Metselwerk onder maaiveld: functie, problemen en herstelstrategieën

Published by Redactie on augustus 29, 2025 | Category metselwerk

Metselwerk onder maaiveld speelt een cruciale rol in de stabiliteit en waterdichtheid van een bouwwerk. Het vormt de basis van de fundering en is tegelijkertijd verantwoordelijk voor de afbuizing van vocht, zand, en andere invloeden van de ondergrond. In dit artikel geef ik een overzicht van de functie van metselwerk onder maaiveld, mogelijke problemen zoals vochtopstap en schade door vorst, en de aanbevolen herstelstrategieën op basis van actuele kennis en praktijkbeelden uit diverse bronnen. De nadruk ligt op het gebruik van geschikte materialen, technieken en regelgeving, zoals die uit de contextdocumenten naar voren komen.

Wat is metselwerk onder maaiveld?

Metselwerk onder maaiveld verwijst naar het metselwerk dat zich onder het maaiveld bevindt en meestal een rol speelt in de fundering van een bouwwerk. Het wordt gebruikt om de muurbelasting over een grotere breedte te spreiden en om schuifspanningen in het metselwerk te voorkomen. In de meeste gevallen bestaat dit metselwerk uit blokken van ten minste twee lagen hoog, waarbij beide zijden ¼ steen verspringen om de stabiliteit te verbeteren.

Traditioneel wordt dit metselwerk uitgevoerd met kalkzandsteen of baksteen, afhankelijk van de belasting en de grondcondities. Kalkzandsteen is vaak de voorkeur omdat het goedkoper is dan baksteen. Echter, zoals uit bron [1] blijkt, wordt pas vanaf twee lagen onder het maaiveld overgegaan op de gekozen baksteen. Dit is belangrijk voor de waterdichtheid en stabiliteit van het metselwerk.

Het metselwerk onder maaiveld wordt meestal uitgevoerd met een sterkere specie of mortel, die waterkerende eigenschappen heeft. Zo wordt een zogenaamd "cementraam" of "trasraam" gecreëerd, vergelijkbaar met de klassieke funderingstechniek. Deze techniek helpt om vocht op te vangen en te voorkomen dat het via het metselwerk in de kruipruimte terechtkomt.

Functie en technische opbouw

De opbouw van metselwerk onder maaiveld is niet willekeurig. Het is ontworpen om zowel belastingverdeling als vochtpreventie te waarborgen. Volgens bron [1] wordt in vele gevallen gebruikgemaakt van een vuistregel waarbij de aanlegbreedte van de fundering 2 tot 3 keer de dikte van het opgaande muurwerk bedraagt. Hoewel deze vuistregel eenvoudig toe te passen is, benadrukt het document ook dat het geen wetenschappelijk onderbouwde methode is. Bij zware belastingen of in grond met een lage toelaatbare druk kan het gebruik van deze vuistregel leiden tot ongepaste ontwerpen.

Daarnaast is het belangrijk dat metselwerk onder maaiveld correct wordt voegd en gevoegd. Het voegwerk dient zowel het metselwerk te versterken als een barrière te vormen tegen vocht. Een tekortkoming in dit voegwerk kan leiden tot vochtopstap, wat op de lange termijn schade veroorzaakt, zoals beschreven in bron [3].

Problemen met metselwerk onder maaiveld

Voctopstap en vochtopstap

Een van de belangrijkste problemen bij metselwerk onder maaiveld is vochtopstap. Vooral bij oude woningen, zoals een huis van 1935, kan het metselwerk verouderd of niet voldoende waterdicht zijn. In bron [3] wordt bijvoorbeeld beschreven hoe het fundament van een oude woning grof gemetseld is en niet overal voldoende waterdicht. Hierdoor kan water tijdens regenbuien de kruipruimte binnenkomen, wat leidt tot vochtproblemen en eventueel schimmelvorming.

Een mogelijke oplossing is om de onderkant van het fundament te voorzien van een waterdichte laag, bijvoorbeeld een cementlaag met impregneervloeistof, of een betonlaag van 40 cm diep. Echter, de gebruiker vraagt of dit een goede oplossing is. Daarop is te zeggen dat een cementlaag of betonlaag wel kan helpen, maar het is belangrijk om te weten dat cement niet altijd ideaal is voor het herstellen van oude metselwerk. Cement is namelijk harder en minder elastisch dan kalkmortel, wat kan leiden tot aflossing of scheuren in het oude metselwerk.

Scheuren en schade door vorst

Een ander probleem is het ontstaan van scheuren in het pleisterwerk boven maaiveld, zoals beschreven in bron [2]. Deze scheuren vormen zich vaak in rechthoekige patronen vlak boven het maaiveld. De oorzaak is meestal een overmaat aan vocht, wat door vorst schade veroorzaakt. Het herstel van dergelijke schade vereist het verwijderen van het hele pleisterwerk en het herstellen van het metselwerk onder maaiveld. Ook hier is het van groot belang om de pleisterlaag onder maaiveld door te voeren, minstens 30 cm en liever tot de funderingsvoet.

De pleistermortel moet dan ook niet cementhoudend zijn, maar op basis van traskalk. Deze kalkmortel met tras als toeslagstof is waterdicht en elastisch, waardoor het beter aansluit op het onderliggende metselwerk. Een te harde pleisterlaag kan namelijk losgeraakt worden van de muur, zoals wordt aangegeven in bron [2].

Foutieve metseltechniek en materialen

De keuze van het juiste metselwerk onder maaiveld is ook van belang. In bron [4] wordt de vraag gesteld of het een verschil maakt welke metselsteen wordt gebruikt voor het metselwerk onder maaiveld. Aangezien dit werk niet zichtbaar is, lijkt het op het eerste gezicht niet belangrijk. Echter, volgens het advies van een forumbeantwoorder is het wel belangrijk om de juiste metselsteen te gebruiken, die voldoet aan de eisen van het Bouwbesluit. Het is daarom aan te raden om bij de bouwmaterialenhandel navraag te doen naar de geschiktheid van de metselsteen voor ondergrondse toepassing.

Herstelstrategieën

Ventilatie en drainage

Om vochtproblemen te voorkomen, is het van belang om de kruipruimte goed te ventileren. In bron [1] wordt aangeraden om kunststof ventilatieroosters aan te brengen in twee tegenover elkaar gelegen buitenmuren. Deze roosters moeten zo zijn aangebracht dat er een constante luchtstroming ontstaat, zodat het vocht in de kruipruimte kan ontsnappen. Bovendien wordt aangeraden om open stootvoegen te gebruiken in het metselwerk om het vocht in de spouw te draineren en de spouw te ventileren.

Herstel van metselwerk en pleisterwerk

Het herstellen van oude metselwerk onder maaiveld vereist een zorgvuldige benadering. Volgens bron [2] is het belangrijk om eerst de oorzaak van de schade te bepalen en deze weg te nemen. Een hoge vochtbelasting kan bijvoorbeeld worden verminderd door een grindkoffer met drainage aan te brengen. Daarnaast moet het pleisterwerk verwijderd worden en het metselwerk hersteld worden. Het pleisterwerk moet onder maaiveld worden doorgezet, en de hardheid van het pleisterwerk moet worden afgestemd op de onderliggende baksteen. Een te harde pleisterlaag kan na verloop van tijd van de muur aflossen.

Materialen en samenstelling

De keuze van de juiste materialen is cruciaal voor het herstel van metselwerk en pleisterwerk. In bron [2] wordt duidelijk gemaakt dat cementhoudende pleistermortel niet geschikt is voor het herstellen van pleisterwerk onder maaiveld. In plaats daarvan is een kalkmortel met tras als toeslagstof aan te raden. Deze mortel is waterdicht en elastisch, en aansluit goed op het oude metselwerk.

Daarnaast moet de samenstelling van het pleisterwerk worden afgestemd op de hardheid van de onderliggende steen. Dit voorkomt het aflossen van het pleisterwerk en zorgt voor een langdurige en duurzame oplossing.

Aanvullende maatregelen

Neben het herstellen van het metselwerk en het pleisterwerk zijn er ook andere maatregelen die kunnen worden genomen om vochtproblemen te voorkomen. Bijvoorbeeld het aanbrengen van een waterdicht laag in het metselwerk, zoals een loden of bitumen slabbe. Deze slabbe voorkomt dat vocht vanuit de spouw in de kruipruimte loopt en zorgt voor een isolatie van de vloer van de spouw. Daarnaast worden in het buitenblad open stootvoegen vrijgehouden om het vocht te kunnen afvoeren en de spouw te ventileren.

Conclusie

Metselwerk onder maaiveld speelt een essentiële rol in de stabiliteit en waterdichtheid van een bouwwerk. Het vormt de basis van de fundering en is verantwoordelijk voor het voorkomen van vochtopstap en schade door vorst. Problemen zoals vochtopstap, scheuren in het pleisterwerk en het gebruik van ongeschikte materialen kunnen leiden tot schade die moeilijk en kostbaar te herstellen is. Daarom is het belangrijk om het metselwerk onder maaiveld correct te ontwerpen, uit te voeren en eventueel te herstellen.

Bij herstel is het essentieel om eerst de oorzaak van de schade te bepalen en deze weg te nemen. Daarnaast is het van groot belang om de juiste materialen te gebruiken, zoals een kalkmortel met tras als toeslagstof, en om de ventilatie en drainage van de kruipruimte en spouw te waarborgen. Door zorgvuldig te werken en te letten op de samenstelling en uitvoering van het metselwerk en pleisterwerk, kan een langdurige en duurzame oplossing worden bereikt.

Het herstellen van oude metselwerk onder maaiveld vereist niet alleen technische kennis, maar ook een duidelijke aanpak en een goed begrip van de onderliggende bouwtechnieken en materialen. Voor een succesvol herstel is het aan te raden om deskundig advies in te schakelen, zoals vermeld in bron [4]. Slechts een zorgvuldige en professionele aanpak zorgt ervoor dat het metselwerk onder maaiveld zijn functie blijft vervullen, zowel qua stabiliteit als qua vochtpreventie.

Bronnen

maaiveld