Witte uitslag op metselwerk: oorzaken, voorkoming en oplossingen

Witte uitslag op metselwerk is een veelvoorkomend probleem bij nieuwbouwprojecten en gevelrenovaties. Deze witte vlekken op het morteloppervlak kunnen de esthetiek van een gevel aanzienlijk ondermijnen en leiden vaak tot extra reinigingskosten of zelfs structurele problemen in het metselwerk. In dit artikel leggen we uit wat witte uitslag precies is, hoe het ontstaat, welke factoren het bevorderen of verergeren, en welke maatregelen kunnen worden genomen om dit verschijnsel effectief te voorkomen of op te lossen. We richten ons vooral op de inzichten uit een praktijkproject in Geldermalsen, waar een uitslagarme doorstrijkmortel is toegepast met positief resultaat. Daarnaast bespreken we ook de technische aspecten van het voegen van metselstenen, inclusief tips voor wie dit zelf wil doen.

Wat is witte uitslag?

Witte uitslag, ook wel bekend als kalkuitbloei, is een fenomeen waarbij witte afzettingen op het oppervlak van mortel zichtbaar worden. Deze afzettingen zijn voornamelijk samengesteld uit calciumhydroxide, een product van de hydratatie van cement in mortel. Dit calciumhydroxide kan via het water in het morteloppervlak terechtkomen en op het oppervlak afzetten als het water verdampt. Daarbij kan het calciumhydroxide reageren met kooldioxide uit de lucht, wat leidt tot de vorming van calciumcarbonaat. Dit proces, bekend als carbonatatie, resulteert in witte vlekken of verkleuringen.

De uitslag kan zowel op het metsel- als het voegwerk voorkomen. Het probleem is vooral duidelijk zichtbaar bij muren met een lage waterabsorptie of bij materialen die langzaam drogen. Dit kan het gevolg zijn van hoge luchtvochtigheid of vochtig mortel. In dergelijke omstandigheden blijft het calciumhydroxide langer in oplossing, wat de kans op afzetting op het oppervlak vergroot.

Het is belangrijk om te onthouden dat witte uitslag geen directe schade toebrengt aan het metselwerk, maar wel de esthetiek aantast en in sommige gevallen leidt tot structurele zorgen wanneer het morteloppervlak te veel verzwakt raakt.

Oorzaken en oplossingen

1. Weersomstandigheden

De weersomstandigheden tijdens en na het metselen spelen een cruciale rol bij het voorkomen of ontstaan van witte uitslag. Volgens de bronnen is witte uitslag bijvoorbeeld veroorzaakt door langzaam drogende mortel. Dit kan voorkomen bij:

• Hoge luchtvochtigheid
• Niet-optimale temperatuur (te warm of te koud)
• Niet-optimale droogomstandigheden

Wanneer het morteloppervlak langzaam droogt, blijft calciumhydroxide langer in oplossing, wat de kans op afzetting vergroot.

Oplossing:

Om dit te voorkomen, is het belangrijk om metselwerk uit te voeren bij gunstige weersomstandigheden. De ideale omstandigheden zijn: - Temperatuur tussen 5°C en 30°C - Geringe wind - Geringe luchtvochtigheid

2. Mortelcompositie en kwaliteit

De mengverhouding en kwaliteit van de mortel beïnvloedt ook de kans op witte uitslag. Een mortel met een te hoge cementconcentratie kan leiden tot meer calciumhydroxide in oplossing. Bovendien kan een mortel die niet goed verdicht of aangetrokken is, meer kans geven op vochtbewegingen en afzettingen.

Oplossing:

Het gebruik van een uitslagarme doorstrijkmortel is een effectieve manier om dit probleem te voorkomen. Deze mortels zijn speciaal ontworpen om de vorming van witte uitslag te beperken. Zoals beschreven in het project Lingevest in Geldermalsen, leidde het gebruik van deze mortel tot een gevel die vrij bleef van witte uitslag, ook onder ongunstige weersomstandigheden.

3. Stenen met lage waterabsorptie

Stenen die weinig water opnemen, kunnen het morteloppervlak beïnvloeden. Wanneer het morteloppervlak te lang vochtig blijft, kan calciumhydroxide zich op het oppervlak afzetten.

Oplossing:

Het kiezen van stenen met een geschikte waterabsorptie is belangrijk. In het project in Geldermalsen werden handvorm stenen met een goede balans tussen esthetiek en technische eigenschappen gekozen. Daarnaast werd een doorstrijkmethode gebruikt, waarbij het morteloppervlak beter verdicht en minder vochtige omstandigheden ontstaan.

4. Droogproces en verdamping

Het verdampingsproces speelt een belangrijke rol in de vorming van witte uitslag. Wanneer het verdampingsfront zich ver in het morteloppervlak bevindt, kan calciumhydroxide zich daar afzetten, in plaats van aan het oppervlak.

Oplossing:

Het gebruik van een uitstrijktechniek waarbij het morteloppervlak verdicht en het verdampingsproces gecontroleerd wordt, kan het risico op witte uitslag verminderen. Deze techniek wordt vaak gecombineerd met het gebruik van een uitslagarme mortel.

Doorstrijkmethode: wat is het en waarom kiezen ervoor?

De doorstrijkmethode is een metseltechniek waarbij metselen en voegen in één arbeidsgang worden uitgevoerd. Het morteloppervlak wordt direct na het metselen afgewerkt met een voegroller of voegspijker, waardoor het morteloppervlak verdicht en het voegwerk homogeen wordt.

De voordelen van de doorstrijkmethode zijn:

• Minder kans op witte uitslag door het verdichtte morteloppervlak
• Snellere uitvoering, omdat er geen aparte voegwerknemer nodig is
• Minder mortelverlies en dus efficiënter gebruik van materialen
• Duurzamer resultaat, omdat het morteloppervlak stabieler is en minder gevoelig voor weersinvloeden

In het project Lingevest in Geldermalsen werd deze methode succesvol toegepast. Volgens architect Van de Moesdijk was het een keuze die zowel esthetisch als kwalitatief verantwoord was. De aannemer was het daarmee eens, omdat de gevel direct klaar was voor verdere stappen zoals het plaatsen van puien en glas.

Voorwaarden voor de doorstrijkmethode

Hoewel de doorstrijkmethode voordelen biedt, zijn er ook beperkingen. Niet alle voegvormen zijn mogelijk met deze methode. Bijvoorbeeld platvolvoegen, snijvoegen en knipvoegen zijn niet haalbaar. Daarnaast is deze methode afhankelijk van ervaren metselarij, omdat het vereist is dat het morteloppervlak tijdig wordt afgewerkt, voordat het te stijf wordt.

Voegen: tips voor DIY-ers

Het voegen van metselwerk is een taak die vaak aan professionals wordt overgelaten, maar met de juiste kennis en voorbereiding is het ook mogelijk voor hobbyisten. Het voegen van metselstenen zorgt voor een stabieler en beter beschermd metselwerk, maar vereist wel aandacht voor technische details.

1. Voorbereiding

Voordat het voegen begint, is het belangrijk dat het metselwerk volledig droog is. Als het metselwerk nog nat is, kan dit leiden tot scheuren of vorming van witte uitslag. Bij een nieuw metselwerk wordt vaak geadviseerd om minstens twee weken te wachten voordat het voegen begint.

2. Mortelkeuze

Er zijn twee opties voor de mortel:

• Kant-en-klare voegmortel is handig en eenvoudig in gebruik. Het vereist alleen het toevoegen van water.
• Zelfgemaakte voegmortel bestaat uit cement en voegzand. Het mengen van deze materialen vereist een consistente verhouding en goed mengen.

3. Techniek

De voegen worden met een mortelvlees gevuld. Het mortelvlees wordt met een borstel of voegroller gladgestreken. Het morteloppervlak moet na het afwerken droog worden geveegd, zodat overbodig mortel verwijderd wordt. Ten slotte worden de voegen licht gebenen om de hardheid te vergroten en de kans op witte uitslag te verminderen.

4. Veiligheid en hygiëne

Het werken met mortel vereist veiligheidsmaatregelen. Het is belangrijk om handschoenen en een bril te dragen om handen en ogen te beschermen tegen cement en zand.

Problemen met witte uitslag: wanneer ingrijpen?

Hoewel witte uitslag meestal geen directe schade toebrengt aan het metselwerk, kan het wel leiden tot esthetische en structurele problemen. In sommige gevallen is het noodzakelijk om professioneel ondersteuning in te huren om het probleem aan te pakken.

1. Verwijdering van witte uitslag

De verwijdering van witte uitslag is meestal niet eenvoudig. Het betreft een chemische afzetting die niet gemakkelijk verwijderd kan worden. Het vereist vaak speciale reinigingsmiddelen, die bijvoorbeeld zuurbehandeling bevatten. Deze behandelingen kunnen echter schadelijk zijn voor het metselwerk, dus het is aan te raden om dit aan een professional over te laten.

2. Verergering van het probleem

In sommige gevallen kan witte uitslag zich verergeren. Dit kan het gevolg zijn van een chemische reactie tussen calciumhydroxide en luchtcomponenten. In het ergste geval kan de gevel grotendeels wit uitslaan, wat een aanzienlijke kostenpost is voor reiniging of herwerking.

3. Voorbeelden en ervaringen

In het project Lingevest in Geldermalsen was het gebruik van een uitslagarme doorstrijkmortel een succesvolle keuze. De gevel bleef vrij van witte uitslag, ondanks ongunstige weersomstandigheden. De architect en aannemer waren het eens dat het een esthetische en kwalitatieve keuze was.

Daarentegen, zoals beschreven in de bronnen, kan een gevel waar geen uitslagarme mortel is gebruikt, na enkele weken of maanden al witte uitslag vertonen. Het reinigen van zo’n gevel is kostbaar en tijdrovend.

Conclusie

Witte uitslag op metselwerk is een veelvoorkomend maar voorkombaar probleem. Het ontstaat door chemische processen in de mortel en wordt beïnvloed door factoren zoals weersomstandigheden, mortelcompositie en droogproces. Het gebruik van een uitslagarme doorstrijkmortel en de doorstrijkmethode zijn effectieve maatregelen om het risico op witte uitslag te verminderen. Deze technieken bieden bovendien extra voordelen zoals snellere uitvoering en duurzamere resultaten.

Voor wie zelf voegen wil uitvoeren, is het belangrijk om goed voorbereid te zijn. Het kiezen van de juiste mortel, het werken bij gunstige weersomstandigheden en het toepassen van de juiste techniek zijn essentieel voor een goed resultaat. Mocht witte uitslag toch voorkomen, dan is het aan te raden om professionele hulp in te schakelen voor de verwijdering, omdat dit meestal niet eenvoudig te doen is met standaardreinigingsmiddelen.

Het project in Geldermalsen laat zien dat het correct toepassen van technische kennis en modernere mortelproducten kan leiden tot een gevel die niet alleen esthetisch aantrekkelijk is, maar ook duurzaam en onderhoudsarm.

Bronnen

1. BouwTotaal - Doorstrijkmortel verdringt voegwerk
2. Beryllhouse - Metselstenen voegen, hoe doe ik dat?
3. Bogaart Gevelrenovatie - Witte uitslag op metselwerk