Constructief metselwerk en hoekversteviging: Expertise in herstel en stabilisatie van funderingen en gevels

In de bouwsector spelen funderingen en gevelconstructies een essentiële rol bij het bepalen van de stabiliteit en veiligheid van een gebouw. Vooral bij oudere woningblokken of historische constructies kan het metselwerk in de loop der jaren verslechteren, wat leidt tot scheuren, verzakkingen en instabiliteit. In dit artikel bespreken we op basis van praktijkervaring en technisch onderzoek hoe metselwerk in hoeken en funderingen kan worden hersteld, en welke methoden en materialen daarvoor worden toegepast. De nadruk ligt op constructieve herstelmethoden en de rol van specialisten bij het herstellen van instabiele situaties.

Inleiding: De rol van metselwerk in de constructieve stabiliteit

Metselwerk is een van de oudste en meest gebruikte technieken in de bouw. Het vormt de basis van veel woon- en utiliteitsgebouwen en is cruciaal voor de structurale integriteit van de gevels en funderingen. Echter, metselwerk is kwetsbaar voor slijtage, vocht, en verkeerd uitgevoerde constructieverbindingen. Deze factoren kunnen leiden tot scheuren, afschuiving van gevelmetselwerk, of zelfs tot instabiliteit van de fundering.

Thor Logical, een onderzoeksbureau gespecialiseerd in gevelmetselwerk en constructieve situaties, heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de problematiek rondom metselwerk in funderingen en gevels. Deze ervaringen en expertise worden hier uitgebreid toegelicht, met een focus op hoe hoekversteviging en funderingsherstel op een expertniveau kunnen worden uitgevoerd.

De problematiek bij instabiele funderingen

Funderingen vormen de basis van elk gebouw. Een verouderde of slechte fundering kan leiden tot verzakkingen, scheuren in gevels, binnenmuren en vloeren. In de praktijk zien metselwerk specialisten vaak dat bij funderingsproblemen het metselwerk in de loop der tijd loskomt van de achterliggende constructie. Dit kan gebeuren doordat de mortel tussen bakstenen uitwaaierd, of door verkeerd uitgevoerde verbindingen.

Thor Logical voert regelmatig destructieve en visuele onderzoeken uit op funderingen. Tijdens deze onderzoeken worden mechanische boor- en hakmachines gebruikt om het metselwerk te testen. In veel gevallen blijkt dat de bakstenen los of “drijvend” zijn, met een mortel die volledig verdwenen is. In dergelijke gevallen is een herstelplan nodig om de fundering weer homogeen en stabiel te maken.

Na het onderzoek wordt een advies opgesteld, dat door een constructeur wordt getoetst. Indien nodig wordt er een werkplan en veiligheidsplan gemaakt, vooral in minder veilige situaties. Vervolgens worden specialistische aannemers ingeschakeld om de herstelwerken uit te voeren. Dit kan bijvoorbeeld gaan om het versterken van de fundering met beton, het aanbrengen van stabilisatieconstructies, of het herstellen van verbindingen tussen gevelmetselwerk en de rest van het bouwsel.

Constructieve herstelmethoden bij gevelmetselwerk

Gevelmetselwerk kan instabiel worden door verkeerd uitgevoerde bouwdetails of door veroudering. Een bekend voorbeeld is de spouwmuurconstructie, waarin het buitenblad niet meer op het binnenblad rust. Dit kan leiden tot afschuiving van gevelmetselwerk, wat een groot gevaar vormt voor gebruikers en passanten.

Bij dergelijke situaties is het noodzakelijk om direct maatregelen te nemen. Eerst moet er een tijdelijke verblijfplaats worden aangeboden voor bewoners of gebruikers van het pand. Vervolgens wordt een omheining geplaatst om het pand te isoleren, waarna stutten worden geplaatst om de gevel en constructies te stabiliseren.

Een veelgebruikte tijdelijke constructie is het zogenaamde dodemansbed. Deze constructie bestaat uit stalen elementen en is bedoeld als tijdelijke oplossing tot het moment dat het gebouw constructief veilig is hersteld. In complexe situaties wordt hierbij gekozen voor een combinatie van staal en metselwerk, afhankelijk van de situatie.

Bij spouwmuurconstructies kan het buitenblad loskomen door verkeerd uitgevoerde aansluitingen, zoals bij betongevelbanden. Ook bij moderne gevelconstructies met stalen geveldragers kan het metselwerk boven de geveldrager loskomen, vooral als de verbindingen tussen binnen- en buitenblad niet correct zijn uitgevoerd.

Spouwankers en verankering van gevelmetselwerk

Een essentiële techniek in het herstellen van gevelmetselwerk is het gebruik van spouwankers. Deze verankeringselementen zorgen ervoor dat het buitenblad van een gevel goed verbonden is met het binnenblad. Bij renovatieplannen is het belangrijk om te bepalen of de huidige verankering voldoet aan de huidige eisen.

Thor Logical voert hierbij een systematische onderzoek methode toe. Eerst wordt een visuele inspectie gedaan, waarbij kruisjes worden gezet om eventuele zwakke plekken of losse verbindingen te identificeren. Daarna wordt het aantal spouwankers per vierkante meter bepaald. Op basis van deze informatie kan worden beoordeeld of de verankering adequaat is.

Bij renovatieprojecten met buitenisolatiepaketten moet er rekening worden gehouden met het extra gewicht. Een dergelijk pakket kan tot 35 kg per vierkante meter toevoegen aan het gevelgewicht. Dit extra gewicht kan alleen worden gedragen als de spouwankers voldoende sterk zijn. Daarom wordt vaak gekozen voor roestvaste spouwankers, die samen met het isolatiesysteem zorgen voor een duurzame oplossing. Bovendien kan een buitenisolatiepaket schade en scheuren in metselwerk overbruggen, waardoor herstelwerken minder snel nodig zijn.

Destructief onderzoek: De essentiële stap bij metselwerkherstel

Bij het uitvoeren van herstelwerken is destructief onderzoek vaak nodig. Thor Logical werkt hierbij samen met gevelspecialisten en metselwerkaannemers om deze onderzoeken uit te voeren. Omdat destructieve openingen worden gemaakt in het metselwerk, is het noodzakelijk dat deze op een veilige en nette manier worden afgesloten zodra het onderzoek is afgerond.

Het destructieve onderzoek begint met een visuele inspectie. Gerjo van Thor Logical werkt samen met metselaars en dakdekkers om de situatie op locatie te beoordelen. De juiste beschermingsmiddelen en klimmaterieel worden gebruikt, die veilig en goedgekeurd zijn. Daarnaast worden de instructies en protocollen van de bouwplaats gevolgd.

Bij het destructieve onderzoek wordt gekeken naar de spouwankerpatronen op verschillende hoogtes en posities rondom het gebouw. Dit geeft inzicht in de constructieve verbindingen en helpt bij het bepalen van de stabiliteit van het gevelmetselwerk. In complexe situaties, zoals bij een kopgevel met een spouwmuurconstructie, kunnen destructieve openingen het probleem snel onthullen, zoals het ontbreken van constructieve verbindingen of het afschuiven van metselwerk boven een geveldrager.

Koudebruggen en hun gevolgen voor metselwerk

Koudebruggen vormen een belangrijk bouwfysisch probleem dat vaak niet direct zichtbaar is. Het gaat hierbij om een verbinding tussen binnen- en buitenconstructie die niet geïsoleerd is. Deze situatie leidt tot warmteverlies, condensvorming en schimmelvorming op muren en plafonds. Dit is vooral een probleem bij oude gebouwen, waarin koudebruggen vaak optreden bij aansluitingen van betongevelbanden of lateien.

In de jaren 80 begon men te experimenteren met thermische onderbrekingen in prefab betonconstructies. Deze ontwikkeling heeft geleid tot betere isolatie en minder vochtproblemen. Echter, in veel bestaande gebouwen blijven koudebruggen bestaan, wat leidt tot structurele schade en verhoogde onderhoudskosten.

Bij renovatieprojecten is het daarom belangrijk om koudebruggen te identificeren en te herstellen. Dit kan bijvoorbeeld door het aanbrengen van extra isolatie of het herstellen van aansluitingen. Bij complexe constructies, zoals spouwmuurconstructies, is een grondig onderzoek nodig om te bepalen waar koudebruggen zich bevinden.

Nieuwbouw versus bestaande bouw: Onderhoud en renovatie

Meer dan 60% van de gebouwen in Nederland hebben gevels of constructies van metselwerk. Dit maakt het noodzakelijk om regelmatig onderhoud en renovatie uit te voeren. Thor Logical werkt zowel aan nieuwbouwprojecten als aan renovaties van bestaande bouw. In de jaren tussen 1900 en 1988 werden veel woningblokken gebouwd met draagconstructies die doorlopen tot aan de oppervlakte van de gebouwschil. Dit betreft gevels van metselwerk, spouwmuurconstructies, gevelbanden en lateien van beton.

Bij nieuwbouwprojecten wordt vaak geëxperimenteerd met thermische onderbrekingen in prefab betonconstructies. Dit is een moderne ontwikkeling die leidt tot betere isolatie en minder koudebruggen. Bij bestaande bouw moet er vaak worden gewerkt met oude constructies die niet meer voldoen aan huidige eisen. Hierbij is het belangrijk om te kiezen voor herstelmethoden die zowel structureel veilig als duurzaam zijn.

Conclusie

Constructief metselwerk en hoekversteviging spelen een centrale rol bij het herstellen en stabiliseren van funderingen en gevels. Thor Logical heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de problematiek rondom metselwerk en heeft praktische oplossingen ontwikkeld. Deze omvatten destructieve en visuele onderzoeken, het gebruik van spouwankers en isolatiepakketten, en de stabilisatie van instabiele situaties met tijdelijke constructies zoals dodemansbedden.

Bij renovatieprojecten is het essentieel om koudebruggen te herkennen en te herstellen, evenals om de verankering van gevelmetselwerk aan te passen aan huidige eisen. Thor Logical werkt samen met metselwerkaannemers, constructeurs en bouwtoezicht om dit efficiënt en veilig te realiseren.

In de toekomst is het belangrijk om regelmatig onderhoud en inspectie uit te voeren, vooral bij oudere gebouwen met metselwerkconstructies. Dit helpt om scheuren, verzakkingen en instabiliteit te voorkomen, en zorgt voor een langdurige levensduur van het bouwsel.

Bronnen

1. Thor Logical