Een boogmal voor metselwerk: nauwkeurigheid, stijl en duurzaamheid in de constructie

Published by Redactie on augustus 31, 2025 | Category metselwerk

Het metselen van een boog is een complexe, technische en artistieke klus die veelal voorkomt in de renovatie en uitbreiding van woningen en gebouwen. Of het nu gaat om een halfronde boog boven een deuropening, een spitsboog in een kerktoren of een segmentboog in een tuinpad — het correcte gebruik van een boogmal is cruciaal voor de precieze uitvoering van het metselwerk. Een boogmal helpt bij het bepalen van de vorm, de afmetingen en de aansluitingen van de stenen of bakstenen, waardoor het resultaat zowel functioneel als esthetisch aantrekkelijk is.

In dit artikel worden de technische aspecten van het maken en gebruiken van een boogmal voor metselwerk besproken, inclusief de benodigde materialen, stappenplan en praktische tips. Daarnaast wordt ingegaan op de verschillende types bogen en de voordelen van het gebruik van mallen, zoals het voorkomen van het afslijpen van vreemde vormen en het verhogen van de efficiëntie op de bouwplaats.

Wat is een boogmal en waarvoor dient deze?

Een boogmal is een hulpmiddel dat gebruikt wordt om het vormgevingproces van een gemetselde boog te faciliteren. Het is een fysieke voorbeeldvorm die helpt bij het bepalen van de vorm en maat van de boog, waarna de stenen of bakstenen nauwkeurig kunnen worden geplaatst. Het voornaamste doel van een boogmal is het bepalen van de vorm van de boog en het bepalen van de juiste aansluitingen tussen de stenen, zodat het metselwerk strak en duurzaam uitkomt.

De mallen kunnen uitgevoerd worden in verschillende materialen zoals plaatmateriaal, MDF, betonplex of multiplex. Ze worden vaak CNC-gemaakt op basis van tekeningen of ontwerpen in AutoCAD, zodat ze nauwkeurig aansluiten bij de bouwtekening. Deze mallen kunnen ook worden gebruikt voor grote projecten en “lange lengtes”, waarbij koppelstukken en inmeetreferentiepunten worden toegevoegd voor extra precisie.

Voordelen van een boogmal

Precisie in het metselwerk: De mal helpt bij het plaatsen van de stenen in de juiste positie, wat het uiteindelijke resultaat sterker en mooier maakt.
Efficiëntie: Het gebruik van een mal vermijdt het manueel tekenen en uitrekenen van elke steen, wat tijd bespaart op de bouwplaats.
Voorkomen van afslijpen: Door de vorm van de boog te definiëren met een mal, is het vaak niet nodig om vreemde vormen te slijpen. Dit is vooral van belang bij segmentbogen, waarbij de overspanning kleiner is dan 1 meter.
Duurzaamheid: Een nauwkeurig uitgevoerde boog is beter belastbaar en dus duurzamer in de toekomst.

Hoe maak je een boogmal?

Het maken van een boogmal vereist zowel technische kennis als handvaardigheid. Het proces bestaat uit verschillende stappen, die volgens de beschikbare informatie als volgt worden beschreven.

Stap 1: Berekeningen maken

Voordat een mal kan worden gemaakt, is het essent om de juiste afmetingen te bepalen. Een segmentboog is bijvoorbeeld een gedeelte van een cirkel, waarbij de vorm bepaald wordt door de overspanning (P) en de pijl (b). De hoogte van de pijl heeft directe invloed op de hoogte van de kruin van de boog. Het is belangrijk om de kruin zo te bepalen dat deze niet hoger komt dan de helft van de lagenmaat van de bovenste aansluitende rij stenen. Dit voorkomt het nodig worden om te smalle stukken te slijpen.

De formule die gebruikt wordt bij de berekening is: A x A = b x c. Deze formule helpt bij het bepalen van de middellijn van de cirkel. Daarnaast is het aan te raden om ervoor te zorgen dat de buitenste bovenhoeken van de bakstenen aan beide uiteinden van de boog uitkomen bij de stootvoeg (verticale voeg) van de bovenliggende bakstenen. Dit zorgt voor een strakke aansluiting zonder extra slijpwerk.

Stap 2: Bouw van de mal

De mal wordt gemaakt uit twee vezelplaten die aan weerszijden van de boog zijn bevestigd. Daarnaast wordt een stuk flexibel plaatmateriaal gebruikt om de bovenkant van de mal dicht te maken. De breedte van de mal moet overeenkomen met de breedte van een baksteen. Voor het aftekenen van de cirkel kan een metseltouw en een nagel als passer worden gebruikt.

De mal kan worden uitgezaagd met een decoupeerzaag. De hoogte van de mal is vrij te kiezen, maar het is belangrijk om ervoor te zorgen dat de mal ondersteund wordt met latwerk. Ten slotte wordt de mal stevig vastgezet en perfect afgezet, zodat hij tijdens het metselen niet verplaatst.

Stap 3: Gebruik van de mal

Zodra de mal op zijn plek staat, kan het metselen van de boog beginnen. Het is aan te raden om een oneven aantal stenen te gebruiken, zodat de sluitsteen precies in het midden staat. Met een nagel in het porringpunt (het middelpunt van de cirkel) kan een metseltouw worden gebruikt om de overige lagenmaten zowel links als rechts van de sluitsteen uit te tekenen.

De lagenmaat wordt zoveel mogelijk gelijk gehouden aan de lagenmaat van het aansluitende metselwerk. Eventuele afwijkingen kunnen worden aangepast. Vervolgens wordt de boog gemetseld, beginnend aan één van de zijkanten. Het aansluitende metselwerk wordt direct meegemetseld om de structuur extra stevig te maken.

Stap 4: Afwerking

Na het metselen wordt de voeg tussen de stenen of bakstenen afgewerkt. Hiervoor wordt een voegmiddel gebruikt, eventueel met een voegspijker om het resultaat netjes te maken. De boog wordt vervolgens nog een paar dagen droog gelaten voordat hij in gebruik genomen kan worden. Na het uitharden van het cement wordt de mal voorzichtig verwijderd.

De juiste materialen en gereedschappen

Het gebruik van de juiste materialen is van groot belang om een duurzame en betrouwbare boog te verkrijgen. Hieronder zijn de benodigde materialen en gereedschappen opgenoemd:

Bakstenen of stenen: De keuze van het materiaal hangt af van het ontwerp en de belasting. In sommige gevallen worden ook gebogen metalstudwanden gebruikt.
Cement: Een goede kwaliteit cement is essent voor de duurzaamheid van de boog. Het zorgt ervoor dat het metselwerk niet te snel verzwakt.
Metseltroffel en mortel: Voor het aanbrengen van de mortel tijdens het metselen.
Waterpas: Om ervoor te zorgen dat elke laag waterpas is.
Touw en nagels: Gebruikt voor het tekenen van de cirkel en het bepalen van het middelpunt.
Decoupeerzaag en slijpschijf: Voor het uitzaag- en eventueel afslijpen van stenen.
Voegspijker en voegmiddel: Voor de afwerking van de voegen.
Plaatmateriaal (MDF, betonplex, multiplex): Voor het maken van de mallen.

Tip voor het metselen van een boog

Gebruik een goede kwaliteit cement. Dit zorgt ervoor dat de boog stevig en duurzaam is.
Laat elke laag goed drogen voordat je verder gaat. Dit voorkomt scheurtjes en instabiliteit.
Controleer regelmatig met een waterpas of de boog nog steeds goed uitgelijnd is. Kleine afwijkingen kunnen leiden tot grotere problemen.
Zorg voor een stevige fundering. Dit is essent voor de stabiliteit van de boog.
Maak een gedetailleerd plan. Dit helpt bij het bepalen van de grootte, vorm en belasting van de boog.

Soorten bogen en hun toepassing

Er zijn verschillende soorten bogen die elk hun eigen kenmerken en toepassingen hebben. De keuze van de boogtype hangt af van de functie, het ontwerp en de belasting van de structuur.

Halfronde boog: Een klassieke vorm die vaak gebruikt wordt in traditieonle woningen en gebouwen. Het is eenvoudig te maken met een boogmal.
Spitsboog: Vaak gebruikt in gotische architectuur. De vorm vereist meer berekening en precisie.
Florentijnse boog: Een breedere vorm die vaak gebruikt wordt in moderne architectuur. Ze vereist een grotere mal.
Segmentboog: Deze boog heeft een gelijkmatige kromming en is een deel van een cirkel. Het is een populaire keuze bij tuinpaden of openbare ruimtes.

Elke boogtype vereist een andere aanpak bij het maken van de boogmal. Bijvoorbeeld bij segmentbogen hoeft men vaak niet te slijpen, tenzij de overspanning kleiner is dan 1 meter. De juiste keuze van het type boog zorgt voor een passend resultaat dat past bij het geheel van het bouwwerk.

De rol van de bouwer of metselaar

Het metselen van een boog is een complexe klus die beter gedaan kan worden door ervaren metselaars of bouwers. Een amateur kan dit echter ook zelf doen, mits hij voldoende kennis en ervaring heeft. Het is belangrijk om tijd te nemen bij het plannen en uitvoeren van de boog, zodat het resultaat zowel esthetisch aantrekkelijk is als duurzaam.

Een ervaren metselaar kent de juiste technieken voor het maken van een boogmal, het berekenen van de afmetingen en het aansluiten van de stenen. Hij weet ook wanneer het nodig is om een stuk te slijpen of wanneer de boog automatisch aansluit met het aansluitende metselwerk. Bovendien weet hij wanneer de voegen moeten worden afgekrabd en hoe hij het cement moet mengen voor de juiste consistentie.

Conclusie

Het metselen van een boog met een boogmal is een technische klus die veel nauwkeurigheid en kennis vereist. Het gebruik van een boogmal helpt bij het bepalen van de vorm, de afmetingen en de aansluitingen van de stenen of bakstenen, wat resulteert in een strakker en duurzamer metselwerk. Het is belangrijk om de juiste materialen te gebruiken en de juiste stappen te volgen, zodat de boog niet alleen mooi uitkomt, maar ook functioneel is.

Bij de keuze van het type boog en de uitvoering ervan is het essent om te rekenen op ervaring en kennis. Zowel amateurs als professionals kunnen profiteren van het gebruik van een boogmal, aangezien dit middel de precisie en efficiëntie van het metselwerk aanzienlijk verbetert. Door de juiste planning, uitvoering en afwerking is het bouwen van een gemetselde boog een zinvolle en bevredigende klus die een waardevolle toevoeging kan zijn aan een woning of gebouw.

Bronnen

boogmal