Duurzaam metselwerk: innovatie, ecologie en techniek op de voorgrond

Published by Redactie on augustus 30, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Metselwerk speelt een centrale rol in de bouwsector, zowel in nieuwbouw als in renovatieprojecten. Het is een duurzame, betrouwbare en esthetische bouwtechniek die de jaren hard heeft weten te standhouden. Tegelijkertijd verandert de bouwsector, aangestuurd door klimaatdoelen, energie-efficiëntie en het opwekken van bewustwording rond duurzame materialen en constructies. In deze context krijgt duurzaam metselwerk een nieuwe dimensie. Het is niet meer alleen een kwestie van steen op steen, maar ook van het integreren van ecologische inzichten, slimme materialen en innovatieve bouwmethoden.

In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de huidige ontwikkelingen in duurzaam metselwerk, met nadruk op duurzame materialen zoals de EcoBrick, duurzaam bouwen en het belang van luchtdichte constructies. Ook komen thema’s als milieubeoordelingen, technische innovaties en de toekomst van metselwerk aan bod. Het artikel richt zich aan homeowners, bouwbedrijven, metselaars en andere professionals in de bouwsector die geïnteresseerd zijn in duurzame en toekomstbestendige bouwmethoden.

De rol van de metselaar in duurzam bouwen

Traditioneel gezien is de metselaar iemand die technische vaardigheden en handvaardigheid combineert om steen op steen te bouwen. In de huidige bouwsector is de rol van de metselaar echter veranderd. Met de toename van duurzaam bouwen en energie-efficiënte woningbouw vraagt de metselaar zich niet alleen af hoe hij muren en gevels moet opbouwen, maar ook hoe hij dat moet doen op een manier die duurzaam is.

Volgens bronnen van Heijmans en andere betrouwbare bronnen is het noodzakelijk dat metselaars kennis hebben van duurzame bouwmethoden, zoals het begrip van luchtdicht bouwen, isolatie en thermische schilconstructies. In bijvoorbeeld Heijmans-georganiseerde cursussen leren metselaars hoe ze efficiënter en duurzamer kunnen bouwen. Hierbij wordt gelet op zowel het milieu als het energieverbruik van het gebouw.

De duurzame metselaar moet ook verstand hebben van renovatie, in het bijzonder van gemetselde muren en funderingen. Hij moet in staat zijn om thermische isolatie aan te brengen en thermische aansluitingen correct uit te voeren. Bovendien is het belangrijk dat hij werkt met duurzame materialen, zoals gevelstenen met lage CO2-voetafdruk of met mortels die minder cement bevatten.

Technische vaardigheden van de duurzame metselaar

De duurzame metselaar moet over een breed spectrum aan technische vaardigheden beschikken, die zowel gericht zijn op het behouden van bestaande bouwsels als op het bouwen van nieuwe duurzame woningen. De volgende vaardigheden zijn essentieel:

Renovatie van gemetselde muren en funderingen: De metselaar moet in staat zijn om bestaande metselconstructies te verbeteren of aan te passen, bijvoorbeeld door het aanbrengen van isolatie of het herstellen van slijtage.
Steens triptoepassingen: Dit betreft het leggen van stenen in specifieke patronen of verbanden die esthetisch en functioneel zijn, zoals Braziliaans of Claustra-verband.
Gevelisolatie: Het aanbrengen van isolatie in gevelconstructies is een essentiële techniek bij duurzaam bouwen. Hierbij moeten metselaars zorgvuldig werken met isolatiemateriaal en aandacht besteden aan luchtdichtheid en thermische bruggen.
Constructieve elementen in metselwerk: Het aanbrengen van elementen die bijdragen aan de stabiliteit van het bouwwerk, zoals lintvoegen, rollaag wapening of bogen.
Verankering van gevelmetselwerk aan cellenbeton: Dit is een technisch detail dat vaak voorkomt bij projecten met een dakrand of andere aansluitingen. Het is belangrijk om dit veilig en duurzaam uit te voeren.

De invloed van technologie op metselwerk

De bouwsector maakt steeds meer gebruik van technologie om efficiënter en duurzamer te bouwen. In het kader van metselwerk zien we bijvoorbeeld de opkomst van prefab-constructies, waarbij delen van het bouwwerk al vooraf in de fabriek worden gemaakt. Dit heeft het voordeel dat het metselwerk op de bouwplaats sneller en met minder afval kan worden uitgevoerd. Soms is het zelfs mogelijk om een volledig huis in één dag te bouwen.

Daarnaast zijn er ontwikkelingen op het gebied van 3D-printen en betonprinters, die mogelijk het metselwerk van de toekomst zullen beïnvloeden. Deze technologieën zorgen voor meer precisie, minder afval en minder handarbeid. Ze bieden echter ook uitdagingen, zoals het opnieuw omscholen van metselaars en het aanpassen van traditionele bouwmethoden.

Duurzame gevelstenen: de EcoBrick van Wienerberger

Een van de meest opvallende innovaties in het huidige metselwerk is de EcoBrick, ontwikkeld door Wienerberger. Deze gevelsteen is speciaal ontworpen voor duurzaam en betaalbaar bouwen. Met een dikte van 65 mm is de EcoBrick 35% smaller dan traditionele gevelbakstenen. Hierdoor is minder materiaal nodig, wat zowel het milieu als de kosten ten goede komt.

Voordelen van de EcoBrick

Minder volume en gewicht: Door het kleinere formaat is minder grondstoffen nodig. Dit leidt tot minder transport en dus minder CO2-uitstoot.
Minder energieverbruik tijdens productie: De productie van EcoBrick gebeurt op een energie-efficiënte manier, bijvoorbeeld in de gerobotiseerde productielocatie in Azewijn.
Mogelijkheid tot grotere isolatie: Het smaller formaat van de EcoBrick betekent dat er meer ruimte is voor thermische isolatie in de gevelconstructie, wat leidt tot een hogere isolatiewaarde en lagere energierekening.
Kleuren en esthetiek: De EcoBrick wordt geproduceerd in verschillende kleuren en texturen via digitaal engoberen. Hierdoor is het mogelijk om een hoogwaardig gevelbeeld te creëren, gelijkwaardig aan traditionele gevelstenen.

Duurzaam productieproces

De productie van de EcoBrick vindt plaats in een gerobotiseerde en hypermoderne factory. Hier worden de stenen met digitale technieken voorzien van kleur en karakter, gebruikmakend van natuurlijke pigmenten. De stenen worden in grote volumes op constante temperatuur gebakken, wat efficiënter is dan traditionele methoden.

Daarnaast is er een uitgebreide focus op duurzaamheid. De EcoBrick is een voorbeeld van een gevelsteen die duurzaamheid verbindt met betaalbaarheid en esthetiek. Dit maakt het een interessante optie voor zowel nieuwbouw als renovatieprojecten.

Duurzame mortels en milieuverklaringen

Naast gevelstenen speelt ook de keuze van mortel een rol in duurzaam metselwerk. Traditioneel bestond mortel grotendeels uit cement, wat een aanzienlijke CO2-uitstoot met zich meebrengt. Tegenwoordig zijn er alternatieven beschikbaar die minder cement bevatten of die helemaal op een duurzamere basis worden geproduceerd.

Remix Droge Mortel BV is een voorbeeld van een bedrijf dat in dit opzicht innovatief is. Hun cementarme mortels zijn opgenomen in categorie 1 in de processendatabase van de Nationale Milieudatabase (NMD). Dit betekent dat deze mortels een lage milieuprestatie hebben en dus ideaal zijn voor duurzame bouwprojecten.

Voordelen van cementarme mortels

Lage CO2-uitstoot: Door minder cement te gebruiken, is de CO2-uitstoot van deze mortels aanzienlijk lager dan van traditionele cementmortels.
Duurzame productie: De productieproces van deze mortels is milieuvriendelijker en voldoet aan de eisen van de Nationale Milieudatabase.
Betere prestaties in termen van duurzaamheid en bouwkwaliteit: De mortels zijn ontworpen om te voldoen aan hoge kwaliteitsnormen, zonder in te boeten aan duurzaamheid.

Duurzaamheid en biodiversiteit

Duurzaam bouwen is niet alleen een kwestie van energie-efficiëntie en CO2-uitstoot, maar ook van het creëren van een leefbare omgeving voor mensen en dieren. Een van de manieren waarop dit kan worden bereikt is door metselwerk dat natuurinclusief is. Dit betekent het integreren van ecologische elementen zoals vleermuiskasten, bijenstenen en gevelbegroeiing in bouwprojecten.

Zo’n aanpak vergroot de biodiversiteit in de gebouwde omgeving en helpt het aan de wettelijke eisen te voldoen, zoals de Flora- en faunawet. Bovendien draagt het bij aan certificeringen zoals BREEAM, die steeds belangrijker worden in de bouwsector.

Innovaties in metselverbanden en constructies

Metselverbanden zijn traditioneel ontworpen om muren sterk en duurzaam te maken. In de moderne bouwsector zijn deze verbanden echter ook van belang om energie-efficiënte en duurzame constructies te realiseren. Traditionele verbanden zoals Noors verband of Vlaams verband worden nog steeds gebruikt, maar er zijn ook innovatieve verbanden die speciaal ontworpen zijn voor duurzam bouwen.

Braziliaans- of Claustra-verband

Een voorbeeld van een innovatief metselverband is het Braziliaans-verband, ook wel bekend als Claustra-verband in België. Dit verband is een opengewerkt metselwerkverband dat vergelijkbaar is met stootvoegloos metselwerk. Het heeft brede open stootvoegen, wat het visueel interessant maakt en tegelijkertijd het mogelijk maakt om luchtdichtheid en isolatie te verbeteren.

Dit soort verbanden is bijzonder geschikt voor projecten waarbij zowel esthetiek als duurzaamheid belangrijk zijn. Het maakt het mogelijk om muren te bouwen die lichter zijn, maar toch stabiel en thermisch efficiënt.

Gevelmetselwerk op houtconstructies

Een andere ontwikkeling is het combineren van metselwerk met houtconstructies, zoals houtskeletbouw (HSB), sandwichelementen of CLT (Cross Laminated Timber). Hierbij zijn er specifieke technische aandachtspunten die moeten worden genomen. Omdat hout een andere eigenschap heeft dan beton of metselwerk, moeten aansluitingen en verankeringen extra zorgvuldig worden uitgevoerd.

Er zijn kennissessies geweest waarbij de risico’s en realiteit van metselwerk op houtconstructies aan de orde zijn gekomen. Het is belangrijk dat metselaars hierin goed worden opgeleid, zodat ze in staat zijn om veilige en duurzame constructies te realiseren.

Het belang van luchtdichtheid en thermische isolatie

Luchtdichtheid en thermische isolatie zijn essentiële aspecten van duurzaam bouwen. Een luchtdichte constructie zorgt ervoor dat er geen ongewenst luchtdoorstroming is in het gebouw, wat leidt tot betere energie-efficiëntie en comfort voor de bewoners. Thermische isolatie daarentegen zorgt ervoor dat het gebouw warmte goed kan vasthouden in de winter en in de zomer niet te snel opwarmt.

In het kader van metselwerk zijn er verschillende technieken om luchtdichtheid en thermische isolatie te verbeteren. Een van deze technieken is het aanbrengen van isolatiemateriaal in de gevelconstructie. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van een dubbele spouw zijn of een gevelconstructie met een extra laag isolatie.

Daarnaast zijn er ook technieken om luchtdichtheid te verbeteren tijdens het metselen. Dit kan bijvoorbeeld door het gebruik van luchtstripmethode of de lijmmethode. Deze methoden zorgen voor een betere aansluiting tussen de stenen en de mortel, wat leidt tot een luchtdichtere constructie.

De toekomst van metselwerk

De toekomst van metselwerk hangt af van meerdere factoren, waaronder de behoefte aan duurzaamheid, technologische innovaties en het behoud van handwerk. In de huidige context zien we duidelijke trends naar duurzaam bouwen, waarbij metselwerk een belangrijke rol speelt. Het is echter ook duidelijk dat de bouwsector zich aan het aanpassen is aan nieuwe technologieën en materialen.

Innovatie en automatisering

De opkomst van 3D-printen en betonprinters is een van de meest opvallende ontwikkelingen. Deze technologieën maken het mogelijk om metselwerk op een snellere, nauwkeurigere en duurzamere manier te realiseren. Ze bieden echter ook uitdagingen, zoals het feit dat metselaars mogelijk moeten omscholen of hun vaardigheden moeten aanpassen.

Duurzaam bouwen en het behoud van handwerk

Hoewel de bouwsector zich steeds meer richt op automatisering en technologie, is het behoud van handwerk en traditie ook belangrijk. Metselwerk is een handwerk dat jarenlang is uitgevoerd en heeft een unieke esthetiek en kwaliteit. Het is belangrijk dat deze traditie blijft bestaan, ook in de toekomstige bouwsector.

Samenwerking en kennisdeling

Een andere trend is de toename van samenwerking en kennisdeling in de bouwsector. Kennissessies, workshops en cursussen spelen een steeds grotere rol in het opleiden van metselaars en het verbeteren van bouwkwaliteit. Deze samenwerking is van groot belang om duurzame bouwmethoden te verbreiden en te implementeren.

Conclusie

Duurzaam metselwerk is een essentieel onderdeel van de huidige en toekomstige bouwsector. Het combineert traditie met innovatie en biedt oplossingen voor zowel esthetiek als duurzaamheid. De rol van de metselaar is veranderd; hij moet niet alleen technisch goed op de hoogte zijn van traditie, maar ook van moderne duurzame bouwmethoden. Innovaties zoals de EcoBrick, cementarme mortels en nieuwe metselverbanden spelen een grote rol in deze ontwikkeling.

Daarnaast is het belangrijk om aandacht te besteden aan luchtdichtheid, thermische isolatie en duurzame productieprocessen. De bouwsector staat voor grote uitdagingen, maar met de juiste kennis, samenwerking en innovaties is het mogelijk om duurzame en toekomstbestendige bouwprojecten te realiseren.

Bronnen

duurzaam