Veelvoorkomende bouwfouten in metselwerk: oorzaken, gevolgen en oplossingen

Published by Redactie on augustus 30, 2025 | Category metselwerk

Scheurvorming in metselwerk is een van de meest voorkomende bouwfouten in de bouwsector. Deze fouten kunnen van oorsprong technisch, constructief of afwerkingsgericht zijn en kunnen zowel esthetische als structurele problemen veroorzaken. In dit artikel worden de meest voorkomende bouwfouten bij metselwerk besproken, inclusief hun oorzaken, gevolgen en mogelijke herstelopties. Op basis van praktische ervaringen en gegevens uit diverse bronnen wordt een overzicht gegeven van de problematiek die vaak optreedt bij metselwerk en hoe deze fouten kunnen worden voorkomen of hersteld.

Inleiding

Metselwerk is een fundamentele bouwtechniek in de bouwpraktijk, zowel in nieuwbouw als bij renovaties. Het wordt vaak toegepast in gevels, vloeren en scheidingsmuren. Hoewel metselwerk robuust is en goed bestand is tegen diverse belastingen, zijn er veel voorkomende bouwfouten die kunnen leiden tot scheurvorming, vochtproblemen of zelfs instabiliteit van de constructie. Deze fouten kunnen ontstaan door onjuiste toepassing van materialen, onvoldoende constructieve maatregelen of slordig uitgevoerde werkzaamheden.

In de praktijk blijken bouwfouten vaak te komen door het niet volgen van de geldende normen, zoals Eurocode, of het handhaven van vuistregels in plaats van gecontroleerde berekeningen. Dit artikel richt zich op de belangrijkste bouwfouten bij metselwerk, met een nadruk op de rol van spouwankers, de gevolgen van roestvorming en de technische oorzaken van scheuren.

Oorzaken van bouwfouten in metselwerk

1. Foutgebruik van spouwankers

Een veelvoorkomende bouwfout is het onjuiste gebruik van spouwankers. Deze elementen zijn bedoeld om de koppeling te waarborgen tussen het buitenblad (metselwerkschil) en het binnenblad (bijvoorbeeld een draagconstructie van staalframe of hout). In veel gevallen wordt de vuistregel gehanteerd dat 4-5 spouwankers per m² voldoende zijn. Dit is echter niet altijd in overeenstemming met de eisen van Eurocode.

Bij staalframebouw wordt vaak de werkwijze van HSB (houten spouwconstructie) overgenomen, wat niet altijd leidt tot een correcte uitvoering. Onjuist aangebrachte of onvoldoende spouwankers kunnen leiden tot scheuren in het metselwerk, vooral bij thermische bewegingen of door slijtage. Dit wordt versterkt door het feit dat spouwankers vaak gemaakt zijn van metaal, en dus kwetsbaar zijn voor corrosie.

2. Roestvorming en corrosie

Een ander probleem dat vaak voorkomt bij metselwerk is roestvorming. Spouwankers en andere metalen componenten kunnen door vocht en zoutgehalte in de omgeving snel corroderen. Dit is vooral een risico in flats die tijdens de naoorlogse Wederopbouw zijn gebouwd, zoals beschreven in meerdere bronnen. In deze flats is het gevaar van instorting aanwezig als de spouwankers door corrosie zijn aangetast.

De combinatie van gecorrodeerde spouwankers en betonrot is een bekende oorzaak van gevelbezinking of instorting. Dit werd onder andere geconstateerd bij een incident in Den Haag, waar een deel van een flatgevel instortte. Dit onderstrekt de urgentie van controle op oude flats en het noodzakelijke herstel van defecte elementen.

3. Thermische bewegingen

Thermische bewegingen zijn een technische oorzaak van scheurvorming. Het metselwerk reageert op temperatuurverschillen door uit te rekken of in te krimpen. Als deze bewegingen niet op de juiste manier worden opgenomen in de constructie, kunnen scheuren ontstaan. Dit is vooral het geval bij lange aaneengesloten gevelwanden of bij onvoldoende lateien of dilatatievoegen.

4. Constructieve onvolledigheden

Bouwfouten kunnen ook ontstaan door onvoldoende constructieve maatregelen. Dit betreft bijvoorbeeld het ontbreken van lateien of het verkeerd aanbrengen van open stootvoegen. Lateien zijn horizontale versterkingsvoegen die helpen om spanningen op te nemen en scheurvorming te beperken. Als deze elementen ontbreken of niet correct worden toegepast, kan het leiden tot instabiliteit en schade.

5. Funderingsproblemen

Een minder directe oorzaak van bouwfouten in metselwerk is funderingsproblemen. Funderingsinstabiliteit kan leiden tot scheuren in metselwerk, omdat de bewegingen zich via de gehele structuur voortplanten. Dit is vooral een probleem in gebieden met zwakke bodem of bij oude woningen die mogelijk zijn versterkt of aangepast zonder rekening te houden met de oorspronkelijke fundering.

6. Fout aangebrachte afwerking

Bij de afwerking van metselwerk kunnen ook fouten optreden. Dit betreft het slordig of verkeerd aangebrachte schilderwerk of tegelwerk. In de badkamer is bijvoorbeeld een vergeten waterkering een veelvoorkomende oorzaak van lekkages, wat op zijn beurt vochtproblemen kan veroorzaken. Ook in de gevels kunnen lekkages voorkomen door verkeerd aangebrachte loodslabben of onzorgvuldige kozijnaansluitingen.

Gevolgen van bouwfouten in metselwerk

1. Scheurvorming en instabiliteit

Scheurvorming is een van de meest directe gevolgen van bouwfouten in metselwerk. Deze scheuren kunnen zowel esthetische als structurele gevolgen hebben. Bij kleine scheuren is het meestal een esthetisch probleem, maar bij grotere of instabiele scheuren kan het gaan om een ernstige bouwdefect dat herstel vereist. In sommige gevallen kan dit zelfs leiden tot instabiliteit van de gehele constructie, zoals bij flats met gevaarlijke spouwankers.

2. Voetproblemen

Bouwfouten in metselwerk kunnen ook leiden tot vochtproblemen. Lekkages in gevels of onvoldoende aangebrachte waterkeringen kunnen het vocht het huis binnendragen. Dit kan leiden tot schimmelvorming, vochtige muren en gezondheidsproblemen voor bewoners. Ook natte kruipruimtes zijn een bekend probleem dat vaak wordt veroorzaakt door bouwfouten in de fundering of afvoer.

3. Verhoogde onderhoudskosten

Bouwfouten leiden vaak tot hogere onderhoudskosten. Bouwfouten zoals verkeerd aangebrachte spouwankers of roestige constructieelementen vereisen regelmatig inspectie en eventueel herstel. Dit kan aanzienlijke kosten met zich meebrengen, zowel voor particulieren als voor gemeenten of woningcorporaties.

4. Vertraging in projecten

Bouwfouten hebben ook invloed op de looptijd van projecten. Bijvoorbeeld in het geval van de woontoren Flow in Eindhoven, waar een constructiefout in de gevelplaten leidde tot een vertraging van minstens een half jaar in de oplevering. Dit toont aan dat bouwfouten niet alleen schadelijk zijn voor de constructie zelf, maar ook voor projectplanning en budgetten.

Mogelijke oplossingen en herstelmaatregelen

1. Correcte toepassing van spouwankers

Het correcte toepassen van spouwankers is cruciaal om bouwfouten te voorkomen. Dit betekent het volgen van de Eurocode-normen in plaats van puur vuistregels. Daarnaast is het belangrijk om te zorgen dat spouwankers van voldoende kwaliteit zijn en regelmatig gecontroleerd worden, vooral bij oudere flats. In gevallen van corrosie of roestvorming is het noodzakelijk om deze elementen te vervangen of te herstellen.

2. Inspectie en onderhoud

Regelmatige inspectie van metselwerk en constructieve elementen is essentieel. Dit is met name van belang bij oude woningen of flats. Gemeenten en woningcorporaties moeten actief zijn bij het inventariseren van potentiële risico’s en het uitvoeren van noodzakelijke herstelmaatregelen. In het geval van flats met gevaarlijke spouwankers kan dit bijvoorbeeld betekenen dat de gevels worden geïnspecteerd en eventueel worden hersteld of vervangen.

3. Gebruik van lateien en dilatatievoegen

Het juiste gebruik van lateien en dilatatievoegen helpt bij het beheersen van spanningen en voorkomt scheurvorming. Lateien zijn horizontale versterkingsvoegen die tussen lagen metselwerk worden aangebracht. Dilatatievoegen zijn verticale of horizontale voegen die ervoor zorgen dat thermische bewegingen worden opgenomen. Het correcte aanbrengen van deze elementen is een technische maatregel die veel bouwfouten kan voorkomen.

4. Versterking van fundering

Bij funderingsproblemen is het noodzakelijk om de ondergrond te versterken of aan te passen aan de huidige omstandigheden. Dit kan bijvoorbeeld door het aanbrengen van extra funderingspalen of het herstellen van de oorspronkelijke fundering. Het is belangrijk dat eventuele aanpassingen aan de woning niet worden uitgevoerd zonder rekening te houden met de fundering, anders kan het leiden tot nieuwe bouwfouten.

5. Kwaliteitsafwerking

De afwerking van metselwerk moet altijd op een zorgvuldige manier worden uitgevoerd. Dit betreft het schilderwerk, tegelwerk en andere afwerkingen. Het gebruik van de juiste materialen en het volgen van de juiste technieken is essentieel om vochtproblemen en lekkages te voorkomen. In de badkamer is het bijvoorbeeld belangrijk om een waterkering aan te brengen en het tegelwerk correct te leggen.

Conclusie

Bouwfouten in metselwerk zijn een veelvoorkomend probleem in de bouwsector, zowel in nieuwbouw als in renovaties. Deze fouten kunnen verschillende oorzaken hebben, variërend van technische aspecten zoals spouwankers en thermische bewegingen tot afwerkingsklachten en funderingsproblemen. De gevolgen kunnen reiken van esthetische schade tot serieuze bouwdefecten die instabiliteit en gezondheidsrisico’s met zich meebrengen.

Het is van groot belang om bouwfouten zowel tijdens de bouw als na de oplevering te voorkomen of te herstellen. Door het correct toepassen van constructieve elementen, regelmatige inspecties en zorgvuldige afwerking, kunnen veel problemen worden voorkomen. Bouwfouten zijn vaak vermijdbaar, maar wanneer ze toch voorkomen, is het noodzakelijk om tijdig maatregelen te nemen om schade en gevaar te beperken.

Bronnen

bouwfouten