Dilatatieproblemen in Metselwerk: Oorzaken, Oplossingen en Adviezen voor Beheer

Published by Redactie on augustus 30, 2025 | Category metselwerk

Bij de onderhouds- en herstelwerken aan metselwerk blijken dilatatieproblemen vaak terug te keren als een belangrijk uitgangspunt voor de evaluatie en herstelstrategie. Deze opzwellingen, scheuren en bewegingen in het metselwerk kunnen ontstaan door diverse natuurlijke en人为e factoren. Het herkennen, begrijpen en oplossen van deze problemen is essentieel om het metselwerk op de lange termijn stabiel en duurzaam te houden. In dit artikel worden de belangrijkste oorzaken van dilatatieproblemen besproken, evenals mogelijke herstelmethoden en aanbevolen maatregelen voor het aanbrengen van kunstmatige dilataties.

Oorzaken van Dilatatieproblemen in Metselwerk

Dilatatieproblemen in metselwerk kunnen door verschillende factoren ontstaan. Enkele van de meest voorkomende oorzaken zijn:

1. Zetting en uitzetting van het gebouw

Zetting kan ontstaan wanneer een gebouw een nieuw evenwicht zoekt. Dit kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van een verlaging van de grondwaterstand of een functiewijziging van het gebouw na restauratie. Deze soort zetting kan leiden tot scheuren in het metselwerk, vooral onder en boven vensters. Binnen de metseltechnieken blijkt metselwerk van zachte steen, in kalk gemetseld, relatief goed met deze bewegingen om te kunnen gaan, terwijl cementgemetselde muren kwetsbaarder zijn voor thermische en mechanische spanningen.

2. Uitzetting en krimp door thermische fluctuaties

Thermische spanningen ontstaan door temperatuurschommelingen in het klimaat. Bij opwarming uitzet metselwerk, en bij afkoeling krimpt het. Deze processen zijn afhankelijk van het gebruikte materiaal; bijvoorbeeld een prefab betonnen balkon vertoont meer uitzetting dan een baksteenmuur. Deze thermische bewegingen kunnen leiden tot scheurvorming, vooral in grotere muurvlakken, waar maatregelen zoals het aanbrengen van kunstmatige dilataties noodzakelijk kunnen zijn om ongewenste schade te voorkomen.

3. Vochtgerelateerde schade en krimp

Vocht speelt een grote rol in de levensduur van metselwerk. Door een verstoorde vochthuishouding, zoals bijvoorbeeld het gebruik van hydrofoberende middelen, kan het metselwerk schade oplopen. Vaak treedt deze schade pas na jaren aan het licht. Door het vochtgehalte in het metselwerk te beïnvloeden, ontstaan schilfers of scheuren, die vooral lastgevend zijn voor het uiterlijk en de stabiliteit van het metselwerk.

Dynamische en Statische Scheuren: Herstelstrategieën

Scheuren in metselwerk kunnen van verschillende aard zijn: dynamisch of statisch. Het verschil heeft grote gevolgen voor de keuze van de herstelmethode.

1. Dynamische scheuren

Een dynamische scheur is een bewegende scheur die zich verder ontwikkelt door externe invloeden zoals zetting of uitzetting. In zo’n geval kan het handhaven van de scheur zinvol zijn, zolang de stabiliteit van de constructie voldoende is gewaarborgd. Deze soort scheur kan ook als natuurlijke dilatatie worden aangemerkt. In sommige gevallen kan de scheur worden hersteld alsof het een statische scheur is, mits er in de directe omgeving ook kunstmatige dilataties worden aangebracht.

Bij het herstel van dynamische scheuren is het essentieel om flexibel aanvullend materiaal te gebruiken, zoals dilatatiemateriaal of een plastisch blijvende kit, om watertoetreding te voorkomen en de beweging op te vangen.

2. Statische scheuren

Statische scheuren zijn relatief stabiele, niet-bewegende scheuren. Deze kunnen vaak met traditionele herstelmethode zoals inboeten worden behoorlijk hersteld. Echter, bij dynamische scheuren kan het herstel risicovol zijn, omdat herstelwerk weer kan losgaan bij nieuwe bewegingen. Het is daarom belangrijk om de aard van de scheur te bepalen voor het ontwerpen van een herstelstrategie.

Herstelmethoden voor Scheuren in Metselwerk

Bij het herstellen van scheuren in metselwerk zijn verschillende methoden beschikbaar. De keuze hangt af van de oorzaak van de schade, de stabiliteit van de constructie en de historische waarde van het metselwerk.

1. Inboeten

Inboeten is het inmetselen van nieuwe bakstenen op plekken waar het metselwerk is beschadigd of ontbreekt. Dit kan aan de oppervlakte of in het inwendige van het metselwerk plaatsvinden. Inboeten is beschouwd als een van de effectiefste herstelmethoden, maar vereist een zorgvuldige voorbereiding, materiaalkeuze en uitvoering.

Voor het herstel van dynamische scheuren kan inboeten echter zinloos of zelfs risicovol zijn. Het is daarom belangrijk om te bepalen of de schade statisch of dynamisch is voor het toepassen van deze methode.

2. Injecteren

Injecteren is een techniek waarbij mortel of een andere vloeistof wordt ingebracht in de scheur om deze te dichten. Bij hydraulische mortels, zoals kalktras, is het belangrijk om het omliggende werk goed te bevochtigen. Dit voorkomt dat de stenen te veel water onttrekken aan de mortel, wat de verspreiding en verharding van de injectiebehandeling kan belemmeren.

Een specifieke methode is het gebruik van kalkmelk voor het dichten van fijne scheuren in met kalkmortel gemetselde gewelven. De kalkmelk dringt in kieren en vult deze, waardoor een homogene massa ontstaat. Na deze behandeling moet het werk voldoende tijd krijgen om te drogen. Wanneer schilderingen aanwezig zijn, kan deze methode niet worden toegepast.

3. Dilateren en het aanbrengen van kunstmatige dilataties

Dilateren zijn uitzettingsvoegen die uitzetting en krimp in het materiaal opvangen. Het aanbrengen van kunstmatige dilataties is vaak noodzakelijk bij grote muurvlakken om ongewenste scheuren te voorkomen. Deze voegen kunnen flexibel worden gevuld met dilatatiemateriaal of plastische kits om watertoetreding te beperken.

Het is belangrijk om bij het ontwerp van kunstmatige dilataties rekening te houden met de eigenschappen van de materialen en de thermische expansie. Bijvoorbeeld een prefab betonnen balkon vertoont meer uitzetting dan baksteenmetselwerk, wat invloed heeft op de afstand tussen de dilatatievoegen.

Extra Verankeringen voor de Stabiliteit van Metselwerk

In sommige gevallen is het noodzakelijk extra verankeringen aan te brengen om de stabiliteit van het metselwerk te waarborgen. Er zijn verschillende typen verankeringen beschikbaar, zoals muur- en balkankers of getordeerde roestvaststalen staven die in voegen worden aangebracht.

Het aanbrengen van deze verankeringen moet echter zorgvuldig worden doordacht. Verkeerd geplaatste ankers kunnen lokale trekspanningen veroorzaken en zo nieuwe scheuren veroorzaken. Ankers moeten zodanig worden geplaatst dat krachten gelijkmatig worden verdeeld over een groot deel van het metselwerk.

Voor stabiliteitsproblemen is het aan te raden om eerst te bepalen of er delen van de oorspronkelijke constructie zijn verdwenen of veranderd. Een constructeur kan beoordelen of een reconstructie van verwijderde delen een volwaardige constructie kan opleveren en deze toetsen aan de bouwvoorschriften. Als de stabiliteit niet voldoet, dient er een hulpconstructie te worden aangebracht. Deze toevoeging mag echter geen schade aanrichten aan de aanwezige cultuurhistorische waarden.

Advies Aanvragen en Permissies

Bij het aanbrengen van kunstmatige dilataties of het uitvoeren van herstelwerken is het vaak noodzakelijk om een advies aan te vragen. Dit is bijvoorbeeld mogelijk via organisaties zoals MBI. Bij het indienen van een aanvraag is het belangrijk om volledige en accuraat informatie te verstrekken, zoals tekeningen in PDF-formaat, plattegronden, doorsneden en metselwerkdetails. Onvolledige informatie kan leiden tot vertraging of extra kosten.

Het type en kleur van de steen, evenals het gebruik van volle stenen of een steenstrippensysteem, zijn belangrijke parameters voor het aanbrengen van kunstmatige dilataties. Bijvoorbeeld bij het gebruik van metselwerk met Solid Bloxx hoeven in principe geen dilatatievoegen te worden toegepast. Echter, als het metselwerk wordt gestukadoord of betegeld, kan een dilatatieadvies noodzakelijk zijn.

De doorlooptijd voor een dilatatieadvies kan oplopen tot vier werkweken, afhankelijk van de complexiteit van het project en het betrokken bureau. Het is daarom aan te raden om een aanvraag pas in te dienen wanneer het ontwerp definitief is en alle parameters zijn vastgelegd.

Conclusie

Dilatatieproblemen in metselwerk zijn vaak het gevolg van natuurlijke processen zoals zetting, uitzetting en vochtinvloeden, maar kunnen ook worden verergerd door verkeerde herstelmethode of verkeerde keuze van materiaal. Het herkennen van dynamische versus statische scheuren is een essentieel stap in het ontwikkelen van een herstelplan. Inboeten, injecteren en het aanbrengen van kunstmatige dilataties zijn effectieve maatregelen, mits zorgvuldig worden uitgevoerd en gericht op de specifieke aard van de schade.

Bij problemen met de stabiliteit van het metselwerk kan het noodzakelijk zijn om extra verankeringen aan te brengen, maar dit vereist een zorgvuldige evaluatie en uitvoering om schade aan het metselwerk te voorkomen. Ook is het belangrijk om tijdig advies aan te vragen bij specialisten, zoals MBI of andere constructeurs, om het metselwerk op de lange termijn duurzaam en esthetisch behouden.

Bij het aanbrengen van kunstmatige dilataties dient rekening te worden gehouden met de thermische expansie van het gebruikte materiaal en de afstand tussen de voegen. Dit helpt om ongewenste scheuren te voorkomen en het metselwerk te behouden.

Bronnen

dilatatieproblemen