Kiezen van de juiste kleur voor voegmortel in metselwerk

Published by Redactie on augustus 29, 2025 | Category metselwerk

Het kiezen van de juiste kleur voor voegmortel in metselwerk is een essentieel aspect bij de constructie of renovatie van gebouwen. Voegmortel niet alleen functioneel vanwege zijn waterdichte en stabiliserende eigenschappen, maar ook visueel vanwege de bijdrage aan de esthetiek van het geheel. In dit artikel wordt ingegaan op de mogelijkheden voor gekleurde voegmortel, de aanbevolen methodes voor het aanmaken en aanbrengen van kleurrijke voegen, en de richtlijnen die gelden voor het gebruik van kleur in historisch of monumentaal metselwerk.

Inleiding

Voegmortel speelt een essentiële rol in het metselwerk, zowel qua duurzaamheid als qua visuele impact. Tot voor kort was het aanbrengen van voegen een puur technische taak, maar tegenwoordig is het ook een kwestie van esthetiek. De kleur van de voegmortel kan de uitstraling van een gebouw sterk beïnvloeden. Voor zowel particuliere woningen als historische monumenten is het daarom belangrijk om aandacht te besteden aan de kleurkeuze. In het kader van renovatie- en bouwprojecten is het raadzaam om rekening te houden met de juiste verhoudingen, materialen en technische voorwaarden om zowel functioneel als visueel aantrekkelijk voegwerk te verkrijgen.

De informatie in deze tekst is gebaseerd op betrouwbare bronnen zoals bouwmarkten, bouwbedrijven en regelgevende instanties. Aangezien de verhoudingen van de mortel en het gebruik van gekleurde mortel nauwkeurig moeten zijn, wordt aangeraden om kant-en-klare producten te gebruiken of professionele advies in te winnen. Daarnaast zijn er richtlijnen voor monumentale en historische gebouwen die bepalen hoe veranderingen in voegmortel worden toegestaan.

Gekleurde voegmortel: mogelijkheden en aanbevelingen

Het gebruik van gekleurde voegmortel biedt een brede keuze aan opties voor het uitstralen van metselwerk. Voor zowel particuliere woningen als commerciële projecten zijn er diverse kleuren beschikbaar die het metselwerk kunnen accentueren. Tegenwoordig is het mogelijk om te kiezen uit een kleurenwaaier die aansluit bij de stijl van het gebouw of de omgeving.

Aanbevolen aanpak voor gekleurde voegmortel

Bronnen zoals [1] en [2] geven aan dat het aanmaken van gekleurde voegmortel een gevoelige taak is. Het is niet aan te raden om zelf kleuren toe te voegen aan cement of mortel, omdat dit snel leidt tot ongelijkmatige kleurverdeling. In plaats daarvan wordt aangeraden om kant-en-klare gekleurde voegmortel te gebruiken. Deze producten zijn speciaal ontworpen om een homogene kleur en samenstelling te garanderen.

Een betrouwbare aanpak is om bij bouwmarkten of bij een bouwbedrijf informatie in te winnen over beschikbare kleuren en monsters. Sommige bouwmarkten bieden kleurstalen of kleurenwaaiers aan, waarmee de juiste kleur voor de voegen kan worden gekozen. Het is belangrijk om rekening te houden met de kleur van de stenen en de omgeving waarin het gebouw zich bevindt, zodat de finale uitstraling esthetisch aantrekkelijk is.

Belang van homogene samenstelling

Voor het aanmaken van voegmortel, zelfs zonder kleur, is het cruciaal dat het mengsel homogeen is en voldoende verwerkt is. Dit geldt ook bij het gebruik van gekleurde mortel. De mengverhouding is 4 delen zand op 1 deel cement. De mortel moet zorgvuldig worden gemengd, waarbij cement eerst wordt gezeefd. De verwerking moet worden gedaan in twee stappen: eerst zand en cement, daarna het resterende zand en tenslotte water. Het mengen duurt ongeveer 1 minuut per stap. De hoeveelheid water is gemiddeld 2,5 liter per 25 kg mortel.

Wanneer kleur wordt toegevoegd, is het nog belangrijker dat de verhoudingen nauwkeurig worden afgestemd. Kleuren zijn vaak gevoelig voor het mengsel en kleine afwijkingen kunnen leiden tot een verkeerde kleur. Dit maakt het nogmaals aan te raden om kant-en-klare producten te gebruiken of professionele advies in te winnen.

Richtlijnen voor het gebruik van gekleurde voegmortel in historische en monumentale gebouwen

Bij historische en monumentale gebouwen gelden extra richtlijnen voor het gebruik van gekleurde voegmortel. Deze richtlijnen zijn opgesteld om de historische waarde en het historische karakter van het metselwerk te behouden. Het veranderen van de kleur van voegen kan een aanzienlijke visuele impact hebben, en is daarom vaak slechts toegestaan als er een duidelijke historische verantwoording is.

Voorafgaande goedkeuring

Bron [3] en [4] geven aan dat bij monumentale of historische projecten de veranderingen in voegmortel voorafgaand aan de uitvoering moeten worden goedgekeurd. Deze goedkeuring moet worden ingediend bij de gemeentelijke monumenteninspecteur. Vooral bij integrale veranderingen van het metselwerk, zoals het volledig vervangen van voegen, is het belangrijk om dit proces te volgen.

Bijvoorbeeld, wanneer het voegwerk slecht is en niet meer zijn functie vervult, mag het voegwerk worden vervangen. Echter, wanneer slechts 30% van de voegen beschadigd is, is het aan te raden om alleen die voegen te herstellen. Een licht beschadigde voeg die nog steeds waterdicht is, is te prefereren boven een volledige vervanging. Dit helpt bij het behouden van het historische karakter van het metselwerk.

Kleurkeuze en historische verantwoording

Het gebruik van kleur in voegmortel is bij historische gebouwen beperkt. Het is niet toegestaan om kleuren toe te passen enkel om esthetische redenen. Een technische inspectie is vaak vereist om te bepalen of een kleurverandering historisch verantwoord is. Indien er sprake is van polychromeren (het schilderen van metselwerk), is dit enkel toegestaan als er aanwijzingen zijn dat het metselwerk oorspronkelijk in meerdere kleuren was uitgevoerd.

De kleurkeuze moet ook overeenkomen met het bestaande pleisterwerk en metselwerk. Pleisterwerk dient in samenstelling, kleur en uitvoering overeen te komen met het historisch juiste pleisterwerk. Dit geldt ook voor het maaiveld, waarbij het pleisterwerk tot ten minste 30 cm beneden het maaiveld moet worden hersteld of vernieuwd.

Toegestane materialen en technieken

De toepassing van moderne materialen zoals multiplex, kunststof of kunststofverlijmde vezelplaten is niet toegestaan bij het herstel van metselwerk in historische gebouwen. Deze materialen kunnen de duurzaamheid en het historische karakter van het metselwerk negatief beïnvloeden. In plaats daarvan worden traditionele materialen en technieken aanbevolen, zoals houtsoorten die overeenkomen met het bestaande werk.

Het gebruik van antigraffitilagen is toegestaan onder bepaalde voorwaarden. Deze lagen moeten kleurloos, dampdoorlatend en zelfopofferend zijn. Het gebruik van zulke lagen is enkel toegestaan als het gebouw geen aantoonbare fysische schade van de beschermlaag ondervindt. Dit is vooral van toepassing op massieve metselwerken.

Praktijkrichtlijnen voor het aanbrengen van voegmortel

Het aanbrengen van voegmortel is een fijne en detailgerichte klus die vereist dat aandacht wordt besteed aan de voorbereiding, het mengen, het aanbrengen en de afwerking. Voor zowel particuliere klussen als professionele projecten zijn er standaardstappen die worden aanbevolen om zowel het uiterlijk als de duurzaamheid te waarborgen.

Voorbereiding van het oppervlak

Voordat voegmortel kan worden aangebracht, moet het oppervlak van het metselwerk schoon en vrij van losse delen zijn. Dit betekent vaak dat oude voegen worden verwijderd of hersteld. De verwijdering van oude voegen kan handmatig of met behulp van gereedschap worden uitgevoerd, afhankelijk van de omvang van het project.

Het oppervlak moet droog zijn om het mengen en aanbrengen van de mortel te vergemakkelijken. Droog zand en cement zijn essentieel voor het verkrijgen van een homogene massa. Het gebruik van afgestreken emmers helpt bij het bereiken van een nauwkeurige dosering.

Mengen van voegmortel

Het mengen van voegmortel is een kritische stap die bepaalt de kwaliteit van het uiteindelijke voegwerk. De verhouding is 4 delen zand op 1 deel cement. Het zand moet droog zijn en goed worden gemengd met cement. Het cement moet eerst worden gezeefd om klonten te voorkomen.

Het mengproces bestaat uit twee stappen: eerst de helft van het zand en cement gedurende 1 minuut mengen, daarna het tweede deel van het zand en tenslotte het water. Het watergehalte is gemiddeld 2,5 liter per 25 kg mortel. Het mengen moet zorgvuldig worden uitgevoerd om een homogene massa te verkrijgen.

Aanbrengen van voegmortel

Bij het aanbrengen van voegmortel is het belangrijk om erop te letten dat de mortel zorgvuldig in de voegen wordt gebracht en dat er geen luchtbellen ontstaan. Dit vereist een stabiele hand en een oog voor detail. Aanbevolen is het gebruik van passend gereedschap om de voeg aan te brengen, afhankelijk van het gewenste profiel.

Er zijn verschillende typen voegen die elk hun eigen specifieke eigenschappen en toepassingen hebben. De platvolvoeg is bijvoorbeeld een veelgebruikde voeg die gelijk loopt met de stenen en een strakke uitstraling geeft. De holle voeg, die een licht concave vorm heeft, is geschikt voor buitenmuren vanwege de waterafvoerende eigenschappen. De verdiepte voeg en de knipvoeg bieden visuele diepte en luxe uiterlijken, maar vereisen meer precisie bij het aanbrengen.

Afwerking en nabehandeling

Nadat de voegmortel is aangebracht, dient deze afgehandeld te worden met specifieke gereedschappen om het gewenste profiel te bereiken. De afwerking kan variëren afhankelijk van het type voeg dat is gekozen. Het voegwerk moet daarna goed uitharden en kan indien nodig worden nabehandeld om de duurzaamheid te vergroten. Bijvoorbeeld door impregneren tegen vocht en vuil.

Het hydrofoberen van gevels is in principe niet toegestaan, tenzij het historisch verantwoord is. Het gebruik van damp-open producten, zoals minerale verf of kalkverf, is aan te raden voor het schilderen van gevels. Een gevelafwerking die niet aanwezig is in de huidige situatie mag enkel worden aangebracht met de toestemming en volgens de voorwaarden van de gemeente.

Toepassing in praktijk: casus van gekleurde voegmortel

Een concrete toepassing van gekleurde voegmortel is te zien bij projecten waarbij de kleur van de voegen visueel accentueert op het metselwerk. Bijvoorbeeld bij een woning met gevelstenen waarbij de voegen worden uitgevoerd in gele of blauwe kleuren. Dit creëert een unieke uitstraling en versterkt het historische karakter van het gebouw. Zoals beschreven in bron [2], is dit een aanpak die vaak wordt gebruikt in projecten met specifieke visuele doelstellingen.

In dergelijke gevallen is het belangrijk om te rekening te houden met de historische verantwoording van de kleurkeuze. Het gebruik van kleur moet worden bevestigd door een kleurhistorisch onderzoek van een onafhankelijk deskundige. Dit onderzoek dient ook de gemeente te worden voorgelegd voor goedkeuring.

Conclusie

Het kiezen van de juiste kleur voor voegmortel is een belangrijk aspect bij zowel het bouwen als het renoveren van metselwerk. Het gebruik van gekleurde voegmortel kan de visuele impact van een gebouw aanzienlijk versterken, maar vereist tegelijkertijd aandacht voor technische en esthetische aspecten. Het is aan te raden om kant-en-klare gekleurde voegmortel te gebruiken of professioneel advies in te winnen, aangezien zelf mengen met kleuren snel leidt tot ongelijkmatige resultaten.

Bij historische en monumentale gebouwen gelden extra richtlijnen die gericht zijn op het behouden van het historische karakter. Het veranderen van de kleur van voegen is enkel toegestaan als er een historische verantwoording is. Dit betekent dat een kleurhistorisch onderzoek en voorafgaande goedkeuring vereist zijn.

Het aanbrengen van voegmortel is een fijne en detailgerichte klus die vereist dat aandacht wordt besteed aan de voorbereiding, het mengen, het aanbrengen en de afwerking. Het gebruik van passend gereedschap en technieken is essentieel om zowel het uiterlijk als de duurzaamheid van het metselwerk te waarborgen.

Tot slot is het belangrijk om rekening te houden met de omgeving en het historische karakter van het gebouw. De kleurkeuze dient niet alleen visueel aantrekkelijk te zijn, maar ook in lijn te liggen met de stedenbouwkundige en historische context.

Bronnen

kleur
voegen