Buitenmetselwerk aan kelders: functie, toepassing en aandachtspunten bij renovatie

Published by Redactie on augustus 30, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Een kelder is vaak een essentieel onderdeel van een woning of bouwwerk, zowel functioneel als ruimtelijk. Het buitenmetselwerk van een kelder speelt daarbij een cruciale rol in de waterdichtheid, stabiliteit en duurzaamheid van het gehele bouwsel. Het metselwerk vormt een scheidingswand tussen de kelder en de omringende grond, en is daarom blootgesteld aan vocht, gronddruk en andere externe belastingen. Bij renovatie of nieuwbouw is het belangrijk om aandacht te besteden aan het ontwerp, de materialen en de uitvoering van het buitenmetselwerk. In dit artikel wordt ingegaan op de functie, toepassing en mogelijke aandachtspunten bij het buitenmetselwerk van kelders, met specifieke nadruk op de informatie uit de beschikbare bronnen.

Functie van het buitenmetselwerk bij kelders

Het buitenmetselwerk van kelders vervult verschillende technische functies. Ten eerste fungeert het als waterdichte barrière die vocht en drukvrij water buiten de kelder houdt. In traditionele kelders, zoals gemetselde kelders, werd dit vaak bereikt met speciale stenen en mortels die weinig poriën hadden en goed tegen vocht bestand waren. Deze materialen werden vaak aangevuld met een vertinlaag (een speciaal pleisterwerk) en een bitumineuze afdichting.

Ten tweede draagt het metselwerk bij aan de stabiliteit van het bouwsel. Aan de buitenzijde van de kelder werken grond- en waterdruk op de wanden. Deze belastingen veroorzaken trekspanningen in het metselwerk. In oude kelders, zoals de gemetselde kelders uit de jaren voor 1940, was het metselwerk vaak onvoldoende in staat om deze belastingen volledig op te nemen, wat leidde tot scheurtjes en lekkages.

Ten slotte speelt het buitenmetselwerk een rol bij het isoleren van de kelder. In moderne kelders, zoals prefab betonkelders, is het metselwerk vaak een onderdeel van een geïntegreerde constructie die waterdichtheid, stabiliteit en thermische isolatie combineert. De keuze voor isolatiematerialen en de manier waarop deze worden aangebracht, heeft een directe invloed op de duurzaamheid en comfort van de kelder.

Toepassing van het buitenmetselwerk bij kelders

Er zijn verschillende manieren waarop buitenmetselwerk kan worden toegepast bij kelders, afhankelijk van de bouwtechniek, de materialen en de functie van de kelder. In de volgende onderdelen worden enkele van de meest voorkomende toepassingen besproken.

1. Traditionele metselwerken

In de jaren voor 1940 werden kelders vaak gemetseld met speciale stenen en mortels die weinig poriën hadden en goed tegen vocht bestand waren. Deze constructies zijn bekend als gemetselde kelders. De buitenzijde van deze kelders was vaak vertind met een speciaal pleisterwerk dat als tweede barrière diende tegen vocht. In het verleden werd hierboven vaak een bitumineuze afdichting aangebracht, maar tegenwoordig zijn milieuvriendelijkere alternatieven gewenst.

Een belangrijk aandachtspunt bij deze kelders is dat het metselwerk met de tijd door invloeden van buitenaf, zoals een verzurend milieu, minder waterdicht kan worden. Dit leidt tot het ontstaan van poriën in de stenen en een verhoogde kans op lekkage. In dat geval kunnen maatregelen genomen worden zoals het impregneren van de buitenste 2 cm van de stenen of het aanbrengen van een moderne afdichting.

2. Prefab betonkelders

In tegenstelling tot traditionele gemetselde kelders, worden prefab betonkelders vervaardigd in een fabriek en worden de wanden waterdicht en onwrikbaar aan elkaar gestort via een gepatenteerde methode (bijvoorbeeld de lusverbinding). Deze kelders zijn vaak voorzien van een aangestorte neus aan de bovenzijde, waarop direct het buitenmetselwerk kan worden aangebracht. Hierdoor worden fundatiekosten bespaard, en levert een prefab betonkelder vaak een voordelige extra verdieping op.

Een belangrijk aandachtspunt bij deze kelders is dat het volledig coaten of isoleren van de betonnen wanden aan de buitenzijde wordt ten sterkste afgeraden. Dit is het geval bij prefab kelders die volledig van beton zijn. Het gebruik van een coating kan namelijk leiden tot het volledig udrogen van de betonnen wand, wat op termijn kan resulteren in krimpscheurtjes. Als de kelder een warm vertrek moet worden, moet de isolatie uitsluitend aan de binnenzijde worden aangebracht.

3. Drainagesystemen

Zowel bij gemetselde kelders als bij prefab betonkelders is het belangrijk om rekening te houden met de vochtbelasting van de omringende grond. Een veelvoorkomende oplossing is het aanleggen van een drainagesysteem rondom of onder de kelder of fundering. Dit systeem zorgt ervoor dat regenwater snel wordt afgevoerd en zo de kans op vochtinbreng in de kelder wordt verlaagd.

Een alternatief is het gebruik van goed doorlatende grond langs de keldermuren. Dit helpt om de grondwaterdruk te verminderen en lekkages te voorkomen. In sommige gevallen wordt een holle kim aangebracht aan de overgang tussen de keldervloer en de wanden. Deze kim zorgt voor een vloeiende overgang en voorkomt dat de afdichting scheurt.

4. Afdichting van de buitenzijde

De afdichting van de buitenzijde van een kelder is een essentieel onderdeel van de constructie. Bij de spuitmethode, bijvoorbeeld, wordt de ondergrond grondig schoongemaakt, eventuele beschadigingen gerepareerd en vervolgens een bitumineuze dichtingspasta aangebracht. Deze methode biedt de voordelen van snelle verwerking, hoge productie per dag, een gelijkmatige laagdikte en een minder arbeidsintensieve uitvoering.

Bij hogere waterbelastingen kan een weefsellaag worden ingewerkt voor extra versterking. Deze laag wordt aangebracht terwijl de eerste afdichtingslaag nog nat is. Daarna volgt een tweede afdichtingslaag om de gewenste laagdikte te bereiken. Tot slot wordt een beschermlaag aangebracht.

Bij het aanbrengen van deze afdichting is het belangrijk om rekening te houden met de toegankelijkheid van de buitenzijde. Het is bijvoorbeeld niet altijd mogelijk om direct rondom het gebouw te graven, omdat dit leidingen of andere infrastructuren kan beïnvloeden. In dergelijke gevallen is het soms nodig om alternatieven te overwegen, zoals het aanbrengen van afdichting vanaf binnen.

5. Vloerverwarming en kelders

Bij de toepassing van vloerverwarming op de begane grond boven een kelder zijn er enkele aandachtspunten. Bij prefab kelders wordt geadviseerd om boven het keldergedeelte geen vloerverwarming aan te brengen of de vloer zeer goed te isoleren. Dit komt doordat de temperatuur in de kelder namelijk aanzienlijk stijgt door de warmte van de vloer.

Een alternatief is het gebruik van een betonkernactiveringssysteem, waarbij in de vloer watervoerende leidingen worden aangebracht. Deze leidingen houden de vloeren en plafonds op een constante temperatuur en zorgen voor een aangenaam klimaat in de woning. Dit systeem is vooral geschikt voor utiliteitsbouw en kan ook worden toegepast op de buitenwanden van de kelder.

Aandachtspunten bij renovatie van buitenmetselwerk aan kelders

Bij renovatie van een kelder met buitenmetselwerk zijn er meerdere aandachtspunten die belangrijk zijn. Deze omvatten het verwijderen van loszittende delen, het repareren van beschadigingen, het toepassen van de juiste afdichtingsmaterialen en het rekening houden met de thermische isolatie.

1. Verwijderen van loszittende delen

Voordat er afdichting of isolatie kan worden aangebracht, moet de ondergrond grondig schoongemaakt worden. Loszittende delen van het pleisterwerk of het metselwerk worden verwijderd. Beschadigingen, grindnesten en oneffenheden worden gerepareerd met speciale reparatiemortels.

2. Afdichting

Het aanbrengen van een afdichting is essentieel bij renovatieprojecten. Bij de spuitmethode wordt een primer aangebracht om de hechting te verbeteren. Vervolgens wordt een bitumineuze dichtingspasta aangebracht, waarbij de laagdikte afhankelijk is van de verwachte waterbelasting. Bij hogere waterbelastingen kan een weefsellaag worden ingewerkt voor extra versterking.

3. Isolatie

Bij de isolatie van kelderwanden aan de buitenzijde moet rekening worden gehouden met de vochtbelasting, gronddruk en aantasting door ongedierte of zuren. Bij een verkeerde keuze van materialen kan het isolatiemateriaal nat raken of inwendige condensatie ontstaan door damptransport. Het damppunt moet daarom zodanig worden verlegd dat de vochthuishouding in de kelder beter te reguleren is.

4. Drainage

Een drainagesysteem is een belangrijk onderdeel van de renovatie. Dit systeem zorgt ervoor dat het regenwater snel wordt afgevoerd en zo de kans op vochtinbreng in de kelder wordt verlaagd. In sommige gevallen wordt een holle kim aangebracht aan de overgang tussen de keldervloer en de wanden. Deze kim zorgt voor een vloeiende overgang en voorkomt dat de afdichting scheurt.

5. Statische aspecten

Bij de renovatie van oude kelders met meerdere verdiepingen of een reeds zwaar beschadigde fundering moet rekening worden gehouden met de statische aspecten. Het opgraven rond het huis kan leiden tot statische problemen, dus het is verstandig om hierbij een bouwkundige raadplegen.

Conclusie

Het buitenmetselwerk van een kelder speelt een essentiële rol in de waterdichtheid, stabiliteit en duurzaamheid van het bouwsel. Zowel traditionele gemetselde kelders als moderne prefab betonkelders hebben hun eigen kenmerken en aandachtspunten. Bij renovatie of nieuwbouw is het belangrijk om rekening te houden met de functie van het metselwerk, de keuze van materialen en de uitvoering van afdichting en isolatie.

De beschikbare informatie duidt op een aantal gemeenschappelijke aandachtspunten, zoals het aanbrengen van drainagesystemen, het rekening houden met grondwaterstand en de juiste keuze van afdichtingsmaterialen. Daarnaast is het belangrijk om bij renovatieprojecten te zorgen voor een goede vochthuishouding en thermische isolatie van de kelder. In dit kader is het aanbevolen om professionals te raadplegen bij ingrijpende werken, vooral bij oude kelders of bij complexe situaties.