Cursussen en opleidingen voor restauratie metselwerk: specialisatie in historische bouw

Inleiding

Restauratie metselwerk speelt een essentiële rol in de bewaring van historische gebouwen en cultureel erfgoed. Voor het correcte behoud en herstel van oude metselconstructies is een diepgaande kennis en expertise vereist. In Nederland zijn er diverse opleidingen en cursussen beschikbaar die gericht zijn op het restaureren van historisch metselwerk. Deze opleidingen combineren theorie en praktijk en zijn gericht op zowel beginners als ervaren metselaars die willen specialiseren in restauratie. In deze artikel geven we een overzicht van de beschikbare cursussen en opleidingen, de inhoud van deze cursussen en de toelatingseisen. Bovendien bespreken we de relevante thema’s en de voordelen van deze opleidingen voor zowel professionals als eigenaren van historische panden.

Opleiding tot Specialist Restauratie Metselwerk

Een van de kernopleidingen op het gebied van restauratie metselwerk is de MBO-opleiding tot Specialist Restauratie Metselwerk. Deze opleiding is bedoeld voor metselaars die zich verdiepen in het restaureren van waardevol historisch metselwerk. Tijdens deze opleiding leren de deelnemers hoe ze historisch metselwerk moeten conserveren, repareren, vernieuwen en voegen. Het accent ligt op het behoud van historische waarden en het herstellen van schade aan oude gebouwen. De opleiding is opgebouwd uit een basisdeel en keuzedelen, waarbij de leerling zich kan verbreden of verdiepen in specifieke richtingen.

Inhoud van de opleiding

De opleiding houdt de leerling in staat om opdrachten uit te voeren bij bijzondere (bak)steenconstructies en overspanningen van muuropeningen en ruimtes. Een belangrijk onderdeel van de opleiding is het bestuderen van de uitvoeringsrichtlijn Historisch Metselwerk (URL 4003) van de Stichting ERM*. Deze richtlijn bevat richtsnoeren voor het uitvoeren van restauratie- en herstelwerkzaamheden aan historisch metselwerk. Het doel is om de leerling in staat te stellen om professioneel en gericht te werken aan historische gebouwen, zoals kerken, kastelen, torens en boerderijen.

Tijdens de opleiding wordt aandacht besteed aan het analyseren van schade aan metselwerk, het herstellen van oude elementen en het toepassen van historische technieken. Daarnaast wordt er gekeken naar de communicatie met andere vakmensen, aangezien restauratie vaak een teamgebeurtenis is.

Stage en praktijk

De praktijkcomponent is een integraal deel van de opleiding. Leerlingen voeren praktijkopdrachten uit bij een bedrijf waar ze werken, onder begeleiding van een leermeester. Deze praktijkgerichte aanpak zorgt ervoor dat de theorie direct in de praktijk kan worden toegepast. Het is bovendien belangrijk dat de deelnemers leren hoe ze hun werk kunnen beargumenteren en uitleggen, wat essentieel is bij het uitvoeren van restauratieprojecten.

De opleiding is een vervolgopleiding, wat betekent dat er bepaalde toelatingseisen gelden. De belangrijkste eisen zijn:

• Een diploma MBO-3 Allround Metselen of een gelijkwaardig niveau via werkervaring.
• Een geldig B-VCA-diploma.
• Voor de BBL-variant moet de kandidaat reeds werken bij een werkgever in de bouwsector.

Werkkansen na de opleiding

Na het afronden van de opleiding tot Specialist Restauratie Metselwerk is er een breed spectrum aan werkgelegenheid beschikbaar. De afstudeerling kan werken als:

• Restauratiemetselaar
• Restauratievoeger

Deze beroepen zijn vooral gericht op het behoud van historische gebouwen en het herstellen van schade aan metselconstructies. De vraag naar specialisten in restauratie metselwerk is in de afgelopen jaren gestegen, aangezien er steeds meer aandacht is voor het behoud van het culturele erfgoed.

Keuzedelen

Tijdens de opleiding tot Specialist Restauratie Metselwerk is het mogelijk om keuzedelen te volgen. Deze keuzedelen zijn ontworpen in samenwerking met mbo-scholen en bouwbedrijven uit de regio. Voorbeelden van keuzedelen zijn:

• Duurzaam bouwen voor leidinggevende bouwbedrijf
• Inspelen op innovaties geschikt voor niveau 4
• Voorbereiding HBO bouwkunde

Deze keuzedelen geven de leerling de mogelijkheid om zich verder te ontwikkelen of specifieke vaardigheden te verwerven die relevant zijn voor de huidige bouwsector. Dit kan bijvoorbeeld leiden tot een snellere doorstroming naar HBO-niveau of een bredere beroepskeuze.

Basis Restauratiewerk Metselen (Niveau 3)

Voor metselaars die nog niet zeker weten of ze zich willen specialiseren in restauratie metselwerk, is er de keuzedeel opleiding Basis Restauratiewerk Metselen beschikbaar. Deze opleiding is bedoeld als een introductie in de wereld van restauratie en helpt de leerling om inzicht te krijgen in de werkwijze van een restauratiemetselaar. Het doel is om te bepalen of de leerling voldoende interesse heeft om verder te specialiseren in deze richting.

Inhoud van de opleiding

In deze opleiding wordt aandacht besteed aan:

• De meerwaarde van historische elementen
• Het opbouwen van stut- en stempelwerk
• Het werken met historisch metselwerk

De opleiding bestaat uit 240 uur theorie en beroepspraktijkvorming. Tijdens deze opleiding krijgt de leerling inzicht in de eisen die gelden bij restauratieprojecten en de technieken die worden gebruikt om schade te herstellen.

Na het afronden van deze keuzedeel is de leerling nog geen specialist in restauratie metselwerk, maar wel mogelijk gemotiveerd om verder te gaan in deze richting. Deze opleiding is dus ideaal als een eerste stap in de richting van specialisatie.

Cursus Restauratie Metalen Gevelelementen

Een andere relevante cursus op het gebied van restauratie metselwerk is de Cursus Restauratie Metalen Gevelelementen. Deze cursus is gericht op het herstel en conserveren van ijzeren elementen in historisch metselwerk. In historische gebouwen worden vaak ijzeren componenten gebruikt, zoals muurankers, kettingen en duimen. Deze onderdelen spelen een essentiële rol in de structuur van het gebouw, maar zijn gevoelig voor corrosie.

Doel van de cursus

Het doel van deze praktijkgerichte training is om de deelnemers in staat te stellen om gebreken te detecteren die ontstaan door ijzeren corrosie. De cursus biedt een overzicht van de oorzaken van corrosie en de manieren waarop deze kan worden voorkomen of hersteld. Naast het herstel van ijzeren elementen wordt ook aandacht besteed aan het herstellen van het metselwerk en het pleisterwerk dat is beschadigd door de corrosie.

Inhoud van de cursus

De cursus bevat onder andere de volgende onderwerpen:

• De smid en de smederij
• Ijzer en smeedwerk in de gemetselde gevel
• Herstel- en conserveren van ijzer en smeedwerk
• Oorzaken van corrosie van metaal
• Signaleren van schade en analyse
• Vrijmaken van ankers en beoordelen
• Het terugplaatsen in de gevel na behandeling
• Herstel gevel en natuursteen

De cursus is vooral gericht op praktijkopdrachten en biedt de deelnemers de mogelijkheid om direct in de praktijk te leren hoe ze met ijzeren corrosie om kunnen gaan in historische gebouwen. Deze cursus is dus een waardevolle aanvulling op de opleiding tot specialist restauratie metselwerk.

Opleiding tot Specialist Restauratie Timmeren/Metselen

Naast opleidingen en cursussen die gericht zijn op metselwerk alleen, bestaat er ook een gecombineerde opleiding tot Specialist Restauratie Timmeren/Metselen. Deze opleiding is bedoeld voor timmerlieden en metselaars die willen werken aan restauratieprojecten. Het doel is om de deelnemers in staat te stellen om zowel houtconstructies als metselconstructies te restaureren.

Inhoud van de opleiding

De opleiding combineert theorie en praktijk en behandelt relevante onderwerpen zoals:

• Organisatie van het bouwproces
• Bouwgeschiedenis
• Reparatietechnieken
• Materiaalgebruik

De opleiding houdt ook inzicht in de werking van bijzondere gebouwen zoals kastelen, historische buitenplaatsen, verdedigingswerken, kerken, boerderijen en torens. Daarnaast leren de deelnemers hoe ze keuzes in het restauratieproces goed kunnen beargumenteren en uitleggen.

Tijdens de opleiding leren timmerlieden hoe ze houtconstructies kunnen repareren en vernieuwen, zoals het werken met uitvoeringsrichtlijnen zoals Historische Houtconstructies en Historisch Timmerwerk van de Stichting ERM*.

De opleiding is een vervolgopleiding en vereist een basis in timmeren of metselen. Voor de inschrijving zijn de volgende voorwaarden van toepassing:

• MBO-3 Allround Timmeren of Metselen of MBO-3 Technicus Hout en Restauratie of een gelijkwaardig niveau via werkervaring.
• Een geldig B-VCA-diploma.

De opleiding wordt onder begeleiding van een leermeester uitgevoerd en bevat praktijkopdrachten die worden uitgevoerd bij het bedrijf waar de deelnemers werken. Dit zorgt ervoor dat de theorie direct in de praktijk kan worden toegepast.

Werkkansen en doorstroming naar HBO

Na het afronden van een opleiding tot specialist restauratie metselwerk of een gerelateerde opleiding, zijn er verschillende werkgelegenheid beschikbaar. De afstudeerling kan bijvoorbeeld werken bij een bouwbedrijf dat zich richt op historische gebouwen, bruggen, kerken, poorten en andere gemetselde objecten. Daarnaast is er de mogelijkheid om door te stromen naar HBO-niveau, bijvoorbeeld via keuzedelen zoals Voorbereiding HBO bouwkunde.

Beroepen in restauratie metselwerk

De belangrijkste beroepen in de restauratie metselsector zijn:

• Restauratiemetselaar: Een metselaar die gespecialiseerd is in het herstellen en behouden van historisch metselwerk.
• Restauratievoeger: Een voeger die gespecialiseerd is in het herstellen van pleisterwerk en het voegen van metselstenen.

Deze beroepen vereisen niet alleen technische kennis, maar ook een goed begrip van historische technieken en materialen. Het is bovendien belangrijk om goed te communiceren met andere vakmensen en klanten.

Conclusie

Restauratie metselwerk is een essentieel vakgebied in het behoud van het culturele erfgoed. In Nederland zijn er diverse opleidingen en cursussen beschikbaar die gericht zijn op het restaureren van historisch metselwerk. Deze opleidingen combineren theorie en praktijk en zijn bedoeld voor zowel beginners als ervaren metselaars die willen specialiseren in restauratie. De opleiding tot Specialist Restauratie Metselwerk is een van de kernopleidingen in dit vakgebied en biedt de leerling de mogelijkheid om zich te verdiepen in historisch metselwerk. Daarnaast zijn er cursussen beschikbaar zoals Restauratie Metalen Gevelelementen, die gericht zijn op het herstel van ijzeren componenten in historische gebouwen.

Voor metselaars die nog niet zeker weten of ze zich willen specialiseren in restauratie metselwerk, is er de keuzedeel opleiding Basis Restauratiewerk Metselen, die als een eerste stap kan dienen. Deze opleiding geeft inzicht in de werkwijze van een restauratiemetselaar en helpt de leerling om te bepalen of hij of zij verder wil gaan in deze richting.

De opleidingen en cursussen zijn onderdeel van een groter netwerk van opleidingsaanbieders die gericht zijn op het behoud van historische gebouwen. Deze opleidingen zijn ontworpen in samenwerking met mbo-scholen en bouwbedrijven uit de regio en bieden leerlingen de mogelijkheid om zich verder te ontwikkelen in de bouwsector.

Bronnen

1. Erfgoedopleidingen - Specialist Restauratie Timmeren/Metselen
2. Gevelambacht Opleidingen - Cursus IJzer in Gevels
3. MBOSTART - MBO Specialist Restauratie Metselwerk
4. RIBO - Basis Restauratiewerk Metselen
5. RIBO - Opleidingen