Eisen en uitvoering van gelijmd metselwerk: een gedetailleerde handleiding voor stootvoegloos metselen

Published by Redactie on augustus 31, 2025 | Category metselwerk

Het gebruik van gelijmd metselwerk, ook wel stootvoegloos metselwerk genoemd, is de afgelopen jaren sterk toegenomen in de bouwsector. Deze methode biedt niet alleen esthetische voordelen, maar ook technische en constructieve voordelen. In dit artikel wordt een gedetailleerde en kritische beschouwing gegeven over de eisen en uitvoering van gelijmd metselwerk, met betrekking tot regelgeving, normen, materialen en praktische toepassing. Alle informatie is gebaseerd op gegevens uit betrouwbare bronnen binnen de bouwsector.

Inleiding

Gelijmd metselwerk is een moderne uitvoeringsmethode waarbij de bakstenen of blokken met een zeer dunne laag lijm of lijmmortel op elkaar worden geplaatst. Deze methode leidt tot een compacte constructie zonder traditionele voegen, waarbij de stenen direct tegen elkaar aansluiten (stootvoegloos). Het gebruik van lijmmortel in plaats van traditionele mortel heeft gevolgen voor de sterkte, kwaliteit en uitstraling van de constructie.

In de binnen- en buitenbouw zijn verschillende richtlijnen en normen opgesteld om de uitvoering van gelijmd metselwerk te reguleren. In dit artikel worden de eisen, technische aspecten, toepassingsgebieden en mogelijke uitdagingen van gelijmd metselwerk besproken, met aandacht voor zowel binnenwanden als gevelmetselwerk.

Wat is gelijmd metselwerk?

Gelijmd metselwerk wordt vaak geassocieerd met "lijmen", maar in werkelijkheid wordt er gebruikgemaakt van een speciaal ontwikkelde lijmmortel. Deze lijmmortel bevat cement, toevoegingen en hulpstoffen die ervoor zorgen dat de mortel ook in een zeer dunne laag goed kan uitharden. Het gevolg is een constructie waarbij de voegen tussen de stenen praktisch niet zichtbaar zijn.

Definitie en uitvoering

Volgens de Europese metselwerknorm NEN-EN 1996-1-1 artikel 1.5.5 is mortel gedefinieerd als een mengsel van anorganische bindmiddelen, toeslagmaterialen en water, eventueel met toevoegingen en hulpstoffen. Lijmmortel is een prestatiemortel met een beperkte grootte van de toeslagmaterialen. In de praktijk betekent dit dat de voegbreedte bij gelijmd metselwerk minimaal is, meestal rond de 2 mm, door maattoleranties in de baksteensortering.

De uitvoering van gelijmd metselwerk vereist een hoge mate van precisie en zorgvuldigheid. De stenen moeten nauwkeurig gemeten en geplaatst worden, zodat ze direct tegen elkaar aansluiten. De gebruikte lijmmortel moet snel aarden en goed uitharden, zodat de constructie snel stabiliteit krijgt.

Toepassingsgebieden

Gelijmd metselwerk is vooral geschikt voor binnenwanden, waar het gebruik van kalkzandstenen en betonstenen eenvoudiger is. Voor gevelmetselwerk is het gebruik van gelijmd metselwerk sinds de jaren negentig steeds vaker aan de orde. In 1995 werd bijvoorbeeld het Koning Boudewijnstadion in Brussel gerenoveerd met deze methode, wat een precedent vormde voor latere toepassingen.

De toepassing van gelijmd metselwerk op gevels vereist echter extra aandacht. In tegenstelling tot binnenwanden zijn gevels blootgesteld aan weersinvloeden en moeten voldoen aan eisen ten aanzien van luchtdichtheid, dampdiffusie en brandwerendheid.

Technische eisen en regelgeving

De uitvoering van gelijmd metselwerk moet voldoen aan verschillende technische eisen en regelgeving. Deze richtlijnen zijn vastgelegd in normen en beoordelingsrichtlijnen.

Uitvoeringsrichtlijn lijmwerkconstructies

In de uitvoeringsrichtlijn lijmwerkconstructies (URL 2826-02) wordt vermeld dat de voegen tussen blokken of elementen volledig met mortel of lijm moeten worden gevuld, tenzij in het bestek staat dat stootvoegloos lijmwerk mag of moet worden toegepast. In het geval van vellingblokken uit kalkzandsteen en betonsteen wordt in principe stootvoegloos verlijmd, tenzij er aanvullende eisen zijn, zoals voor geluidsisolatie of wandafwerking.

De richtlijn benadrukt ook dat het metselwerk moet voldoen aan de eisen ten aanzien van verbanden en overlappingslengtes. De precisie van het werk is hierbij essentieel, omdat een te grote afwijking kan leiden tot instabiliteit of schade.

Normen en beoordelingsrichtlijnen

De Europese norm NEN-EN 1996-1-1 geeft een duidelijke definitie van mortel en lijmmortel. Echter, de norm bevat geen specifieke uitleg over mortel voor dunne voegen, wat leidt tot interpretaties in de praktijk. De Nederlandse beoordelingsrichtlijnen en uitvoeringsrichtlijnen bieden meer duidelijkheid over het gebruik van lijmmortel bij gelijmd metselwerk.

De branchevereniging van de Nederlandse Baksteenindustrie (KNB) heeft een publicatie opgesteld over stootvoegloos bakstenen gevelmetselwerk. In deze publicatie wordt beschreven wat gelijmd metselwerk inhoudt, welke eisen er zijn en waar rekening mee moet worden gehouden bij de uitvoering. Een belangrijk punt is dat de stenen in elke laag koud tegen elkaar aansluiten, zonder mortel in de voegen. De minimale sprong in het verband is 1 klezoor lengte, met een theoretische voegbreedte van 0 mm.

Constructieve voordelen van gelijmd metselwerk

Gelijmd metselwerk biedt een aantal constructieve voordelen in vergelijking met traditioneel metselwerk. Deze voordelen worden voornamelijk bepaald door de toepassing van lijmmortel en de compacte aard van de constructie.

Hogere sterkte

Een van de belangrijkste voordelen van gelijmd metselwerk is de hogere sterkte van de constructie. De gebruikte lijmmortel versterkt het metselwerk aanzienlijk, waardoor de gemiddelde sterkte met een factor 3 kan toenemen ten opzichte van traditioneel metselwerk. Deze sterkte kan constructief benut worden, bijvoorbeeld door grotere overspanningen boven openingen of slankere gevelconstructies.

Kwaliteit en precisie

Het gebruik van lijmmortel leidt ook tot een hogere kwaliteit van het metselwerk. De precisie van de uitvoering is hierbij essentieel, omdat de stenen nauwkeurig op elkaar moeten aansluiten. Dit heeft ook invloed op de esthetiek van de constructie, die vaak strakker en netter uit ziet dan traditioneel metselwerk.

Minder uitbloeiingen

Een bekend probleem bij traditioneel metselwerk is het voorkomen van uitbloeiingen in de voegen, veroorzaakt door overschot van mortel. Bij gelijmd metselwerk is dit probleem aanzienlijk minder aanwezig, omdat de voegen in principe niet gevuld worden met mortel. Dit leidt tot een nettere afwerking en minder onderhoud.

Prefab elementen

De hogere sterkte van gelijmd metselwerk maakt het mogelijk om prefab elementen te gebruiken. Deze elementen kunnen in de werkplaats worden vervaardigd en op de bouwplaats worden geplaatst, wat leidt tot efficiëntere uitvoering en minder afval op de bouwplaats.

Aanvullende eisen en uitdagingen

Hoewel gelijmd metselwerk veel voordelen biedt, zijn er ook een aantal aanvullende eisen en uitdagingen die in overweging moeten worden genomen.

Geluidsisolatie en wandafwerking

Bij sommige toepassingen kunnen aanvullende eisen gelden, zoals geluidsisolatie of wandafwerking. In dergelijke gevallen kan het nodig zijn om aanvullende voegafwerking aan te brengen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij binnenwanden die aan geluidseisen moeten voldoen of bij wandafwerkingen die een bepaalde dikte vereisen.

De uitvoeringsrichtlijn lijmwerkconstructies benadrukt dat bij het gebruik van kalkzandstenen en betonstenen in het bestek vaak aangegeven wordt dat stootvoegloos lijmwerk mag of moet worden toegepast. Echter, bij vellingkantblokken wordt in principe stootvoegloos verlijmd, tenzij er bijzondere eisen gelden.

Brandwerendheid

Brandwerendheid is een belangrijk aspect bij het gebruik van gelijmd metselwerk, vooral bij gevelconstructies. Brandproeven hebben aangetoond dat gelijmd metselwerk in veel gevallen even goed brandwerend is als traditioneel metselwerk, zolang er geen extra voorzieningen nodig zijn.

Echter, bij gevelmetselwerk moet extra aandacht worden besteed aan de luchtdichtheid en de aansluiting met andere materialen. In de praktijk is het belangrijk om te controleren of het gelijmd metselwerk aan de brandwerendheiseisen voldoet, vooral bij gevelconstructies die in brandcompartimenten zijn opgenomen.

Luchtdichtheid en dampdiffusie

Bij gevelmetselwerk is luchtdichtheid een belangrijk aspect. Gelijmd metselwerk is per definitie luchtdichter dan traditioneel metselwerk, omdat er geen voegen zijn die kunnen leiden tot luchtverlies. Echter, de luchtdichtheid kan worden beïnvloed door de aansluiting met andere materialen, zoals raamkozijnen, scheidingsconstructies of spouwconstructies.

Dampdiffusie is een ander aspect dat moet worden overwogen. Bij gevelmetselwerk moet ervoor worden gezorgd dat de constructie voldoet aan de eisen ten aanzien van dampdiffusie, zodat er geen condensatie optreedt. De keuze van de juiste materialen en het ontwerp van de constructie zijn hierbij essentieel.

Uitvoering van gelijmd metselwerk

De uitvoering van gelijmd metselwerk vereist een hoge mate van precisie en zorgvuldigheid. Aangezien er geen voegen zijn, moet het metselwerk exact uitgevoerd worden, zodat de stenen nauwkeurig op elkaar aansluiten.

Materialen

De keuze van de juiste materialen is essentieel voor de uitvoering van gelijmd metselwerk. De stenen moeten van hoge kwaliteit zijn en nauwkeurig gemeten. De lijmmortel moet voldoen aan de eisen van de norm EN 998-1, die richtlijnen geeft voor prestatiemortels.

Werkmethoden

De uitvoering van gelijmd metselwerk kan met behulp van handmatige of mechanische methoden. In beide gevallen is het belangrijk om ervoor te zorgen dat de stenen nauwkeurig op elkaar aansluiten. Bij handmatige uitvoering is het belangrijk dat het metselwerk snel wordt uitgevoerd, zodat de lijmmortel niet te snel uitdroogt. Bij mechanische uitvoering kan gebruik worden gemaakt van machines die de stenen nauwkeurig op elkaar plaatzen.

Kwaliteitscontrole

Aangezien gelijmd metselwerk een hoge mate van precisie vereist, is kwaliteitscontrole een essentieel onderdeel van de uitvoering. Het metselwerk moet worden gecontroleerd op juiste afmetingen, juiste aansluiting van de stenen en het juiste gebruik van lijmmortel. Eventuele fouten moeten direct worden gecorrigeerd, zodat het metselwerk aan de eisen voldoet.

Toekomst en ontwikkelingen

De toepassing van gelijmd metselwerk is de afgelopen jaren sterk toegenomen, en dit trend lijkt zich door te zetten. In de toekomst is te verwachten dat de normering en regelgeving rond gelijmd metselwerk nog verder worden uitgewerkt, om ervoor te zorgen dat de methode veilig en betrouwbaar kan worden toegepast.

Daarnaast zijn er ook ontwikkelingen gaande in het ontwerp van lijmmortels en het gebruik van nieuwe technologieën voor het uitvoeren van gelijmd metselwerk. Deze ontwikkelingen kunnen leiden tot efficiëntere uitvoering en betere resultaten.

Conclusie

Gelijmd metselwerk is een moderne en betrouwbare uitvoeringsmethode die in de afgelopen jaren steeds meer wordt toegepast. Het biedt een aantal voordelen ten opzichte van traditioneel metselwerk, zoals hogere sterkte, betere kwaliteit en minder uitbloeiingen. Echter, de uitvoering van gelijmd metselwerk vereist een hoge mate van precisie en kwaliteitscontrole.

De regelgeving en normering rond gelijmd metselwerk zijn duidelijk, maar er zijn ook aandachtspunten die moeten worden overwogen, zoals geluidsisolatie, brandwerendheid en dampdiffusie. Voor zowel binnenwanden als gevelmetselwerk is het belangrijk om ervoor te zorgen dat het metselwerk aan de eisen voldoet en dat de juiste materialen en methoden worden gebruikt.

Door de juiste keuze van materialen, het juiste gebruik van lijmmortel en een zorgvuldige uitvoering, kan gelijmd metselwerk een betrouwbare en efficiënte oplossing bieden voor een breed spectrum van bouwprojecten.