Metselwerk in Detail: Analyse, Problemen en Oplossingsrichtingen

Metselwerk speelt een centrale rol in de constructie van gebouwen in Nederland. Meer dan 60% van de gebouwen in het land is grotendeels of volledig van metselwerk opgebouwd. Vanwege de ouderdom en complexiteit van deze constructies kunnen verschillende problemen ontstaan, zoals scheurvorming, vochtinname en koudebruggen. Deze vormen zich vaak als gevolg van verkeerde bouwmethoden, ouder wordend materiaal of verkeerde onderhoudsstrategieën. Het herstel en behoud van metselwerkgevels vereist een gedetailleerde aanpak en kennis van de onderliggende constructieve en thermische principes.

In dit artikel worden de problemen van metselwerk en de daarmee gepaard gaande gevolgen uitgebreid besproken. Naast de fysische en thermische aspecten, wordt ook ingegaan op de praktische oplossingsrichtingen, zoals destructief onderzoek, herstelmethoden en het belang van tijdelijke stabilisatie. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de ervaringen en aanbevelingen van Thor Logical, een onderzoeksbureau gespecialiseerd in metselwerk en gevelconstructies.

Visuele Inspectie en Destructief Onderzoek

Een essentieel eerste stap in het analyseren van metselwerkproblemen is de visuele inspectie. Deze inspectie helpt bij het identificeren van zichtbare schades, zoals scheuren, losse lateien of afbladderend voegwerk. Deze visuele inspectie wordt meestal uitgevoerd door een metselwerker in samenwerking met een onderzoeker of adviseur. Het doel is om een eerste indruk te krijgen van de mate van beschadiging en de mogelijke oorzaken.

In sommige gevallen is destructief onderzoek nodig om de mate van schade beter te bepalen. Dit onderzoek kan bijvoorbeeld aantonen of er een verbinding is tussen het buitenblad en het binnenblad van een spouwmuurconstructie. Als dit niet het geval is, kan het metselwerk zich afschuiven, wat leidt tot grotere schades en potentiële gevaren voor bewoners en passanten. De destructieve openingen die hierbij worden aangebracht, worden zorgvuldig gesloten zodra het onderzoek is afgerond.

Thor Logical maakt gebruik van ketenpartners in de regio, zoals metselwerkers en dakdekkers, om dit destructieve onderzoek uit te voeren. Deze samenwerking zorgt voor een effectieve en professionele aanpak, waarbij zowel de veiligheid op de bouwplaats als de kwaliteit van de analyses centraal staan.

Problemen van Metselwerk: Scheurvorming, Voorkomen en Koudebruggen

Scheurvorming en Instabiliteit

Scheuren in metselwerk kunnen verschillende oorzaken hebben. Eén van de meest voorkomende oorzaken is het aanwezige ijzer of staal in metselwerkgevels. Bij vochtige omstandigheden kan ijzer uitzetten, wat leidt tot scheuren in het metselwerk. Deze uitzetting kan tot tien keer het oorspronkelijke volume bedragen, wat het metselwerk niet aankan. Daarnaast kunnen scheuren verder vergroot worden door vorst en zonlicht. Bij vorst kan ijs in de scheuren opwarmen in het zonlicht en sneller uitzetten, wat de scheuren verder verder kan vergroten.

Als een gevelmetselwerk loskomt van de achterliggende constructie, kan het zelfs afschuiven. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij spouwmuurconstructies waarbij het buitenblad niet voldoende verbonden is met het binnenblad. In dergelijke gevallen is directe ingreep nodig, zoals het plaatsen van een omheining en het stutten van de gevel tot het gebouw weer stabiel is.

Voorkomen en Vochtproblemen

Metselwerk is poreus en neemt vocht op, vooral in natte perioden. Oudere gevels hebben vaak verweerd voegwerk, waardoor de waterdoorlaatbaarheid toeneemt en het metselwerk volledig verzadigd kan raken. Dit heeft als gevolg dat het metselwerk minder bestand is tegen neerslag en leidt tot problemen zowel op de buitenkant van het gebouw als in het binnenklimaat. Binnen kan condens ontstaan, wat uiteindelijk kan leiden tot schimmelvorming op muren en plafonds.

Koudebruggen en Thermische Problemen

Koudebruggen zijn een bekende bouwfysische fenomeen die vaak optreden bij metselwerkconstructies. Dit gebeurt wanneer er een thermische verbinding is tussen de binnen- en buitenconstructie van de gebouwschil. Deze verbinding leidt tot warmteverlies en kan vochtproblemen veroorzaken. Koudebruggen kunnen zich bijvoorbeeld voordoen bij uitkragende balkonplaten, gevelbanden en betonlateien die rechtstreeks verbonden zijn met de achterliggende constructie.

Het gevolg van koudebruggen is een verlaagde isolatiewaarde van het gebouw en in sommige gevallen schadelijke condensvorming. Daarom is het belangrijk om deze situaties te detecteren via warmtescans en berekeningen, zodat er maatregelen kunnen worden genomen om de thermische prestaties van het gebouw te verbeteren.

Herstel en Onderhoud: Praktische Oplossingsrichtingen

Herstel van Scheuren en Lateien

Een van de belangrijkste onderhoudsmaatregelen bij metselwerk is het herstellen van scheuren en lateien. Bij scheuren kan gebruik worden gemaakt van wapening en speciale mortels die het metselwerk weer stabieler maken. Ook kan men kiezen voor een combinatie van visuele inspectie en beeldmateriaal om adviezen te geven voor het herstel. Deze methode maakt het sneller mogelijk om het probleem aan te pakken.

Lateien herstel is vaak nodig bij verweerde of beschadigde lateien. Dit kan gecombineerd worden met kozijnherstel en het verbeteren van waterkeringsystemen. Hierbij is het belangrijk om de juiste producten te kiezen en de werkwijze zorgvuldig uit te voeren, zodat het herstel langdurig en effectief is.

Impregneren en Vernieuwen van Voegwerk

Om de levensduur van metselwerk te verlengen, is het belangrijk om het metselwerk te impregneren. Dit helpt om het vocht in te remmen en het metselwerk te beschermen tegen verder slijtage. Impregneren is vooral belangrijk bij zowel nieuwe als oude gevels, aangezien bakstenen van metselwerk poreus zijn en water opnemen. Tijdig onderhoud, zoals vernieuwen van voegwerk, is daarom essentieel voor de duurzaamheid van het metselwerk.

Constructieve Herstelmethoden

In situaties waar een gevelmetselwerk instabiel is, is het vaak nodig om tijdelijke maatregelen te nemen. Dit kan bijvoorbeeld een dodemansbed of stutten met staalconstructies zijn. Deze maatregelen zorgen voor een tijdelijke stabiliteit totdat het gebouw volledig hersteld is. In sommige gevallen is het noodzakelijk om bewoners tijdelijk te verhuizen en een omheining rondom het pand te plaatsen voor de veiligheid.

Daarnaast kan men kiezen voor een combinatie van staal en betonconstructies om de gevel weer stabiel te maken. Hierbij is het belangrijk om samen te werken met de gemeentelijke bevoegde instanties en hulpdiensten, zoals de brandweer en politie, om veiligheid en toezicht te waarborgen.

Funderingsherstel en Constructieve Verbouw

Metselwerk kan ook problemen opleveren in combinatie met onvoldoende of instabiele funderingen. In dergelijke gevallen is funderingsherstel vaak nodig. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij woningblokken die tussen 1900 en 1988 zijn gebouwd. Deze constructies hebben vaak draagconstructies die doorlopen tot aan de oppervlakte van de gebouwschil. Als deze funderingen instabiel worden, kan het metselwerk loskomen van de achterliggende constructie.

Thor Logical ondersteunt en begeleidt bij funderingsherstel en verbouwprojecten. In samenwerking met gevelonderhoudsbedrijven en bouw- en woningtoezicht wordt een veilige en duurzame oplossing gezocht. Deze oplossing kan bestaan uit het aanbrengen van nieuwe buispalen, het stutten van gevels en het herstellen van gevelconstructies.

Gevelconstructies en Spouwmuur

Kopgevelconstructies en Geveldragers

Een typische situatie waarin metselwerkproblemen zich voordoen, is bij kopgevelconstructies met rondingen. In dergelijke constructies kan op een bepaalde hoogte een geveldrager zijn aangebracht waar het buitenblad van het metselwerk op rust. Als deze constructie niet correct is uitgevoerd, kan het metselwerk afschuiven en leiden tot instabiliteit. In dergelijke gevallen is het noodzakelijk om de gevel te stutten en te herstellen.

Spouwmuurconstructies

Spouwmuurconstructies zijn sinds de jaren 30 van de vorige eeuw gebruikelijk in Nederland. Deze constructies bestaan uit een binnen- en buitenblad met een spouw ertussen. Het buitenblad kan loskomen als er geen constructieve verbinding is met het binnenblad. Dit kan gebeuren door verkeerde bouwdetails, zoals bij betongevelband aansluitingen. Als het buitenblad afschuift, kan dit leiden tot gevaarlijke situaties, waarin hulpdiensten en gemeentelijke instanties moeten worden ingeschakeld.

Conclusie

Metselwerk is een essentieel bouwelement in Nederland en vereist een zorgvuldige en gedetailleerde aanpak bij herstel en onderhoud. Problemen zoals scheurvorming, vochtinname en koudebruggen kunnen zich voordoen als gevolg van verkeerde constructieve details, ouder wordende materialen of onvoldoende onderhoud. Het herstel van metselwerk vraagt om een combinatie van visuele inspectie, destructief onderzoek en constructieve maatregelen.

Thor Logical speelt een belangrijke rol in het analyseren en herstellen van metselwerkproblemen. Door samenwerking met gevelspecialisten, bouw- en woningtoezicht en hulpdiensten kan een veilige en duurzame oplossing worden bereikt. Tijdig onderhoud, zoals impregneren en vernieuwen van voegwerk, zorgt voor een langere levensduur van metselwerkconstructies.

Bronnen

1. Thor Logical