Het verbruik van metselspecie per m² metselwerk: berekening, factoren en tips

Published by Redactie on augustus 30, 2025 | Category metselwerk

Het metselen van muren is een essentiële onderdeel van elke bouw- of renovatieproject. Voor zowel binnen- als buitenmetselwerk is het belangrijk om voldoende metselspecie (of mortel) aan te schaffen. Het verbruik van mortel per m² metselwerk hangt af van verschillende factoren, zoals het type steen, de voegdikte en het gebruik van kalk in de mortel. Deze artikel biedt een overzicht van het verbruik van metselspecie per m² metselwerk, inclusief berekeningsmethodes, richtwaarden en praktische tips voor de correcte toepassing.

Wat is metselspecie?

Metselspecie is een mengsel van zand, cement en water dat wordt gebruikt om bakstenen, blokken of andere metselstenen met elkaar te verbinden. De verhouding tussen zand, cement en water bepaalt de sterkte, plasticiteit en andere eigenschappen van de mortel. Een standaardmengverhouding is 1:3 (cement : zand), waarbij ongeveer 0,5 deel water wordt toegevoegd. Bij het metselen van zuigende stenen, zoals normale bakstenen of kalkzandstenen, wordt vaak mortel met kalk gebruikt, terwijl niet-zuigende stenen zoals betonklinkers betere resultaten opleveren met mortel zonder kalk.

Het verbruik van metselspecie per m² is afhankelijk van het type metselsteen, de voegdikte en de werkwijze van de metselaar. De meeste berekeningen gaan uit van een voegdikte van 10 tot 12 mm, wat de standaardmaat is voor meeste metselwerken.

Hoeveel metselspecie is nodig per m²?

De hoeveelheid metselspecie die nodig is per m² metselwerk varieert afhankelijk van het type metselsteen en de voegdikte. Voor een halfsteensmuur (waalformaat, 210 x 100 x 50 mm) is ongeveer 30 tot 35 liter mortel nodig per m². Voor een volledige steensmuur (210 x 100 x 110 mm) is het verbruik circa 60 tot 70 liter per m². Deze aantallen zijn richtwaarden en kunnen variëren afhankelijk van de werkwijze en de precieze afmetingen van de stenen.

De volgende tabel geeft een overzicht van het verbruik per m² voor verschillende metselstenen:

Steentype	Aantal stenen/m²	Voegdikte	Verbruik mortel/m²
Waalformaat	ca. 73 stukken	12 mm	ca. 30–35 liter
Dikformaat	ca. 59 stukken	12 mm	ca. 30–35 liter
Vechtformaat	ca. 87 stukken	12 mm	ca. 30–35 liter
Hilversumsformaat	ca. 78 stukken	12 mm	ca. 30–35 liter

Het verbruik kan aanzienlijk toenemen bij het gebruik van holle of gatvolle stenen (zoals snelbouwstenen), omdat deze meer mortel nodig hebben om de voegen volledig te vullen. In dat geval is het verbruik gemiddeld met 20% hoger dan bij normale metselstenen.

Berekening van het mortelverbruik

Voor een nauwkeurige berekening van het verbruik van mortel per m² metselwerk is het belangrijk om rekening te houden met de volgende parameters:

1. Aantal stenen per m²

Het aantal metselstenen dat per m² verwerkt wordt, hangt af van de afmetingen van de stenen. Voor een standaard halfsteensmuur (waalformaat) zijn er ongeveer 73 stukken per m². Voor andere formaten zijn deze aantallen verschillend.

2. Voegdikte

De voegdikte speelt een belangrijke rol bij het berekenen van het verbruik. De standaard voegdikte is 10 tot 12 mm. Bij dunbedmetselen (1–3 mm voegdikte) is het verbruik circa 30–35% lager dan bij traditioneel metselen. Bij het doorstrijken van mortel is het verbruik circa 20% hoger dan bij traditioneel metselen.

3. Type mortel

Mortel met kalk wordt meestal gebruikt voor zuigende stenen, zoals normale bakstenen en kalkzandstenen. Mortel zonder kalk wordt vaak gebruikt voor niet-zuigende stenen, zoals betonklinkers en keramische stenen. Het verbruik van mortel met kalk is iets hoger dan zonder kalk, omdat de mortel meer water opneemt door de poriën in de stenen.

4. Verlies tijdens het metselen

Bij het metselen kan een deel van de mortel verloren gaan door valspecie (materieel dat tijdens het metselen op de grond terechtkomt). Daarom is het aan te raden om iets extra mortel aan te schaffen dan berekend is.

Praktische tips voor het berekenen van het mortelverbruik

Hier zijn enkele praktische tips om het verbruik van mortel per m² metselwerk nauwkeurig te berekenen:

1. Gebruik een online calculator

Er zijn online calculators beschikbaar die het verbruik van mortel per m² automatisch berekenen op basis van het aantal stenen, de afmetingen en de voegdikte. De MBI calculator is een bekende tool voor dit doel.

2. Reken met reserves

Omdat er tijdens het metselen verlies kan optreden, is het aan te raden om 10–15% extra mortel aan te schaffen dan berekend is. Dit voorkomt dat je in het midden van het project te weinig mortel hebt.

3. Let op het type metselsteen

Als je gatvolle of holle stenen gebruikt, zoals snelbouwstenen, is het verbruik van mortel circa 20% hoger dan bij normale metselstenen. Dit komt doordat deze stenen meer mortel nodig hebben om de voegen volledig te vullen.

4. Test het mortelverbruik op een klein oppervlak

Als je voor het eerst een bepaalde mortel gebruikt, is het verstandig om eerst een klein oppervlak metselen. Hiermee kun je het verbruik bepalen en eventuele aanpassingen maken voor het grotere project.

Voorbeeldberekening

Stel dat je een muur wilt metselen van 10 m² met standaard halfsteensstenen (waalformaat). Volgens de richtwaarden is het verbruik van mortel ongeveer 30–35 liter per m². Voor 10 m² is dat dus circa 300–350 liter mortel nodig. Als je rekening houdt met 10–15% extra mortel voor verlies, dan zijn er 330–380 liter nodig.

Als je 25-kg zakken metselcement gebruikt, waarbij elke zak ongeveer 15 liter mortel levert (bij 3,1 liter water per zak), dan heb je ongeveer 22–25 zakken nodig voor 10 m² metselwerk.

Invloed van klimatologische omstandigheden op mortelverbruik

De klimatologische omstandigheden kunnen ook een rol spelen bij het verbruik van mortel. Bij hoge temperaturen is het verbruik van mortel iets hoger, omdat de mortel sneller droogt en extra vocht nodig is om de plasticiteit te bewaren. In de winter kan het mortelverbruik lager zijn, maar het is belangrijk om de mortel goed te beschermen tegen vorst.

Bij hoge temperaturen is het aan te raden om de metselstenen vooraf nat te maken om te voorkomen dat ze het vocht uit de mortel opnemen. Dit helpt bij het behouden van de juiste consistente mortel en voorkomt het verbranden van de mortel.

Werkwijze voor het aanmaken van mortel

Het aanmaken van mortel gebeurt meestal door zand, cement en water te mengen in de juiste verhouding. Een standaardmengverhouding is 1:3 (cement : zand), waarbij ongeveer 0,5 deel water wordt toegevoegd. Het is aan te raden om eerst 2 scheppen zand te voegen, vervolgens 1 schep cement en tenslotte 1 schep zand. Dit zorgt voor een homogene mengsel.

Voor 25-kg zakken metselcement is ongeveer 3,1 liter schoon water nodig. Het mengsel moet goed gemengd worden tot het een homogene structuur heeft. Het is belangrijk om binnen 2 uur te werken met de mortel, omdat de verwerkingstijd beperkt is.

Kosten van mortel en metselwerk

De kosten van mortel hangen af van het type mortel (met of zonder kalk), de hoeveelheid en de leverancier. Een zak mortel van 25 kg kost gemiddeld tussen de €5 en €8. Voor 10 m² metselwerk met 25 zakken mortel is dat circa €125 tot €200.

Naast de kosten van mortel zijn er ook kosten voor het metselwerk zelf. Een metselaar vraagt gemiddeld €20 tot €30 per m². Voor 10 m² is dat circa €200 tot €300. Alternatief kan een metselaar ook een uurtarief hanteren, waarbij het tarief tussen €40 en €45 per uur ligt.

De invloed van het type metselwerk op het mortelverbruik

Het type metselwerk beïnvloedt ook het mortelverbruik. Bij traditioneel metselen is het verbruik van mortel het hoogst, omdat de voegdikte groter is en er meer mortel nodig is om de stenen te verbinden. Bij dunbedmetselen is het verbruik circa 30–35% lager, omdat de voegdikte kleiner is. Bij het doorstrijken van mortel is het verbruik circa 20% hoger dan bij traditioneel metselen.

Bij het metselen van stenen met een 'frog' (een holte in de steen) of perforatie is er ongeveer 30% extra mortel nodig. Dit komt doordat deze stenen meer mortel nodig hebben om de voegen volledig te vullen.

Salaris van een metselaar

Een fulltime metselaar verdient gemiddeld €4.257 bruto per maand, wat overeenkomt met circa €55.170 bruto per jaar. Als flexwerker verdient een metselaar ongeveer €24,58 per uur. Deze cijfers zijn gebaseerd op de Randstad-salarischecker en kunnen variëren afhankelijk van de regio en de ervaring van de metselaar.

Veiligheid en opslag van mortel

Het is belangrijk om mortel op de juiste manier op te slaan en veilig te gebruiken. De houdbaarheid van mortel is minimaal 18 maanden na de productiedatum. Het verwerkingstijd van mortel is ongeveer 120 minuten, wat betekent dat het metselen binnen 2 uur moet worden afgemaakt. Dit is belangrijk om te voorkomen dat de mortel te snel droogt of vermindert in kwaliteit.

Mortel met kalk is geschikt voor het metselen van normaal zuigende stenen (klasse IW3) tot sterk zuigende stenen (klasse IW4). Het is aan te raden om de mortel binnen 2 uur te gebruiken en het metselwerk af te ronden.

Conclusie

Het verbruik van metselspecie per m² metselwerk is afhankelijk van verschillende factoren, zoals het type metselsteen, de voegdikte, de werkwijze van de metselaar en de klimatologische omstandigheden. Voor een halfsteensmuur is het verbruik ongeveer 30–35 liter per m², terwijl het voor een volledige steensmuur circa 60–70 liter per m² is. Het is aan te raden om iets extra mortel aan te schaffen om verlies tijdens het metselen te compenseren.

Het gebruik van de juiste mortel is ook belangrijk voor de kwaliteit van het metselwerk. Mortel met kalk wordt meestal gebruikt voor zuigende stenen, terwijl mortel zonder kalk beter is voor niet-zuigende stenen. Het aanmaken van mortel gebeurt meestal met een verhouding van 1:3 (cement : zand), waarbij ongeveer 0,5 deel water wordt toegevoegd.

Bij het metselen is het belangrijk om rekening te houden met de houdbaarheid van de mortel, de verwerkingstijd en de juiste werkwijze. Het is aan te raden om het metselwerk binnen 2 uur af te ronden en extra mortel aan te schaffen voor verlies.