Terugliggend metselwerk: functie, toepassing en uitvoering

Published by Redactie on augustus 30, 2025 | Category metselwerk

Terugliggend metselwerk is een vorm van metseltechniek waarbij het metselwerk zich terugtrekt ten opzichte van het oppervlak van de muur. Het dient meestal als een decoratief element, maar heeft ook functionele toepassingen zoals afwatering of als overgangsconstructie tussen verschillende bouwfases. Het is een bijzondere vorm van metselwerk die zowel in nieuwbouw als in renovatieprojecten een rol speelt. In dit artikel wordt ingegaan op de functie, toepassing, uitvoering en technische eisen van terugliggend metselwerk, gebaseerd op relevante informatie uit de opgegeven bronnen.

Wat is terugliggend metselwerk?

Terugliggend metselwerk, ook wel uitkragend of vooruitstekend metselwerk genoemd, is een vorm van metseltechniek waarbij het metselwerk zich ten opzichte van de muur terugtrekt of uitsteekt. Deze techniek wordt vaak toegepast bij gevels, rollaag, togen of andere decoratieve of functionele onderdelen van een gebouw. Het werk kan zowel decoratief als functioneel zijn, afhankelijk van de toepassing.

Volgens Van Randwijk is terugliggend metselwerk onderdeel van het bijzondere metselwerk en kan het dienen ter decoratie van binnen- of buitenmuren. Het is een visueel opvallend element dat het gevelbeeld kan versterken. Terugliggend metselwerk kan bovendien een functie hebben in de afwatering of als overgangsconstructie bij verbouwingen of aanbouwen.

Toepassingen van terugliggend metselwerk

Er zijn verschillende toepassingen waarbij terugliggend metselwerk gebruikt kan worden. Enkele voorbeelden zijn:

1. Rollaag en overstekende rollaag

Rollaag is een vorm van metselwerk waarbij de stenen op hun kant liggen. Het wordt vaak gebruikt als latei boven ramen of deuren, of als basisplint van een muur of gevel. Overstekende rollaag heeft een afwaterende functie en helpt bij het afvoeren van regenwater vanaf het metselwerk.

2. Halfronde togen

Een halfronde gemetselde toog is een boogvormige overspanning tussen twee steunpunten. Het valt onder het categorie van bijzondere metselprojecten. Togen kunnen bijvoorbeeld boven raamkozijnen of deurkozijnen worden gemetseld en vormen een decoratief en structuraal belangrijk element.

3. Overgangsconstructies bij aanbouwen

Bij aanbouwen of verbouwingen wordt vaak gebruikgemaakt van terugliggend metselwerk als overgangsconstructie tussen de oude en nieuwe bouwfase. Dit wordt vaak gecombineerd met verticale kozijnen of rollaag om een strakke overgang te creëren.

Volgens de Nota Ruimtelijke Kwaliteit van Sittard-Geleen dient de gevelindeling van de aanbouw te refereren aan de bestaande achtergevelindeling van de woning. Dit houdt in dat de kozijnen op de verdieping qua vorm en afmeting gelijk moeten zijn aan de kozijnen van de oorspronkelijke achtergevel. Terugliggend metselwerk speelt hierbij een rol bij het creëren van een visuele continuïteit en een strakke overgang.

4. Decoratieve toepassingen

Terugliggend metselwerk wordt ook vaak gebruikt als decoratief element op gevels. Het kan de gevel verfraaien en een visueel contrast scheppen met het resterende metselwerk. Deze toepassing is vooral relevant in historische of stijlvolle woningbouwprojecten.

Uitvoering van terugliggend metselwerk

De uitvoering van terugliggend metselwerk vereist zorgvuldig voorbereid werk en technische kennis. De volgende aspecten zijn van belang bij de uitvoering:

1. Werkvoorbereiding

Na keuze van de gevelsteen en de gewenste uitvoering, moet de werkvoorbereiding worden gedaan. Dit omvat het leveren van stenen en mortel, het plaatsen van steigers en het voorzien van de nodige beschermende maatregelen. De metselaar moet ervoor zorgen dat het metselwerk op de juiste manier wordt uitgevoerd om de gewenste esthetiek en functionaliteit te bereiken.

2. Techniek en metselverbanden

Er zijn verschillende metselverbanden die gebruikt kunnen worden bij terugliggend metselwerk. Onder andere halfsteensverband, kruisverband, kettelverband en vlaams verband komen voor. De keuze van het verband hangt af van de gewenste esthetiek en de structuur van het metselwerk.

3. Voegwerk

Het voegwerk speelt een belangrijke rol bij de esthetiek en duurzaamheid van terugliggend metselwerk. Het is aan te raden om het verse voegwerk minstens 48 uur en voorkeur langer te beschermen tegen uitdroging en inwatering. Het gebruik van zuur om uitslag te verwijderen wordt sterk afgeraden.

4. Verwerking van stenen

Bij het verwerken van bakstenen zoals die van Caprice Baksteen, zijn er diverse methoden mogelijk. Traditioneel metselwerk met metselmortel en naderhand afwerking van de voegen met voegmortel is een veelgebruikte methode. Ook het doorstrijktechniek, waarbij de voegen direct in het metselproces worden afgewerkt, is een bekende methode. Het is belangrijk dat de metselmortel voldoende diep wordt uitgekrabd om een goede hechting van de voegmortel te waarborgen.

Vraagstukken en technische uitdagingen

Terugliggend metselwerk vraagt om zorgvuldige planning en uitvoering. In sommige gevallen kan het technisch lastig zijn om het metselwerk op de gewenste manier uit te voeren. Bijvoorbeeld bij complexe metselverbanden, zoals liggend, staand, terugliggend en uitstekend metselwerk, is het belangrijk om vroeg in het proces te overleggen met architecten en aannemers. In dergelijke gevallen kan het gebruik van prefab-elementen efficiënter zijn.

Een voorbeeld van zo’n situatie is beschreven in een project waarbij een kunstenaar werkte met bogen. Het uitmetselen van bogen is technisch complex vanwege de benodigde ondersteuning, maar het gebruik van prefab-elementen maakte het mogelijk om het project strak en efficiënt uit te voeren. Daarnaast is het belangrijk om rekening te houden met de bouwplaats, omdat er soms weinig ruimte beschikbaar is voor opslag van materialen.

Terugliggend metselwerk in renovatieprojecten

Terugliggend metselwerk is niet alleen van toepassing in nieuwbouw, maar ook in renovatieprojecten. Metselbedrijven zoals Van Randwijk hebben ervaring met restauraties van oude gevels en muren. In dergelijke gevallen is het belangrijk om de historische waarde van het metselwerk in overweging te nemen en de juiste materialen en technieken te gebruiken.

1. Energiebesparing en isolatie

Metselbedrijven kunnen ook bijdragen aan energiebesparing door het isoleren van de spouw tussen de binnenmuur en de buitengevel. Het juiste type isolatie en de manier waarop het wordt aangebracht zijn van belang voor de efficiëntie. Slordig aangebrachte isolatie kan de energiebesparing negatief beïnvloeden.

2. Restauratie van oude muren

Bij de restauratie van oude muren en gevels is het belangrijk om de oorspronkelijke technieken en materialen zo veel mogelijk na te bootsen. Terugliggend metselwerk kan hierbij een belangrijke rol spelen bij het herstel van historische gevels en het creëren van een harmonieuze esthetiek.

Technische eisen en kwaliteit

Het uitvoeren van terugliggend metselwerk vereist het naleven van technische eisen om de kwaliteit en duurzaamheid van het metselwerk te waarborgen. Enkele belangrijke eisen zijn:

Afvoegen en voegdikte: Het voegwerk moet op de juiste manier worden afgevoegd en de voegdikte moet aan de eisen voldoen. De voegdikte varieert afhankelijk van de toepassing en de gebruikte techniek.
Afvoegtechniek: Het afvoegen van de voegen moet zorgvuldig worden uitgevoerd om uitslag, cementsluier en hechtingsverlies te voorkomen. Het is aan te raden om het voegwerk minstens 48 uur te beschermen tegen uitdroging en inwatering.
Temperatuur bij het voegen: Het voegen moet bij temperaturen van minimaal 5º C worden uitgevoerd. Wordt dit niet mogelijk, dan moeten er beschermende maatregelen genomen worden.
Mortelkeuze: Het gebruik van de juiste mortel is belangrijk voor de esthetiek en de duurzaamheid van het metselwerk. Bij gevelmetselwerk met voegwerk in de kleur van de steen is het aan te raden om ook een mortel op kleur te kiezen.

Samenvatting

Terugliggend metselwerk is een bijzondere vorm van metseltechniek die zowel decoratief als functioneel is. Het kan gebruikt worden in verschillende toepassingen, zoals rollaag, togen en overgangsconstructies bij aanbouwen. De uitvoering vereist zorgvuldige voorbereiding, technische kennis en het naleven van specifieke eisen.

De keuze van het metselverband, de mortel en de afvoegtechniek zijn van belang voor de kwaliteit van het metselwerk. Het is belangrijk om de juiste materialen en technieken te gebruiken, zowel in nieuwbouw als in renovatieprojecten. Terugliggend metselwerk speelt een rol in het creëren van een strakke overgang tussen verschillende bouwfases, het versterken van het gevelbeeld en het verbeteren van de functie van de gevel.

Zowel metselbedrijven als eigenaars van woningen kunnen profiteren van het gebruik van terugliggend metselwerk. Het vereist echter een duidelijke planning en samenwerking tussen architecten, aannemers en metselaars om het gewenste resultaat te bereiken.

Conclusie

Terugliggend metselwerk is een belangrijk element in de bouw- en renovatieindustrie. Het heeft zowel esthetische als functionele toepassingen en vereist zorgvuldige uitvoering. De keuze van de juiste technieken, materialen en mortel is essentieel voor de kwaliteit en duurzaamheid van het metselwerk. Door de technische eisen en richtlijnen te volgen, kan terugliggend metselwerk bijdragen aan een strakke esthetiek en een functionele bouw.

Of het nu gaat om nieuwbouw of renovatieprojecten, het juiste gebruik van terugliggend metselwerk kan het verschil maken tussen een gewone en een strakke gevel. Het is aan te raden om metselwerk van een ervaren metselaar uit te laten voeren om zowel de kwaliteit als de functionele aspecten te waarborgen.

Bronnen

terugliggende