Glazen bouwstenen in metselwerk: toepassing, eigenschappen en historische context

Published by Redactie on augustus 31, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Glazen bouwstenen zijn een bijzondere vorm van glas die sinds de laatste eeuwen in de bouwsector gebruikt worden. Ze worden vaak toegepast in metselwerk om licht door te laten, zonder dat er sprake is van doorkijk. Deze stenen kunnen zowel decoratief als functioneel zijn en worden gebruikt in gebouwen om interieurlichting te verbeteren. In dit artikel wordt ingegaan op de historische context, maakwijze, toepassing en eigenschappen van glazen bouwstenen in metselwerk. De nadruk ligt op hoe deze stenen in de bouw worden gebruikt, met welke technieken ze worden verwerkt en welke voordelen ze bieden.

Historische context van glazen bouwstenen

Oorsprong en ontwikkeling

Glazen bouwstenen zijn sinds de jaren 1880 in gebruik, maar pas vanaf de jaren 1930 werden ze algemeen populair in de bouwsector. Dit kwam doordat verbeterde productiemethoden leidden tot minder condensatieproblemen en het gebruik van gewapend beton maakte het mogelijk om grotere oppervlakken van glazen bouwstenen te realiseren. Ondanks de voordelen van deze stenen is hun toepassing in Nederland relatief beperkt, mede door hun hoge prijs.

Producenten en types

In Nederland was de Glasfabriek Leerdam vanaf ongeveer 1920 een belangrijke leverancier van glazen bouwstenen onder de naam Vera-Lux. Deze stenen zijn regelmatig terug te vinden in gebouwen. Andere bekende types zijn Novalux, Primalith, Duplo en Insulux, afkomstig van buitenlandse fabrikanten. Soms is het mogelijk om de herkomst van de glazen bouwstenen te identificeren doordat de naam van de firma of het type op de zijkanten van de stenen staat vermeld.

Populairheid en toepassing

Glazen bouwstenen werden pas echt populair in de jaren 1930. Dit kwam doordat de productie beter was geworden en grotere oppervlakken van glas werden gebruikt in metselwerk. De toepassing van glazen bouwstenen in Nederland is echter nog steeds beperkt, vooral vanwege de kosten. De stenen zijn echter geschikt voor gebruik in diverse delen van een gebouw, zoals buitengevels, binnenmuren, gewelven en scheidingswanden.

Maakwijze van glazen bouwstenen

Grote variatie in vorm en dikte

Glazen bouwstenen worden in verschillende vormen en diktes vervaardigd. Ze kunnen zowel massief als hol zijn en worden meestal in een dikte van maximaal 10 centimeter gemaakt. De dikte van massieve stenen wordt beperkt tot maximaal 5 centimeter om breuk door interne spanningen te voorkomen. De afmetingen variëren van 5 x 5 centimeter tot 30 x 30 centimeter.

Fabricatiemethoden

Glazen bouwstenen worden vervaardigd door glas in een mal te gieten, geblazen of geperst. Voor de massieve stenen wordt glas in een mal gegoten. De holle stenen kunnen worden gemaakt door glas in een mal te blazen, zoals bij de Brique Falconnier. De dubbelwandige stenen worden vervaardigd door twee helften apart te perken en vervolgens aan elkaar te verbinden. Vanaf halverwege de 20ste eeuw worden deze delen samengesmolten met warmte en druk.

Kleur en decoratie

Zowel holle als massieve bouwstenen worden in blank of gekleurd glas gemaakt. Vanaf de jaren 1980 werden dubbelwandige stenen ook gekleurd door één van de vlakke zijden te appliqueren. Dit maakt het mogelijk om glazen bouwstenen te gebruiken in klassieke of historische gebouwen, waarbij ze een soort glas in lood-effect kunnen geven.

Eigenschappen van glazen bouwstenen

Lichte透过性

Glazen bouwstenen zijn vooral populair omdat ze licht doorlaten, zonder dat er sprake is van doorkijk. Ze worden daarom vaak gebruikt in metselwerk waar lichting belangrijk is, maar privacy ook. De stenen zijn beschikbaar in verschillende vormen, waaronder vierkant, rechthoekig, zeshoekig en rond. Passtukken zoals hoekstenen zijn beschikbaar om wanden sluitend te beglazen.

Decoratieve mogelijkheden

Naast heldere glazen bouwstenen zijn er ook stenen met een reliëf of patroon. Deze stenen kunnen bijvoorbeeld een golfpatroon of een bubbelpatroon hebben. Door deze decoratieve elementen is het moeilijker om door de stenen te kijken, maar ze laten wel veel licht door. Ze zijn populair voor gebruik in badkamers of andere ruimtes waar privacy belangrijk is.

Functionele voordelen

Glazen bouwstenen bieden verschillende functionele voordelen. Dubbelwandige bouwstenen zijn warmte-isolerend, geluidsisolerend, brandvertragend en veiliger dan vlakglas bij doorvallen en inbraak. Deze eigenschappen maken de stenen geschikt voor gebruik in diverse delen van een gebouw, zolang ze geen dragende functie hebben.

Toepassing in metselwerk

Verwerkingstechnieken

Glazen bouwstenen kunnen op verschillende manieren in metselwerk worden verwerkt. Ze kunnen handmatig worden vermetseld met mortel, waarbij wapeningsstaal wordt aangebracht in de mortel tussen de bouwstenen. Ook is het mogelijk om de stenen op te nemen in ijzeren (klep)ramen of in geprefabriceerde betonelementen. De zijkanten van de glazen bouwstenen worden bewerkt om een betere hechting met de mortel te verkrijgen. Dit kan door ze wit te schilderen, te ruwen of te coaten met lijm waarin scherp gruis zit. Vanaf de jaren 1960 werd deze afwerking gecombineerd met mee-ontworpen richels aan de zijkanten van de stenen.

Stabiliteit en veiligheid

Omdat glazen bouwstenen geen dragende functie mogen hebben, is het belangrijk om een stevige constructie te realiseren. Dit kan door het gebruik van wapening in de mortel of door het opnemen van de stenen in betonconstructies. De stabiliteit wordt verder versterkt door de glazen bouwstenen goed te kitzetten tegen het plafond, de vloer en de muur.

Toepassingsgebieden

Glazen bouwstenen zijn geschikt voor gebruik in diverse delen van een gebouw. Ze worden vaak gebruikt in lichtopeningen in rechte of gebogen binnen- en buitengevels, (gewelfde) plafonds en als onderdeel van scheidingswanden. Ze zijn ook geschikt voor het vullen van muren in bijvoorbeeld badkamers, waar lichting belangrijk is maar privacy ook.

Aankoop en plaatsing van glazen bouwstenen

Soorten en prijzen

Glazen bouwstenen zijn beschikbaar in verschillende soorten. De heldere stenen zijn geschikt voor gebruik waar minder privacy nodig is, zoals in bijvoorbeeld een hal of een woonkamer. Deze stenen zijn normaal 19 bij 19 bij 8 centimeter groot en kunnen voor een prijs tussen 2 en 4 euro per stuk worden aangekocht.

Stenen met een reliëf zijn geschikt voor gebruik waar privacy belangrijk is, zoals in een badkamer. Deze stenen hebben een patroon en zijn daarom minder doorzichtig. Ze worden vaak gebruikt in badkamers om licht door te laten, zonder dat er sprake is van doorkijk.

Gekleurde glazen bouwstenen geven een decoratief effect en passen goed in klassieke of historische gebouwen. Deze stenen geven een soort glas in lood-effect en zijn daarom populair in bijvoorbeeld een klassiek huis.

Plaatsing

Glazen bouwstenen kunnen gedeeltelijk zelf geplaatst worden, zolang er rekening wordt gehouden met de stabiliteit van de constructie. De stenen moeten in profielen worden geplaatst om ervoor te zorgen dat de constructie stevig is. Het is belangrijk om de glazen bouwstenen goed te kitzetten tegen het plafond, de vloer en de muur voor extra stabiliteit. Dit voorkomt dat de stenen los raken of breken.

Conclusie

Glazen bouwstenen zijn een unieke vorm van glas die sinds de jaren 1880 in de bouwsector gebruikt worden. Ze worden vaak toegepast in metselwerk om licht door te laten, zonder dat er sprake is van doorkijk. De stenen zijn beschikbaar in verschillende vormen, diktes en kleuren en kunnen zowel decoratief als functioneel zijn. De toepassing van glazen bouwstenen in Nederland is echter nog steeds beperkt, vooral vanwege de hoge prijs.

De verwerking van glazen bouwstenen in metselwerk kan op verschillende manieren gebeuren, waaronder handmatig vermetselen met mortel of het opnemen in betonconstructies. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat de constructie stevig is, omdat glazen bouwstenen geen dragende functie mogen hebben. De stenen zijn geschikt voor gebruik in diverse delen van een gebouw, zoals buitengevels, binnenmuren en scheidingswanden.

De aankoop van glazen bouwstenen is relatief eenvoudig en de prijzen variëren afhankelijk van de soort en afmeting. Glazen bouwstenen kunnen gedeeltelijk zelf geplaatst worden, zolang er rekening wordt gehouden met de stabiliteit van de constructie. Ze zijn geschikt voor gebruik in bijvoorbeeld badkamers of halen, waar lichting belangrijk is maar privacy ook.

In samenvatting zijn glazen bouwstenen een waardevolle optie voor metselwerk in de bouwsector. Ze combineren functionele voordelen met decoratieve eigenschappen en kunnen gebruikt worden in diverse delen van een gebouw. De toepassing van deze stenen vereist wel een zorgvuldige aanpak om ervoor te zorgen dat de constructie stevig en veilig is.