Undergronds metselwerk waterdicht maken: Technieken, producten en stappenplan

Published by Redactie on augustus 30, 2025 | Category metselwerk

Bij de bouw of renovatie van woningen en gebouwen is het waterdicht maken van ondergronds metselwerk een cruciale maatregel. Vocht en waterindringing kunnen ernstige schade veroorzaken aan de structuur, isolatie en interieurs. Buitenmuren, kelders en funderingen moeten goed beschermd worden tegen water, zowel van ondergronds als van bovengronds. In dit artikel bespreken we, gebaseerd op betrouwbare en praktische informatie, de meest gebruikte technieken, producten en stappenplannen om ondergronds metselwerk waterdicht te maken. We richten ons met name op oplossingen die geschikt zijn voor beton, metselwerk en baksteen, en geven een overzicht van de relevante materialen zoals cementgebonden mortels, impregnerende coatings en bitumineuze producten.

Inleiding

Vochtproblemen in metselwerk kunnen op meerdere manieren ontstaan. Het kan gaan om capillaire opstijging van water uit de fundering, door infiltratie via slechte aansluitingen of via de bovengrondse gevel. Ondergronds metselwerk is vooral kwetsbaar voor waterindringing vanuit de grond. Als dit niet tijdig en correct wordt aangepakt, kunnen schade en gezondheidsrisico’s zoals schimmelgroei optreden. Daarom is het belangrijk om tijdens de bouw of bij renovatie maatregelen te nemen die de waterdichtheid van de metselconstructies waarborgen.

De informatie op basis waarvan deze handleiding is opgesteld, komt uit betrouwbare bronnen zoals productinformatie van Sika, adviesartikelen van bouwbedrijven en praktische tips van vochtspecialisten. In de volgende paragrafen geven we een overzicht van de beschikbare technieken, producten en stappenplannen.

1. Vochtproblemen in ondergronds metselwerk: oorzaken en risico's

Voor een effectieve waterdichting is het belangrijk om de oorzaak van het vochtprobleem te begrijpen. Ondergronds metselwerk kan namelijk vocht op verschillende manieren opnemen. De belangrijkste oorzaken zijn:

Capillaire opstijging: Water stijgt op via de poriën van het metselwerk, vaak vanuit de fundering. Dit is het gevolg van het capillaire effect in cementgebonden materialen.
Waterinbreng van de grond: Bij een hoge grondwaterstand of bij slecht afwateringssystemen kan water via de ondergrond in het metselwerk treden.
Leidingen of funderingsproblemen: Lekken in ondergrondse leidingen of defecten in de fundering kunnen ook leiden tot vochtproblemen.
Slechte bouwpraktijk: Onvoldoende waterdichtheid tijdens de bouw, zoals het ontbreken van een waterdicht membraan of het gebruik van minder geschikte materialen, kan het risico op vocht vergroten.

De risico's van onopgeloste vochtproblemen in ondergronds metselwerk zijn aanzienlijk. Naast structurele schade kunnen ook gezondheidsrisico’s ontstaan, zoals schimmelgroei, vermindering van de luchtkwaliteit en allergische reacties. Daarnaast kan vocht de isolatie van de wanden negatief beïnvloeden, wat leidt tot verhoogde energiekosten en ongemakkelijke leefomstandigheden.

2. Technieken voor het waterdicht maken van ondergronds metselwerk

Er zijn verschillende technieken beschikbaar om ondergronds metselwerk waterdicht te maken. De keuze van de techniek hangt af van de oorzaak van het vochtprobleem, de toegankelijkheid van het ondergronds metselwerk en de mate van schade. Hieronder geven we een overzicht van de meest gebruikte methoden.

2.1. Aanbrengen van een waterdicht membraan

Een waterdicht membraan is een populaire techniek bij nieuwbouw en bij renovatieprojecten waarbij de fundering of de kelder toegankelijk is. Het membraan wordt aangebracht op de buitenzijde van het metselwerk, zodat het water buiten de constructie wordt gehouden.

Het membraan bestaat meestal uit een bitumineuze coating of een synthetisch materiaal en wordt vaak in combinatie met een primer gebruikt. Bijvoorbeeld het product Sika Igasol-101 is geschikt voor het aanbrengen op beton en metselwerk. Dit is een een-component coating op basis van een polymeer gemodificeerde bitumineuze emulsie zonder oplosmiddelen. Het is geschikt voor zowel ondergrondse als bovengrondse toepassingen en kan als primer dienen voor bitumineuze bekledingen.

Het membraan moet goed overlappen en bevestigd worden om lekken te voorkomen. Na het aanbrengen van het membraan kan er eventueel latten of regelwerk aangebracht worden om een luchtspouw te creëren, wat helpt bij ventilatie en drainage.

2.2. Injecteren van de opgaande muren

Bij vochtproblemen die voortkomen uit capillaire opstijging is injecteren van de opgaande muren een effectieve techniek. Hierbij wordt een waterdicht materiaal in de muren ingebracht om de capillaire opstijging te onderbreken. Deze methode is vooral geschikt voor gevallen waarin het vocht vanuit de fundering in de muren stijgt.

De injectiemethode wordt vaak toegepast bij kelders of bij funderingen waarbij de buitenzijde niet of moeilijk toegankelijk is. Het is echter belangrijk om deze methode uit te voeren door een vakman, omdat het juiste toepassen van het materiaal en het doseren cruciaal is voor de effectiviteit van de behandeling.

2.3. Aanbrengen van waterafstotende coatings

Waterafstotende coatings zijn een eenvoudige en effectieve manier om metselwerk waterdicht te maken, zowel van ondergronds als van bovengronds. Deze coatings zijn meestal op basis van silaan, siloxaan of bitumen en kunnen op verschillende manieren aangebracht worden, zoals met een kwast, roller of airless spuiten.

Een veelgebruikt product is Sikagard-703 W, een waterafstotend en vuilafstotend impregneermiddel op basis van een combinatie van silaan en siloxaan. Dit middel is geschikt voor mortel, metselwerk, baksteen, kalkzandsteen en natuursteen. Het is watergedragen en milieuvriendelijk, en het verbetert de weerstand tegen vuil. Na behandeling is het onzichtbaar.

Waterafstotende coatings zijn vooral geschikt voor het beschermen van muren tegen het indringen van vocht, maar ze moeten wel op het juiste moment aangebracht worden. Cementgebonden ondergronden zoals plamuurmortel of beton moeten minimaal zeven dagen oud zijn voordat ze behandeld kunnen worden. Bovendien is het noodzakelijk om vervuilde oppervlaktes eerst te reinigen onder hoge druk.

2.4. Aanbrengen van cementgebonden mortels

Cementgebonden mortels zijn een klassieke oplossing voor het waterdicht maken van metselwerk. Deze mortels zijn speciaal ontworpen om een waterdichte laag te vormen op metselwerk, beton of funderingen. Een veelgebruikte product is Sika MonoTop®-109 WaterProofing, een 1-component, cementgebonden mortel die eenvoudig met een kwast aangebracht kan worden.

Deze mortel biedt goede hechting op diverse ondergronden, waaronder metselwerk, beton en funderingen van stenen blokken. Het product is kant-en-klaar en vereist alleen het toevoegen van water. Na het aanbrengen van een eerste laag kan er eventueel latex aan toegevoegd worden aan een tweede laag voor extra waterdichtheid.

Het proces bestaat uit meerdere stappen: het reinigen van de muur, het repareren van eventuele schade, het aanbrengen van een waterdichte primer, het kitten van naden en kieren en het aanbrengen van de cementgebonden mortel. Na het aanbrengen van de mortel moet de muur volledig drogen en op waterdichtheid worden gecontroleerd.

3. Stappenplan voor het waterdicht maken van ondergronds metselwerk

Om zowel tijd als geld te besparen bij het waterdicht maken van ondergronds metselwerk is het belangrijk om een goed stappenplan te volgen. Hieronder geven we een overzicht van de essentiële stappen op basis van praktische tips uit de bronnen.

3.1. Inspectie en diagnose van het vochtprobleem

Voor het aanbrengen van enige waterdichting is het belangrijk om de oorzaak van het vochtprobleem te identificeren. Dit kan gedaan worden door een vochtspecialist in te schakelen. De specialist zal de muren inspecteren en eventuele schade of zwakke plekken identificeren. Zorg dat de onderliggende structuur in goede staat is, want een slechte basis zorgt voor een minder effectieve waterdichting.

3.2. Reiniging en voorbereiding van de ondergrond

Voor de aanbreng van waterdichtingsproducten moet de muren grondig worden gereinigd. Vervuilde oppervlaktes moeten onder hoge druk worden gereinigd. Eventuele scheuren, kieren of beschadigingen moeten eerst gerepareerd worden, zodat het water niet via deze plekken kan infiltreren.

Bij cementgebonden ondergronden zoals plamuurmortel of beton moet het oppervlak minimaal zeven dagen oud zijn. Dit zorgt ervoor dat de ondergrond goed kan hechten aan de waterdichtingsproducten.

3.3. Aanbrengen van een waterdichte primer

Voor een betere hechting en duurzamheid is het aanbrengen van een waterdichte primer vaak noodzakelijk. Bijvoorbeeld Sika Igasol-101 is geschikt als primer voor beton en metselwerk. Het is een een-component coating die eenvoudig aangebracht kan worden met een kwast, roller of airless spuiten. Het middel zakt niet uit op verticale oppervlakken en blijft flexibel bij lage temperaturen. Het is echter niet bestand tegen UV-licht, dus het is enkel geschikt voor ondergronds toepassingen.

3.4. Aanbrengen van de waterdichtingslaag

Na het aanbrengen van de primer kan de waterdichtingslaag gelegd worden. Hierbij zijn verschillende opties beschikbaar, afhankelijk van het type metselwerk en de gewenste mate van waterdichtheid.

Bitumineuze coatings: Voor ondergronds metselwerk is een Sika Igolflex-101 coating geschikt. Dit is een high-build één-component flexibele, polymeer gemodificeerde bitumen emulsiecoating die bescherming biedt tegen water- en vochtindringing. Het product wordt kant-en-klaar geleverd en kan aangebracht worden met een getande spaan of via airless spuiten. Het is vrij van oplosmiddel en niet-ontvlambaar.
Waterafstotende coatings: Voor het aanbrengen van een waterafstotende laag kan Sikagard-703 W gebruikt worden. Dit middel is geschikt voor mortel, metselwerk, baksteen, kalkzandsteen en natuursteen. Het is watergedragen, milieuvriendelijk en verbetert de weerstand tegen vuil. Na behandeling is het onzichtbaar en het kan in combinatie gebracht worden met verf na een wachttijd van ten minste 5 uur.
Cementgebonden mortels: Voor het aanbrengen van een waterdichte mortellaag is Sika MonoTop®-109 WaterProofing geschikt. Dit is een 1-component cementgebonden mortel die eenvoudig met een kwast aangebracht kan worden. Na het aanbrengen van een eerste laag kan er latex aan toegevoegd worden aan een tweede laag voor extra waterdichtheid.

3.5. Controle en onderhoud

Na het aanbrengen van de waterdichtingslaag moet de muur op waterdichtheid worden gecontroleerd. Dit kan gedaan worden door een waterdichtheidsproef of door visuele inspectie. Eventuele lekken of naden moeten hersteld worden. Het is ook belangrijk om de waterdichtheid periodiek te controleren, vooral bij oudere constructies of bij extreme weersomstandigheden.

4. Wanneer is het tijd om een professional in te schakelen?

Hoewel sommige waterdichtingsmethoden zelf uit te voeren zijn, is het in bepaalde gevallen verstandig om een vakman in te schakelen. Dit is het geval wanneer:

Er sprake is van ernstige schade: Als de muren zwaar beschadigd zijn, is het beter om een vochtspecialist in te schakelen. Deze kan niet alleen de oorzaak van het vochtprobleem opsporen, maar ook de gevel opknappen en een waterdicht eindresultaat garanderen.
Het vochtprobleem zich herhaalt: Als de waterdichting na enige tijd opnieuw faalt, is er mogelijk een dieperliggende oorzaak die niet door een amateurs kan worden opgelost.
Het om ondergronds metselwerk gaat: Voor het aanbrengen van een waterdicht membraan of het injecteren van muren is het vaak nodig om toegang te hebben tot de buitenzijde van het metselwerk, wat niet altijd mogelijk is voor een huiseigenaar.

Het is verstandig om het advies van een vochtspecialist in te winnen bij onduidelijke vochtproblemen of bij complexere situaties. Een vakman kan de oorzaak van het probleem opsporen en het beste plan van aanpak kiezen, wat leidt tot een langdurige en effectieve oplossing.

Conclusie

Het waterdicht maken van ondergronds metselwerk is een essentiële maatregel om vochtproblemen te voorkomen en de duurzaamheid van een gebouw te waarborgen. Er zijn verschillende technieken beschikbaar, variërend van het aanbrengen van waterdichte coatings en mortels tot het injecteren van muren en het gebruik van waterdichte membraanlagen. De keuze van de juiste methode hangt af van de oorzaak van het vochtprobleem, de toegankelijkheid van het metselwerk en de mate van schade.

Voor een effectieve waterdichting is het belangrijk om het metselwerk grondig te reinigen en voor te bereiden. Daarnaast is het aanbrengen van een primer vaak noodzakelijk voor een betere hechting. Bij het kiezen van waterdichtingsproducten is het verstandig om te kiezen voor materialen die specifiek ontworpen zijn voor ondergronds toepassingen, zoals polymeer gemodificeerde bitumenemulsies of cementgebonden mortels.

Het is essentieel om de instructies van de producten nauwkeurig te volgen en eventueel professioneel advies in te winnen bij complexe situaties. Door de juiste maatregelen te nemen en de waterdichtheid van ondergronds metselwerk te waarborgen, kan men zorgen voor een droog, gezond en duurzaam leefmilieu.