brede luchtspouwen. Dit kan leiden tot schade aan het metselwerk, zoals scheuren, en het vasthouden van vocht dat bij bevriezing kan uitzetten. In combinatie met betonconstructies kan dit tot extra schade leiden.

Voor het herstel van metselwerk dat niet voldoet aan de huidige constructieve eisen, zijn er verschillende methoden beschikbaar. Een daarvan is het gebruik van roestvast stalen renovatie-spouwankers in combinatie met een buitenisolatie-pakket. Dit helpt om schade en scheuren in het metselwerk te overbruggen en het metselwerk op lange termijn stabiel te maken.

Tijdelijke maatregelen bij instabiele constructies

In situaties waarin het gevelmetselwerk kan afschuiven of bezwijken door zijn eigen gewicht, is het essentieel om tijdelijke maatregelen te nemen. Eerst moet worden gezorgd voor een tijdelijke verblijfplaats voor de bewoners of gebruikers van het pand. Vervolgens moet een omheining worden geplaatst rondom het pand om de veiligheid van het publiek te waarborgen.

Daarna kan het stutten van de gevels en constructies beginnen. Een voorbeeld van een tijdelijke stut is het zogenaamde dodemansbed, dat bestaat uit een combinatie van staal en is bedoeld als tijdelijke constructie tot het moment dat het gebouw weer constructief veilig is hersteld. Deze maatregelen zijn essentieel om verder verdere schade te voorkomen en om de structuur stabiel te houden tijdens het herstelproces.

Belastingnormen en regelgeving

In de regelgeving zijn specifieke normen opgenomen voor de belastingcapaciteit van constructiedeelen, waaronder vloeren en daken. Bijvoorbeeld:

Voor vloeren van vertrekken: 200 kg per vierkante meter
Voor vloeren van zolders in woonhuizen: 150 kg per vierkante meter
Voor schoollokalen: 300 kg per vierkante meter
Voor vloeren van vergader- en danszalen: 500 kg per vierkante meter

Deze normen zijn essentieel bij het ontwerpen van constructies en bij de beoordeling van de belastbaarheid van bestaande structuren. Het eigen gewicht van metselwerk moet daarbij worden meegenomen in de totale belastingberekening.

Daarnaast zijn er ook normen voor de aannames over het eigen gewicht van constructiedelen. Bijvoorbeeld:

Voor vloer- en plafondconstructie voor vertrekken: 80 kg per vierkante meter
Voor dakbedekking van asbestcement, metaal, glas of mastiek: 30–50 kg per vierkante meter
Voor dakconstructie met bedekking van pannen en met beschieting: 125 kg per vierkante meter
Voor dakconstructie met bedekking van leien: 75 kg per vierkante meter

Deze normen zijn belangrijk bij het bepalen van de dragende constructie en kunnen worden gebruikt bij de beoordeling van het huidige constructieve vermogen van een gebouw.

Samenwerking van materialen en constructies

Een belangrijk aspect van het eigen gewicht van metselwerk is de samenwerking met andere materialen in de constructie. In oude gebouwen is vaak gebruik gemaakt van smeedijzer of staal voor het verankeren van houten constructies aan massief metselwerk. Slecht geconserveerd staal kan roesten en in volume vermeerderen, wat leidt tot scheuren en schade aan het metselwerk.

Daarnaast kunnen ook veranderingen in de ondergrond en trillingen van zwaar wegverkeer leiden tot schade aan metselwerk. Deze effecten zijn vooral zichtbaar in oudere gebouwen die niet zijn ontworpen voor zulke moderne belastingen. Daarom is het belangrijk om bij renovatie en herstelprojecten rekening te houden met deze aspecten en eventuele versterkingen uit te voeren.

Herstelmethoden bij metselwerk

Bij het herstellen van metselwerk dat niet voldoet aan de huidige constructieve eisen, zijn er verschillende methoden beschikbaar. Een daarvan is het gebruik van roestvast stalen renovatie-spouwankers in combinatie met een buitenisolatie-pakket. Dit helpt om schade en scheuren in het metselwerk te overbruggen en het metselwerk op lange termijn stabiel te maken.

Een ander voorbeeld is het ‘latei herstel systeem’, waarbij wapeningstaven worden aangebracht in het metselwerk boven een kozijn. Deze staven vormen samen met spiraalvormige staalankers een stevige structuur die het metselwerk ondersteunt en voorkomt dat het loskomt.

Daarnaast kan het gebruik van destructief onderzoek helpen om de huidige staat van het metselwerk te bepalen. Dit onderzoek omvat het bepalen van de hechting van mortel, de bindmiddelen en de eventuele spouwvervuiling. Dit is essentieel voor het ontwerpen van een effectieve herstelstrategie.

Conclusie

Het eigen gewicht van metselwerk is een belangrijke factor in de constructieve stabiliteit van gebouwen. Het kan, samen met externe belastingen en verkeerd uitgevoerde constructies, leiden tot schade, scheuren en instabiliteit. Bij renovatie en herstelprojecten is het daarom essentieel om rekening te houden met dit gewicht en eventuele maatregelen te nemen om schade te voorkomen of te herstellen.

Uit de beschikbare informatie blijkt dat er verschillende methoden zijn voor het herstellen en ondersteunen van metselwerk, zoals het gebruik van roestvast stalen spouwankers, het latei herstel systeem en destructief onderzoek. Deze methoden helpen om het metselwerk op lange termijn stabiel en veilig te houden.

Het is belangrijk om bij projecten met metselwerk altijd te rekenen met het eigen gewicht en eventuele schade die hierdoor kan ontstaan. Dit helpt om zowel de veiligheid van het gebouw als de levensduur van de constructie te waarborgen.