Effectieve bescherming van metselwerk tegen regen: Technieken, materialen en aanbevelingen

Published by Redactie on augustus 29, 2025 | Category metselwerk

Het afdekken van metselwerk tegen regen is een essentiële maatregel om schade te voorkomen tijdens en na de uitvoering van bouw- of renovatieprojecten. Vooral in de bouwfase zijn metselwerk en mortel kwetsbaar voor natte weersomstandigheden, die zowel de kwaliteit van het werk als het verdere bouwproces negatief kunnen beïnvloeden. In dit artikel worden de aanbevolen methoden en materialen besproken die metselwerk optimaal beschermen tegen inwatering, met een nadruk op praktische toepassing, materialen en situatiespecifieke aanpassingen.

Inleiding

Regenwater dat tijdens het metselen in het mortel of metselwerk terechtkomt, kan leiden tot stagnatie, uitbloei, verzwakte hechting en zelfs structurale schade. De bescherming van metselwerk is niet alleen belangrijk voor de kwaliteit van het werk, maar ook voor de efficiëntie van het bouwproces. Tijdens de bouwperiode is het metselwerk gevoelig voor natte omstandigheden, en een correcte afdekking is daarom van essentieel belang.

De beschikbare informatie geeft aan dat het gebruik van afdekprofielen, afdekkers en het naleven van verwerkingsrichtlijnen cruciale stappen zijn in het voorkomen van schade. Daarnaast zijn er specifieke aanbevelingen voor het metselen bij lage temperaturen en het gebruik van hydraulische mortel. In de volgende paragrafen worden deze thema’s in detail besproken.

Bescherming van metselwerk tegen inwatering

1. Algemene aanbevelingen

Een van de kernrichtlijnen die uit de bronnen naar voren komen, is de noodzaak om het metselwerk zo optimaal mogelijk te beschermen tegen inwatering tijdens de bouw. Dit omvat zowel het metselwerk zelf als de bakstenen en mortel die tijdens de verwerking in aanraking kunnen komen met regen.

De nadruk ligt op het volgende:

Droog metselwerk is essentieel. In de meeste gevallen moeten metselwerk en bakstenen droog zijn voordat er een afwerklaag wordt aangebracht. Dit voorkomt schade aan het oppervlak en zorgt voor een betere hechting van de afwerking.
Voorkom stagnatie. Tijdens de bouwperiode moet metselwerk zo goed mogelijk worden afgedekt, zodat regenwater niet kan infiltreren. Stagnatie kan leiden tot uitbloei, zoutdepositie en verzwakte hechting van mortel.
Beweeg niet over vers metselwerk. Dit is een belangrijke veiligheidsmaatregel en tegelijkertijd een maatregel om de kwaliteit van het metselwerk te behouden. Vers metselwerk is kwetsbaar en kan onder druk verliezen in kwaliteit of zelfs instorten.

2. Gebruik van afdekprofielen

Een specifiek afdekprofiel dat in de bronnen wordt genoemd, is het Porotherm afdekprofiel. Dit profiel is ontworpen om binnenmuurstenen tot een muurdikte van 140 mm te beschermden tegen inwatering. Voor grotere muurdiktes wordt aangeraden om gebruik te maken van steigerplanken of andere vormen van afdekking.

Het Porotherm profiel is ideaal voor het afdekken van binnenmuren, omdat het een goede barrière vormt tegen regenwater en vuil. Het is daarom een betrouwbare optie voor projecten waarbij het metselwerk tijdens de bouw in natte weersomstandigheden terechtkan komen. De aanbeveling is om dit profiel in combinatie met steigerplanken te gebruiken voor grotere constructies.

3. Afdekken van kolommen, penanten en schoorstenen

Bij het afdekken van verticale structurele elementen zoals kolommen, penanten en schoorstenen, zijn penantafdekkers van groot belang. Deze afdekkers, ook wel paalmutsen of petten genoemd, worden gebruikt om metselwerk te beschermden tegen weersinvloeden.

Nibo Stone biedt een breed spectrum aan penantafdekkers aan, variërend van rechte, haakse tot vierzijdig afwaterende modellen. Deze afdekkers zijn in meerdere natuurstenen beschikbaar en kunnen volgens de specificaties van de klant worden vervaardigd. De afdekkers zijn snel te monteren in mortel en zorgen voor een effectieve afwatering via waterholen aan de onderzijde, waardoor vochtplekken worden voorkomen.

Deze penantafdekkers zijn vooral geschikt voor projecten waarbij de strukturele elementen in de open lucht worden uitgevoerd en daardoor gevoelig zijn voor regen en vuil. De afdekkers kunnen worden afgewerkt in diverse materialen, zoals geschaafd, gezoet of gebouchardeerd, afhankelijk van het gewenste esthetische resultaat.

Bescherming tegen uitbloei en zoutdepositie

Een veelvoorkomend probleem bij natte weersomstandigheden is uitbloei, ook wel aangeduid als zoutuitbloei of kalkuitbloei. Uit de bronnen van Cobouw en Bouwwereld blijkt dat er drie soorten uitbloei zijn:

Primaire uitbloei (vroege uitbloei): Deze vorm ontstaat vooral bij vers metselwerk en toont zich als een sluier op het oppervlak van de bakstenen. Deze uitbloei is meestal gemakkelijk te verwijderen met een zachte borstel.
Kalkuitbloei of uitloging: Deze vorm ontstaat door het oplossen van kalk in de mortel en het transport van deze stoffen naar het oppervlak van de bakstenen.
Secundaire of late uitbloei (vergrauwing): Deze vorm ontstaat op langere termijn en is moeilijker te verwijderen. Het is vaak een gevolg van verontreiniging of chemische reacties.

Uit de informatie is duidelijk dat primaire uitbloei het meest voorkomt, vooral in de winter- en lenteperiode. Dit komt doordat de lentezon de gevels droogt en zouten en kalk naar het oppervlak worden gebracht.

Voorkomende maatregelen tegen uitbloei

Om uitbloei te voorkomen, zijn er een aantal concrete aanbevelingen:

Droogte van bakstenen en mortel voorafgaand aan verwerking: Het is belangrijk dat de bakstenen en mortel droog zijn voordat het metselen begint. Dit vermindert de kans op zoutdepositie.
Afdekken tijdens en na de bouw: Het metselwerk moet tijdens de bouw en enkele dagen daarna worden afgedekt tegen regen. Dit voorkomt dat regenwater de mortel doordringt en zouten loslaat.
Volg verwerkingsrichtlijnen van mortelproducenten: Het gebruik van de juiste mortel en het naleven van de verwerkingsrichtlijnen van de producent zorgt voor een betere hechting en minder kans op uitbloei.

Metselen bij lage temperaturen

Lage temperaturen vormen een aparte uitdaging bij het metselen. In de bronnen van Bouwwereld en KNB-infoblad 35 wordt aangegeven dat het metselen bij temperaturen onder de 0 °C extra maatregelen vereist. Hieronder volgen de belangrijkste richtlijnen:

Verwarmde mortel en bakstenen: Bij lage temperaturen moet de mortel verwarmd worden, bijvoorbeeld door het gebruik van verwarmd water. De bakstenen moeten bovendien droog zijn en niet onder de 10 °C temperatuur liggen. Dit kan bereikt worden door de stenen in verwarmde ruimtes of in verwarmde bigbags op te slaan.
Verwijdering van ijsvorming: Het is belangrijk om ijsvorming in de steentassen te voorkomen. Dit kan bereikt worden door de bakstenen zorgvuldig te dekken en eventueel af te schermen.
Geen metselen bij vriezend weer: Doorstrijken en voegen bij vriezend weer wordt ontraden. De risico's op vlekvorming en kleurverschillen zijn groot, en reiniging helpt vaak niet om de schade te herstellen.
Maximale stapelhoogte beperken: Bij koud weer is de binding van mortel traag, waardoor het metselwerk langer gevoelig is voor weersinvloeden. Daarom is het noodzakelijk om de maximale stapelhoogte te beperken en het werk in stukken te verdelen.

Aanbevolen mortelsoorten bij koude omstandigheden

In de KNB-publicatie over vorst wordt aangeraden om gebruik te maken van wintermortel of mortel die geschikt is voor het metselen bij temperaturen tot circa -5 °C. Deze mortels zijn speciaal ontwikkeld voor koude omstandigheden en bevatten componenten die de vriesbestendigheid verhogen. Het is belangrijk om deze mortels volgens de richtlijnen van de producent te gebruiken.

Technische kennis over mortelsoorten en toepassing

De informatie uit de kennisbank over kalkmortel en mortelsamenstelling is belangrijk om te begrijpen welke mortelsoorten geschikt zijn voor welke situaties. De keuze van de juiste mortel heeft directe gevolgen voor de kwaliteit van het metselwerk en de duurzaamheid van het bouwwerk.

1. Hydraulische mortels

Hydraulische mortels zijn geschikt voor situaties waarin het metselwerk continu of regelmatig in contact komt met water. Voorbeelden zijn:

Trasraam
Funderingen
Kademuren

Deze mortels harden onder water en bevatten componenten zoals steenkalk, cement of puzzolaan (tras). Hydraulische mortels hebben een grotere mechanische sterkte en hechting dan luchtmortels. Ze zijn daarom ideaal voor externe muren en ondergrondse structuren.

2. Luchtkalkmortels

Luchtkalkmortels worden gebruikt voor opgaand metselwerk dat meestal droog is, zoals binnenmuurwerk en gewelven. Deze mortels harden door droging in de lucht en zijn niet geschikt voor structuren die vaak nat raken. De keuze voor luchtkalkmortel is kostenefficiënter en levert een betere ademend metselwerk, maar vereist extra beschermende maatregelen bij natte omstandigheden.

3. Bastaardmortels

Bastaardmortels zijn een combinatie van kalk en cement en worden vaak gebruikt voor buitengevels of muren die afwisselend droog en nat zijn. Deze mortels combineren de voordelen van hydraulische en luchtmortels, maar vereisen een zorgvuldige dosering van de componenten.

Aanbevelingen voor de bouwpraktijk

Tijdens de bouw en na de verwerking zijn er een aantal aanbevelingen die kunnen worden ontleend aan de beschikbare informatie:

Afdekken met steigerplanken of afdekprofielen: Voor muren tot 140 mm is het Porotherm afdekprofiel ideaal. Voor grotere muurdiktes is het gebruik van steigerplanken aan te bevelen.
Gebruik van penantafdekkers: Voor kolommen en schoorstenen is het gebruik van penantafdekkers noodzakelijk om het metselwerk te beschermen tegen regen en vuil.
Volg verwerkingsrichtlijnen van mortelproducenten: Het is belangrijk om de juiste mortel te gebruiken en de richtlijnen van de producent op te volgen. Dit zorgt voor een betere hechting en minder kans op uitbloei.
Droogheid van metselwerk: Het metselwerk moet droog zijn voordat er een afwerklaag wordt aangebracht.
Metselen bij lage temperaturen: Bij temperaturen onder de 0 °C is het noodzakelijk om extra maatregelen te nemen, zoals het verwarmen van mortel en bakstenen. Het metselen bij vriezend weer wordt ontraden.
Gebruik van wintermortel: Voor koude omstandigheden is het aan te bevelen om wintermortel te gebruiken, die geschikt is voor temperaturen tot -5 °C.
Aanpakplan bij vorst: Het is aan te raden om vooraf een plan van aanpak op te stellen voor het metselen bij vorst, inclusief communicatie met betrokken partijen.

Conclusie

Het afdekken van metselwerk tegen regen is een essentiële maatregel om schade te voorkomen tijdens en na de bouw. Door het gebruik van afdekprofielen, penantafdekkers en het volgen van verwerkingsrichtlijnen kan het metselwerk optimaal worden beschermd. Bovendien zijn er specifieke aanbevelingen voor het metselen bij lage temperaturen en het gebruik van hydraulische of luchtmortels, afhankelijk van de situatie.

De informatie uit de beschikbare bronnen benadrukt het belang van zorgvuldige voorbereiding en uitvoering. Het gebruik van de juiste materialen en het naleven van richtlijnen zorgt niet alleen voor een betere kwaliteit van het metselwerk, maar ook voor een efficiënter bouwproces. Tijdens de bouw is het dus belangrijk om regelmatig te controleren of het metselwerk correct is afgedekt en of de mortel goed is verwerkt. Dit zorgt voor een langdurige en betrouwbare constructie.