Braziliaans metselwerk: bouwkundige uitdagingen en esthetische potentie in duurzame toepassingen

Published by Redactie on augustus 30, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Braziliaans metselwerk, ook bekend als Claustra-verband in België, is een specifieke vorm van opengewerkt gevelmetselwerk. Het wordt gekenmerkt door brede open stootvoegen die het gevelvlak een licht en ventilatief karakter geven. Deze techniek is niet alleen een architectonische keuze, maar vraagt ook aandacht voor technische aspecten zoals stabiliteit, hechting, druksterkte en regenwaterafvoer. In dit artikel bespreken we de bouwkundige principes, toepassingen, voordelen, uitdagingen en toekomstige mogelijkheden van Braziliaans metselwerk op basis van actuele publicaties en projectbeelden.

De toepassing van Braziliaans metselwerk is in de afgelopen jaren opgevoerd in zowel woningbouw als architectuurprojecten. Het biedt een unieke combinatie van functionaliteit en esthetiek, waarbij openheid en ventilatie centraal staan. Tegelijkertijd vraagt het metselverband specifieke constructieve aandacht, vooral bij het ontwerp en de uitvoering van raamopeningen en spouwconstructies. In dit artikel zullen we de technische aspecten, de constructieve eisen en de architectonische toepassingen van Braziliaans metselwerk beschouwen, met een nadruk op duurzaamheid en duurzame bouwmaterialen.

Wat is Braziliaans metselwerk?

Braziliaans metselwerk is een vorm van opengewerkt metselverband waarin brede open stootvoegen worden gemaakt. Deze open voegen geven het gevelvlak een licht en textiel karakter, vergelijkbaar met kantwerk. In België wordt dit metselverband ook wel Claustra-verband genoemd. Het metselwerk wordt vaak toegepast in gevels, waar het een esthetische en functionele uitstraling biedt. Het is een vorm van stootvoegloos metselwerk, maar met het verschil dat de open stootvoegen aanzienlijk breder zijn dan gebruikelijk.

Het metselwerk met open stootvoegen is niet eenvoudigweg een alternatief voor standaard metselwerk, maar vraagt extra constructieve aandacht. De brede openingen zorgen ervoor dat er minder oppervlak is beschikbaar voor hechting en stabiliteit, wat beïnvloedt de druksterkte en buigtreksterkte van het metselwerk. Daarom dient het metselwerk in het ontwerp en de uitvoering extra goed te worden geregeld, met aandacht voor verankering, spouwconstructies en regenwaterafvoer.

Toepassingen in de praktijk

Braziliaans metselwerk wordt vaak toegepast in gevels van woningen, bijvoorbeeld in de vorm van patiotuinen of in de buurt van raamopeningen. Een duidelijk voorbeeld is het project La Vida Verde in Twello, waarin Braziliaans metselwerk wordt gebruikt om de patiotuinen van de woningen af te schermen. De architect heeft gekozen voor dit verband om de openheid in de tuin te bewaren, terwijl het metselwerk tegelijkertijd een esthetische uitstraling biedt.

In dit project worden alle gevelstenen gefabriceerd door steenfabriek Vogelensangh, een bedrijf dat al meer dan 100 jaar unieke stenen volgens een ‘oud recept’ produceert. Deze stenen bevatten geen kleurstoffen of toeslag en zijn van hoge kwaliteit en duurzaam in gebruik. Dit benadrukt het belang van het kiezen van de juiste bouwmaterialen bij het toepassen van Braziliaans metselwerk, waarbij duurzaamheid en kwaliteit centraal staan.

Bouwkundige uitdagingen

Het toepassen van Braziliaans metselwerk vraagt aandacht voor diverse bouwkundige aspecten. Ten eerste is er de kwestie van stabiliteit. Omdat de open stootvoegen ervoor zorgen dat er minder oppervlak is beschikbaar voor hechting, moet er extra zorg worden gestoken in het behalen van de vereiste buigtreksterkte. Dit kan worden bereikt door bijvoorbeeld de metselmortel aan te passen aan de scherf van de baksteen of door de oppervlaktebehandeling van de bakstenen zorgvuldig te bepalen.

Een ander belangrijk aspect is de regenwaterafvoer. Door de brede open stootvoegen kan regenwater makkelijker in de spouw terechtkomen, wat ervoor zorgt dat de spouwconstructie correct moet worden afgedicht en gedetailleerd moet worden. Het is daarom belangrijk dat de claustraconstructie goed is gedetailleerd om ervoor te zorgen dat het regenwater correct wordt gedraind en dat er geen vervuiling in de spouw optreedt.

Daarnaast moet er aandacht zijn voor de verankering van het metselwerk. Wanneer het Braziliaans-verband wordt toegepast zonder een constructieve achterconstructie, zoals in het geval van (parkeer)garages of raamopeningen, dient het metselwerk over te lopen in het naastgelegen, dichte gevelvlak. Op die manier kan het metselwerk zich verankeren in het dichte gedeelte. Wanneer dit niet mogelijk is, dient er een secundaire constructie geplaatst te worden achter het metselwerk, waarin spouwankers kunnen worden geplaatst om de stabiliteit van het metselwerk te verzekeren.

Bouwmaterialen en duurzaamheid

Het kiezen van de juiste bouwmaterialen is van groot belang bij het toepassen van Braziliaans metselwerk. In het project La Vida Verde wordt gebruikgemaakt van gevelstenen die door steenfabriek Vogelensangh worden gemaakt. Deze stenen zijn van hoge kwaliteit en worden volgens een ‘oud recept’ geproduceerd, zonder kleurstoffen of toeslag. Hierdoor is het metselwerk niet alleen esthetisch aantrekkelijk, maar ook duurzaam in gebruik.

De toepassing van bakstenen met een oppervlaktebehandeling of andere afwijkende oppervlaktes vraagt extra aandacht. In het artikel ‘Metselen met gehydrofobeerde bakstenen’ wordt duidelijk dat er op dit moment nog geen Europese of Nederlandse richtlijnen of normen zijn voor de behandeling van bakstenen met hydrofobe middelen. De te gebruiken metselmortel wordt standaard afgestemd op de scherf van de baksteen, wat goed werkt wanneer slechts een klein deel van het legvlak is behandeld. Wanneer een groter deel van het legvlak is behandeld, kan het niet mogelijk zijn om voldoende hechting te realiseren, wat invloed heeft op de hechtsterkte en buigtreksterkte van het metselwerk.

Daarom dient bij het toepassen van Braziliaans metselwerk met bakstenen met een oppervlaktebehandeling extra aandacht te worden besteed aan het behalen van de vereiste hechtsterkte en buigtreksterkte. Dit vraagt extra onderzoek, controle en uitwerking, om ervoor te zorgen dat het metselwerk voldoet aan de bouwkundige eisen.

Esthetische aspecten en architectonische toepassingen

Braziliaans metselwerk biedt niet alleen bouwkundige voordelen, maar ook esthetische mogelijkheden. Het verband geeft het gevelvlak een licht en textiel karakter, wat bijdraagt aan een moderne uitstraling. In architectonische projecten wordt het vaak gebruikt om een open karakter te creëren, bijvoorbeeld in de vorm van patiotuinen of in de buurt van raamopeningen.

In het artikel ‘Ingenieus kantwerk’ wordt benadrukt dat Braziliaans metselwerk de voordelen biedt van massa en schaduw, maar ook ervoor zorgt dat de wind vrij spel heeft. Dit is vooral interessant in warme streken, waar het metselwerk ’s nachts voor natuurlijke koeling zorgt en letterlijk de deur openzet voor een maximale ventilatie.

Een ander voorbeeld van de esthetische toepassing van Braziliaans metselwerk is te zien in het mausoleum in Bangladesh dat architectenbureau Sthapotik ontwierp. In dit project worden cilindrische dakramen en bakstenen torentjes gebruikt, die verwijzen naar traditionele islamitische gebouwen. Het metselwerk met open stootvoegen geeft het gebouw een unieke uitstraling en benadrukt de combinatie van massieve en lichte elementen.

Duurzame toepassingen en toekomstige ontwikkelingen

Braziliaans metselwerk biedt ook interessante mogelijkheden voor duurzame toepassingen. In het artikel ‘Natuur-inclusieve gevel’ wordt beschreven hoe een gevel kan worden ontworpen met 50.000 stenen om een zelforganiserende gevel te creëren. Deze gevel laat de natuur het uiterlijk van de steen bepalen, wat later een kenmerk van het gebouw kan worden. Deze toepassing benadrukt het potentieel van Braziliaans metselwerk om niet alleen functioneel, maar ook duurzaam en natuur-inclusief te worden.

Een andere duurzame toepassing is te zien in het artikel ‘Transparantie & licht’. Hier wordt beschreven hoe het metselwerk met open stootvoegen kan bijdragen aan het lichteffect in een gebouw. Door de spanning tussen de klei en de leegte kan het licht vibreren en vorm krijgen, vergelijkbaar met het geluid in blaasinstrumenten. Deze toepassing benadrukt hoe Braziliaans metselwerk niet alleen een visuele, maar ook een functionele bijdrage kan leveren aan het lichtgebruik in gebouwen.

Conclusie

Braziliaans metselwerk is een unieke vorm van opengewerkt gevelmetselwerk die zowel bouwkundige uitdagingen als esthetische potentie biedt. Het metselverband is gekenmerkt door brede open stootvoegen die het gevelvlak een licht en ventilatief karakter geven. Tegelijkertijd vraagt het metselwerk extra aandacht voor constructieve aspecten zoals stabiliteit, hechting, regenwaterafvoer en verankering. In het ontwerp en de uitvoering moet rekening worden gehouden met diverse bouwkundige eisen, vooral bij het toepassen van het metselwerk ter plaatse van raamopeningen.

Het toepassen van Braziliaans metselwerk vraagt niet alleen technische kennis, maar ook creativiteit in de architectonische toepassing. Het verband kan worden gebruikt om openheid, ventilatie en licht te creëren in gebouwen, terwijl het tegelijkertijd een esthetische uitstraling biedt. In combinatie met duurzame bouwmaterialen en innovatieve toepassingen kan Braziliaans metselwerk een belangrijke rol spelen in de toekomstige bouwpraktijk.

In het ontwerp en de uitvoering van Braziliaans metselwerk is het van belang om rekening te houden met de bouwkundige eisen, de kwaliteit van de bouwmaterialen en de esthetische toepassingen. Wanneer deze aspecten goed worden afgewogen, kan Braziliaans metselwerk een waardevolle bijdrage leveren aan de architectuur en bouwpraktijk van vandaag en morgen.