Wapening in gewapend metselwerk: toepassing, typen en normen

Published by Redactie on augustus 31, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

In de bouw- en renovatiebranche speelt wapening in metselwerk een cruciale rol bij het versterken van constructies, het voorkomen van scheuren en het verbeteren van de stabiliteit van wanden. Wanneer metselwerk wordt gebruikt in combinatie met wapening, spreekt men van gewapend metselwerk. Dit type constructie is van groet belang bij het uitvoeren van gevelmetselwerk, het verwerken van openingen en het vergroten van de maximale lengte van wanden zonder dilatatievoegen.

Deze artikelen gaan dieper in op de toepassing van wapening in metselwerk, de beschikbare typen wapening, de relevante bouwnormen en de praktische aandachtspunten bij de uitvoering. Alle informatie is gebaseerd op gegevens uit betrouwbare bronnen, zoals producenten, bouwbedrijven en wetenschappelijke rapporten.

Wat is gewapend metselwerk?

Gewapend metselwerk wordt gedefinieerd als metselwerk waarin staven of netten zijn opgenomen in mortel of beton, zodat alle materialen samenwerken bij het weerstand bieden aan belastingen. Dit wordt in de Eurocode 6 (NEN-EN 1996-1-1) genoemd als een constructieve aanpak waarbij wapening wordt gebruikt om de sterkte in het vlak van de wand te verbeteren of om scheurvorming te beperken.

De wapening in gewapend metselwerk moet voldoen aan de eisen van de NEN-EN 845-3, die specifieke normen opstelt voor lintvoegwapening. Deze norm geldt voor prefab wapening die in de horizontale voegen van metselwerk wordt verwerkt.

Daarnaast is er ook voorgespannen metselwerk, waarbij mechanische spanning wordt toegepast op de wapening om de prestaties verder te verbeteren. In dit artikel focussen we op gewapend metselwerk, met een nadruk op de praktische toepassing, materiaalkeuze en normatieve eisen.

Typen metselwerkwapening

Er zijn verschillende typen wapening die kunnen worden gebruikt in metselwerk. Deze worden gekenmerkt door hun constructie, materiaal en toepassing. De belangrijkste typen zijn:

1. Lintvoegwapening (laddertype)

Dit type wapening bestaat uit twee geribde langsdraden, verstrengeld met een diagonaaldraad. De diagonaaldraad is voorzien van afstandhouders om het wapeningnetje in de juiste positie te houden tijdens het metselen. Deze wapening wordt meestal gebruikt in horizontale voegen en is geschikt voor metselwerk dat blootstaat aan droge omgevingen.

2. Trusstype wapening

Trusstype wapening is een prefab constructie die bestaat uit een driehoekige of U-vormige wapening, meestal in stalen profielen. Deze wapening wordt gebruikt in zwaardere constructies en is geschikt voor het verwerken van belastingen in verticale richting.

3. Geweven dradenwapening

Dit type wapening bestaat uit een geweven netwerk van stalen draden, meestal in een vierkant of rechthoekig raster. Deze wapening is goed geschikt voor het verdelen van belastingen en het verhinderen van scheuren in metselwerk.

4. Geëxpandeerd metaalwapening

Geëxpandeerd metaal wordt vaak gebruikt in lichte constructies en is geschikt voor het verwerken van horizontale voegen. Het is lichter dan andere typen en biedt goede scheurvastheid.

Alle bovenstaande typen moeten voldoen aan de NEN-EN 845-3 om als constructief geschikt te worden beschouwd. Producten die geen prestatieverklaring (DoP) hebben op basis van deze norm, zijn niet geschikt voor het constructief wapenen van metselwerk.

Toepassing in de praktijk

De toepassing van wapening in metselwerk hangt af van verschillende factoren, zoals constructieve eisen, aard van het metselwerk, afmetingen en belastingen. De volgende toepassingen zijn in de praktijk gangbaar:

1. Wapening boven gevelopeningen

Een van de meest voorkomende toepassingen is het verwerken van wapening boven ramen- en deuropeningen. Hierbij wordt een ligger van gewapend metselwerk gemaakt om het metselwerk te versterken en scheuren te voorkomen. De wapening helpt bij het verdelen van belastingen en verhindert scheurvorming rond de openingen.

2. Verlenging van de maximale dilatatieafstanden

Wanneer metselwerk wordt wapend, kan de maximale lengte van een wand zonder dilatatievoegen worden verlengd. In het geval van volledig gewapend metselwerk kan de lengte met 50% worden vergroot, mits er lintvoegwapening wordt verwerkt elke 400 mm in de wand. Dit is van toepassing op wanden zonder openingen, gemaakt van betonsteen met een hoogte van maximaal 250 mm.

3. Versterken van hoekconstructies

Wapening wordt ook toegepast in hoekconstructies, zoals hoeken van muren of gevels. Bij de inzet van speciale hoekstukken kan de wapening worden gebruikt om de hoek te verstevigen en de sterkte in het vlak van de wand te verbeteren.

4. Gelijkmatingige belastingverdeling

Wanneer lateien of liggers in metselwerk worden verwerkt, kan wapening helpen bij het verdelen van de belasting. Dit voorkomt lokale scheurvorming en vermindert de kans op vervorming van het metselwerk.

Bouwmaterialen en producten

Murfor®+

Een veelgebruikt product in het gewapende metselwerk is Murfor®+, een geprefabriceerde wapening in verschillende vormen. Murfor®+ is beschikbaar in vier typen:

Murfor®+ Z: bestaande uit verzinkte staaldraden, geschikt voor droge omgevingen.
Murfor®+ S: een variant met andere eigenschappen, niet expliciet genoemd in de bron, maar wel beschikbaar.

Murfor®+ kan worden gebruikt in binnen- en buitenmuren, maar ook in lijmblokconstructies. Het product wordt vaak gebruikt bij het wapenen van muren zonder verband, het verwerken van lateien en het verlengen van dilatatieafstanden.

Naast Murfor®+ worden ook andere producten aangeboden, zoals:

Bricktor: een metselwerkwapening op rollen, geschikt voor dunne mortelvoegen. Bricktor wordt gebruikt in combinatie met een lijmvoeg, waardoor het geschikt is voor esthetische toepassingen.
Lateihaken en hoekstukken: hulpstukken om wapening te verwerken in horizontale voegen en hoekconstructies.

Toepassing van metselwerkwapening in gevels

Metselwerkwapening is een essentieel onderdeel bij het aanleggen van gevels. In gevelmetselwerk wordt wapening vaak gebruikt om:

Scheurvorming te beperken bij zware belastingen of temperatuurverschillen.
De lengte van wanden te verlengen zonder het nodig te hebben van dilatatievoegen.
De stabiliteit van wanden te verbeteren, vooral in hoeken of bij het inzetten van openingen.

Het gebruik van wapening in gevelmetselwerk moet altijd worden onderbouwd per project, omdat de toepassing afhankelijk is van de constructieve eisen, de belastingen en de materiaalkeuze.

Bouwnormen en eisen

De toepassing van wapening in metselwerk moet voldoen aan de Eurocode 6 (NEN-EN 1996-1-1) en de NEN-EN 845-3 voor lintvoegwapening. De volgende eisen zijn van belang:

1. Minimale wapeningsoppervlakte

Volgens artikel 8.2.3 van de Eurocode 6 moet de minimale wapeningsoppervlakte van gewapend metselwerk niet minder zijn dan:

0,003% van de bruto oppervlakte van de wand, als de wapening wordt gebruikt om scheurvorming te beperken.
0,005% van de bruto oppervlakte van de wand, als de wapening wordt gebruikt om de sterkte in het vlak van de wand te verbeteren.

2. Overlappingseisen

In artikel 8.1.4.1 van de Eurocode 6 is aangegeven dat steenverbanden die niet voldoen aan de minimale overlapseisen wel gebruikt kunnen worden in gewapend metselwerk, mits er bewijs is dat deze voldoen aan de constructieve eisen.

3. Verwerken van wapening in voegen

Wapening in metselwerk moet worden verwerkt in horizontale voegen of, in specifieke gevallen, in verticale voegen. Voor de laatste toepassing is het nodig om speciale stenen of speciale verbanden te gebruiken.

4. Dekking van wapening

De dekking van de wapening in de mortelvoegen is essentieel om corrosie te voorkomen. De dekking moet minimaal zijn zoals aangegeven in de normbladen. In de praktijk wordt een dekking van minstens 20 mm aangeraden voor staalwapening in metselwerk.

Praktische tips voor wapening in metselwerk

Bij het toepassen van wapening in metselwerk zijn er enkele praktische tips die kunnen helpen om de constructie te verbeteren en mogelijke problemen te voorkomen:

1. Correcte verwerking in mortelvoegen

Wapening moet altijd worden verwerkt in horizontale mortelvoegen. Zorg ervoor dat de wapening in het midden van de voeg ligt en niet te dicht bij de boven- of onderkant. Dit voorkomt corrosie en zorgt voor een gelijkmatige verdeel van de belasting.

2. Kiezen voor het juiste type wapening

Het kiezen van het juiste type wapening hangt af van de constructieve eisen en de belastingen. Voor zware belastingen zijn trus- of laddertype wapening geschikt. Voor esthetische toepassingen is geweven dradenwapening of geëxpandeerd metaal vaak beter.

3. Onderbouwen per project

Elk project moet individueel worden onderbouwd in termen van wapening. Dit betreft het type wapening, de afstand tussen de wapening, de materiaalkeuze en de constructieve eisen. Het is aan te raden om een bouwkundig advies in te huren om dit te onderbouwen.

4. Let op de dekking

De dekking van wapening in mortelvoegen is belangrijk om corrosie te voorkomen. Zorg ervoor dat de wapening minstens 20 mm mortel heeft op beide zijden. Dit voorkomt dat de wapening blootstaat aan vocht of lucht.

5. Gebruik van hulpstukken

Bij het verwerken van wapening in metselwerk kunnen hulpstukken zoals lateihaken, hoekstukken en afstandhouders worden gebruikt. Deze hulpstukken helpen bij het verdelen van de belasting en het versterken van de constructie.

Esthetische toepassing van wapening

In sommige gevallen is wapening in metselwerk niet alleen een constructieve keuze, maar ook een esthetische oplossing. Bijvoorbeeld bij het aanleggen van een gevel met kleine of geen dilatatievoegen, kan wapening helpen om een gladde, uniforme indruk te creëren. Het gebruik van geëxpandeerd metaal of geweven draden in combinatie met lijmvoegen maakt dit mogelijk.

Een voorbeeld hiervan is het gebruik van Bricktor, een metselwerkwapening die speciaal is ontworpen voor dunne voegen. Bricktor is 60 mm breed en heeft een geribde langsdraad van 1,50 mm roestvast staal en een dwarsdraad van 0,75 mm roestvast staal. Het product is geschikt voor esthetische toepassingen en kan worden gebruikt in combinatie met een applicatieroller.

Dragende toepassing van wapening

Wanneer wapening in metselwerk wordt gebruikt om constructieve eisen te voldoen, spreekt men van dragende toepassing. Dit betreft bijvoorbeeld het versterken van openingen, het verdelen van belastingen en het verhinderen van scheurvorming onder zware belastingen.

In dit geval is het belangrijk dat de wapening voldoet aan de NEN-EN 845-3 en dat er een prestatieverklaring (DoP) beschikbaar is van de producent. Producten zonder deze verklaring zijn niet geschikt voor constructieve toepassingen.

Conclusie

Wapening in metselwerk speelt een essentiële rol in het versterken van constructies, het voorkomen van scheuren en het verbeteren van de stabiliteit van wanden. Door het juiste type wapening te kiezen en deze correct te verwerken, kan gewapend metselwerk worden gebruikt in een breed spectrum van toepassingen, van binnenmuren tot gevelmetselwerk.

De toepassing van wapening moet altijd worden onderbouwd per project, rekening houdend met constructieve eisen, belastingen en materiaalkeuze. De relevante bouwnormen, zoals de Eurocode 6 (NEN-EN 1996-1-1) en de NEN-EN 845-3, stellen eisen op het gebied van minimale wapeningsoppervlakte, dekking en verwerking in voegen.

Voor zowel esthetische als constructieve toepassingen is wapening in metselwerk een waardevolle aanvulling op de bouwtechniek. Door de juiste keuze te maken en de normen te volgen, kan gewapend metselwerk een betrouwbare en duurzame oplossing bieden voor bouw- en renovatieprojecten.