Fundering op metselwerk bij deuren: bouwtechniek, problemen en herstelopties

Published by Redactie on augustus 30, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Een correct uitgevoerde fundering is van essentieel belang voor de stabiliteit en duurzaamheid van een gebouw. Vooral bij oude woningen en bouwwerken is de fundering vaak uitgevoerd in metselwerk, een techniek die in Nederland al jarenlang gebruikt wordt. Bij deuropeningen en andere naden in metselwerk zijn aandachtspunten voor de funderingsconstructie en eventuele vervormingen van groter belang. In dit artikel wordt ingegaan op de techniek van fundering op metselwerk, met een specifieke aandacht voor de situatie bij deuren. Hierbij worden bouwmethoden, mogelijke problemen en herstelopties beschreven, waarbij uitsluitend gebruik wordt gemaakt van informatie uit betrouwbare bronnen.

Fundering op metselwerk: techniek en toepassing

1. Funderingsconstructie in metselwerk

De fundering op metselwerk is een traditionele manier van funderen, die in Nederland al jaren gebruikt wordt. Deze techniek wordt vaak toegepast bij dragende muren en is geschikt voor relatief vlakke grondlagen die niet te diep liggen. Volgens de beschikbare informatie is deze methode vooral gebruikelijk bij kleine gebouwen en bij situaties waarin de draagkrachtige laag zich niet te diep onder het maaiveld bevindt.

Het metselwerk van de fundering bestaat meestal uit meerdere lagen van blokken, waarbij een zorgvuldige uitsparing (verspringen) wordt toegepast om stabiliteit te waarborgen. De blokken aan beide zijden worden ¼ steen verschoven ten opzichte van elkaar. Deze methode helpt om de muurbelasting over een grotere breedte te spreiden, wat gunstig is voor de stabiliteit van het metselwerk en om schuifspanningen te verminderen.

2. Materialen bij fundering op metselwerk

Voor de fundering wordt vaak kalkzandsteen gebruikt, een goedkope en betrouwbare materialisering. Het gebruik van klinkerkwaliteit kalkzandsteen is vooral geschikt in de onderste lagen van de fundering, die onder het maaiveld liggen. Pas boven deze lagen wordt overgeschakeld naar baksteen of andere materialen.

De kwaliteit van het metselwerk en de samenhang ervan zijn essentieel voor de duurzaamheid van de fundering. Eventuele scheuren of losse metselstenen kunnen leiden tot vermindering van de draagkracht en verhogen het risico op vervorming van het gehele bouwwerk.

3. Aanlegbreedte en stabiliteit

Om de stabiliteit van de fundering te waarborgen, wordt vaak gebruikgemaakt van een vuistregel waarbij de aanlegbreedte van de fundering 2 tot 3 maal de dikte van het opgaande muurwerk is. Hoewel deze vuistregel een grove benadering biedt, is het geen wetenschappelijk onderbouwde berekeningsmethode. Bij grotere belastingen of zwakkere grond kan deze vuistregel leiden tot onvoldoende ondersteuning van het gebouw.

Het is daarom belangrijk om bij het ontwerp van de fundering een gedetailleerde rekenmethode te hanteren, waarbij de belastingen, de gronddruk en eventuele zettingsrisico’s in kaart worden gebracht.

Fundering bij deuren: constructieve aandachtspunten

1. Invloed van deuropeningen op funderingsconstructie

Bij deuren en andere openingen in metselwerk is het belangrijk om de funderingsconstructie goed te onderbouwen. Een deuropening kan namelijk een punt vormen waarin de belasting van het bovenliggende muurwerk verloren gaat, wat een risico op vervorming of instorting kan vormen.

Bij de fundering van een deuropening moet het metselwerk goed worden ondersteund, bijvoorbeeld met een gewapende betonnen strook of een stevige paalconstructie. Deze ondersteuning moet zowel de horizontale als de verticale belastingen opnemen en verdelen, om eventuele vervormingen van het metselwerk te voorkomen.

2. Problemen bij fundering onder deuren

Een probleem dat vaak voorkomt bij fundering onder deuren is de ongelijke zetting van de fundering. Dit kan leiden tot het scheef staan van de deuropening, wat het sluiten en openen van de deur lastig maakt. Ook kunnen er brede scheuren ontstaan in het metselwerk rondom de deuropening.

Oorzaken van ongelijke zettingen kunnen liggen in: - Slecht of onvoldoende verdichte grond onder de fundering. - Verlaging van de grondwaterspiegel, wat kan leiden tot zetting van de grond. - Fouten bij de aanleg van de fundering, zoals onvoldoende breedte of gebruik van ongeschikte materialen. - Inwerking van schimmel of rot in houten paalfunderingen, die vaak gebruikt werden tot ongeveer 1970.

3. Herkennen van funderingsproblemen bij deuren

Funderingsproblemen bij deuren zijn vaak herkenbaar aan: - Scheef staande vloeren of deuropeningen. - Brede scheuren in het metselwerk rondom de deuropening. - Klemmende deuren of ramen. - Onregelmatig liggende drempels of vloeren. - Vervormde of verzwakte leidingen rondom de deuropeningen.

Een eenvoudige test om te controleren of de vloer scheef staat, is om een knikker op de vloer te leggen. Als deze rolt, is er sprake van een ongelijke zetting. Ook is het controleren van de horizontale ligging van de drempels een handige aanwijzing.

Herstel van fundering bij deuren

1. Ondermetseling en onderstromen

Bij problemen met de fundering onder deuren kan rekening worden gehouden met ondermetseling of onderstromen. Dit betekent dat onder de bestaande fundering extra steun wordt gegeven, door het verwijderen van losse of slecht metselwerk en het aanbrengen van een nieuw laag.

Bij ondermetseling wordt onder het bestaande metselwerk een nieuwe, stevige onderbouw aangebracht. Dit kan bijvoorbeeld bestaan uit gewapend beton of geprefabriceerde betonplaatjes. Bij onderstromen wordt een aanstroomlaag onder de bestaande fundering aangebracht, die extra ondersteuning biedt.

2. Grondverbetering en verdichting

Bij problemen met de grond onder de fundering kan grondverbetering of verdichting nodig zijn. Dit kan bijvoorbeeld uitgevoerd worden met zandkoffers of groutinjectie. Het verdichten van de grond onder de fundering helpt om ongelijke zettingen te voorkomen en de stabiliteit van de fundering te verbeteren.

Bij een fundering op staal is het essentieel dat de verdichtingsgraad van de grondslag voldoende is. Dit kan beoordeeld worden met behulp van onderzoeken zoals een handsondering of een lichte slagsondering.

3. Houten paalfundering en rotproblemen

Bij oude woningen is het vaak mogelijk dat de fundering uitgevoerd is met houten palen. Deze paalfundering was tot ongeveer 1970 gebruikelijk, maar kan nu leiden tot problemen als de grondwaterstand lager is dan de paalkoppen. Dit kan leiden tot rotvorming in het hout en vervolgens tot ongelijke zetting van het gebouw.

Bij inspectie van houten paalfundering is het belangrijk om de volgende gegevens vast te leggen: - De diameters van de palen. - De onderlinge afstanden tussen de palen. - Eventuele schade of rotvorming in het hout. - Foto’s van de funderingsconstructie. - Hoogtematen ten opzichte van het NAP (Normaal Amsterdams Peil).

4. Funderingsherstelmethoden

Er zijn verschillende methoden voor funderingsherstel, afhankelijk van de aard van het probleem. Deze omvatten: - Het aanbrengen van extra ondersteuning onder de fundering. - Het herstellen of vervangen van houten palen. - Grondverbetering of verdichting. - Het aanbrengen van gewapend beton onder de bestaande fundering. - Het gebruik van zakbakens om maaiveldzakkingen te registreren tijdens grondverbetering.

Een voorkeur voor alle hoogtematen ten opzichte van het NAP is aanbevolen, zodat eventuele zettingsproblemen goed in kaart kunnen worden gebracht.

Fundering bij deuren in historisch bouwwerk

1. Bouwmethoden en historische context

In historische woningen is het vaak zo dat de fundering uitgevoerd is met traditionele bouwmethoden. Deze methoden zijn soms minder geschikt voor huidige normen of grondveranderingen. Bijvoorbeeld, houten paalfunderingen die gebruikt werden tot ongeveer 1970, kunnen nu leiden tot problemen als de grondwaterstand verlaagd is of als het hout verrot is gegaan.

Bij historische woningen is het daarom belangrijk om de fundering zorgvuldig te onderzoeken en eventuele herstelmaatregelen toe te passen. Dit kan variëren van grondverbetering tot het vervangen van de fundering volledig.

2. Beoordeling van fundering bij deuren

Bij een inspectie van de fundering bij deuren in historische woningen is het aan te raden om een gedetailleerde inspectie uit te voeren. Dit omvat het vastleggen van foto’s, hoogtematen en eventuele scheuren of vervormingen. Ook is het belangrijk om het metselwerk en eventuele houten paalconstructies te beoordelen op stabiliteit en duurzaamheid.

Een protocol voor het uitvoeren van funderingsinspecties is opgesteld, zodat er uniformiteit en betrouwbaarheid in de beoordeling kan worden gehandhaafd. Dit protocol is vanaf 1998 in gebruik en is ontwikkeld door een samenwerking van partijen en instellingen.

Conclusie

De fundering op metselwerk is een traditionele methode die in Nederland al jarenlang gebruikt wordt. Deze techniek is geschikt voor relatief vlakke grondlagen en wordt vaak toegepast bij dragende muren. Bij deuren en andere openingen in metselwerk is het belangrijk om de funderingsconstructie goed te onderbouwen, om vervormingen of instabiliteit te voorkomen.

Een aantal aandachtspunten bij de fundering onder deuren zijn: - De stabiliteit van het metselwerk. - De aanlegbreedte van de fundering. - De kwaliteit van de gebruikte materialen. - Eventuele zettingsproblemen of houtrot bij houten paalfunderingen. - De mogelijkheid van herstel of verbetering van de fundering bij problemen.

Bij problemen met de fundering onder deuren kunnen herstelopties zoals ondermetseling, onderstromen, grondverbetering of vervanging van houten palen worden overwogen. Het is belangrijk om deze maatregelen te combineren met een grondige inspectie en een gedetailleerde beoordeling van de funderingsconstructie.

Een correct uitgevoerde fundering is de basis van een stabiel en duurzaam bouwwerk. Bij deuren en andere openingen in metselwerk is het daarom belangrijk om extra aandacht te besteden aan de funderingsconstructie en eventuele vervormingen.