Overspanning van metselwerk zonder latei: richtlijnen, afstanden en constructieve maatregelen

Published by Redactie on augustus 31, 2025 | Category metselwerk

Bij renovaties en bouwwerkzaamheden is het vaak nodig om openingen in metselwerk aan te brengen of uit te breiden, zoals voor deuren, ramen of andere gevelopeningen. Een veelgestelde vraag die zich dan opwerpt is: hoe groot mag een overspanning zijn zonder dat er een latei nodig is? In dit artikel behandelen we op basis van technische richtlijnen en constructieve aanbevelingen, wat de grenzen zijn van overspanningen zonder latei, wat de rol is van wapening en oplegging, en welke maatregelen genomen moeten worden om de stabiliteit en veiligheid van het metselwerk te waarborgen.

Wat is een latei en waarvoor dient ze?

Een latei is een draagconstructie boven een gevelopening in metselwerk. Ze zorgt ervoor dat de belasting van het metselwerk boven de opening wordt opgevangen en overgebracht naar de wanden naast de opening. Zonder latei kan het metselwerk instorten of scheuren, vooral bij grotere overspanningen.

Volgens de bronnen is de dagmaat de maat van de opening die overspannen wordt, en de oplegging de afstand waarop de latei op het onderliggende metselwerk rust. De grootte van deze oplegging hangt af van de breedte van de overspanning:

Overspanning < 2000 mm: oplegging = 150 mm
Overspanning ≥ 2000 mm: oplegging = 200 mm

Een voldoende oplegging is essentieel voor een correcte samenwerking tussen latei en metselwerk. Deze richtlijnen zijn afkomstig van technische documenten over betonlateien en constructieve richtlijnen voor metselwerk.

Hoe groot mag een overspanning zijn zonder latei?

1. Overspanningen tot ongeveer 800 mm

Volgens meerdere bronnen, waaronder constructieve richtlijnen en praktijkvoorbeelden, is het bij kleine overspanningen tot ongeveer 800 mm mogelijk om geen latei te gebruiken, zolang het metselwerk voldoende sterk en goed ontworpen is. In dergelijke gevallen kan een rollaag of metselwerkwapening voldoende zijn om de belasting op te vangen.

Een rollaag wordt vaak toegepast als sierelement en dient vooral esthetische functies. Volgens bron [3], kunnen rollaagconstructies nauwelijks krachten opnemen en zijn ze niet geschikt om significante belastingen te dragen. Ze worden daarom vooral gebruikt in combinatie met een latei of een andere draagconstructie.

2. Overspanningen groter dan 800 mm

Bij overspanningen groter dan 800 mm is het aan te raden om wel een latei te gebruiken, omdat het metselwerk op zich niet voldoende draagvermogen heeft om de belasting van het bovenliggende gedeelte op te vangen. Hierbij geldt een grens van 2000 mm overspanning als het punt waarop een latei verplicht wordt.

Bron [4] benadrukt dat lateien zelfdragend zijn en in staat zijn om de belasting op te vangen mits ze correct worden toegepast. Daarbij is het belangrijk dat de latei voldoende oplegging heeft op beide zijden van de opening.

Constructieve richtlijnen voor overspanningen zonder latei

Bij overspanningen tot 800 mm is het mogelijk om geen latei te gebruiken, maar dan moeten andere constructieve maatregelen genomen worden om de stabiliteit van het metselwerk te waarborgen. De volgende maatregelen zijn relevant:

1. Metselwerkwapening

Metselwerkwapening is een aanbevolen maatregel bij overspanningen tot 800 mm. Deze wapening wordt in de lintvoegen gelegd en helpt om de spanningen in het metselwerk te verbergen en eventuele scheurvorming te voorkomen. Volgens bron [4], kan metselwerkwapening ook helpen om een latei te vormen bij kleine dagmaat, zodat een aparte draagconstructie niet nodig is.

2. Correcte oplegging van het metselwerk

Ook bij het gebruik van metselwerkwapening is het belangrijk dat het metselwerk goed is afgewerkt en voldoende oplegging heeft. De oplegging zorgt ervoor dat er geen spanningen ontstaan die leiden tot scheuren of instorting van het metselwerk.

3. Kwaliteit van het metselwerk en mortel

De kwaliteit van het metselwerk en de mortel speelt een grote rol in de stabiliteit van de overspanning. Bij gebruik van lage kwaliteit mortel of los metselwerk kan de overspanning sneller instorten, zelfs bij kleine afstanden.

Wanneer is een latei verplicht?

Volgens de bronnen is een latei verplicht bij:

Overspanningen groter dan 2000 mm
Overspanningen waarbij er geen wapening is aangebracht
Overspanningen waarbij het metselwerk niet voldoet aan de constructieve eisen
Situaties waarbij de belasting van het bovenliggende metselwerk niet op te vangen is

Bij overspanningen tussen 800 mm en 2000 mm is het aan te raden om een latei te gebruiken, afhankelijk van de belasting en de kwaliteit van het metselwerk. Bijvoorbeeld bij een overspanning van 2,4 meter is het onmogelijk om zonder latei te bouwen, omdat het metselwerk op zich niet voldoende draagvermogen heeft.

Soorten lateien en hun toepassing

Er zijn verschillende soorten lateien, waaronder stalen, beton en houten lateien. Elke soort heeft zijn eigen voordelen en toepassingsgebieden:

1. Stalen lateien

Voordelen: Zwaardragend, duurzaam, lichtgewicht in vergelijking met beton
Toepassing: Voor zowel kleine als grote overspanningen, bijvoorbeeld in binnen- en buitenmuren
Afwerking: Stalen lateien worden vaak thermisch verzinkt of voorzien van een poedercoating. Dit maakt ze bestand tegen corrosie.

2. Betonlateien

Voordelen: Hoge druksterkte, geschikt voor zware belastingen
Toepassing: Vaak gebruikt bij overspanningen boven 2000 mm
Oplegging: Betonlateien vereisen een oplegging van 150 mm bij overspanningen onder 2000 mm, en 200 mm boven 2000 mm.

3. Houten lateien

Voordelen: Esthetisch aantrekkelijk, eenvoudig te verwerken
Toepassing: Vooral in oude gebouwen of bij traditionele metselwerkconstructies

Oplegging en stabiliteit

De oplegging is cruciaal voor de stabiliteit van het metselwerk. Volgens bronnen is een voldoende oplegging vereist om ervoor te zorgen dat de latei geen spanningen veroorzaakt in het metselwerk. Daarnaast dient boven de latei glijvilt of dpc-folie te worden aangebracht om uitzetting van de latei te compenseren en scheuren te voorkomen.

In het geval van overspanningen boven 2000 mm dient aan beide zijden een oplegging van 200 mm te worden aangehouden. Bij overspanningen onder de 2000 mm is een oplegging van 150 mm voldoende. Deze richtlijnen zijn afkomstig van technische documenten van beton- en bouwmaterialenleveranciers.

Constructieve verantwoordelijkheid bij onvoldoende informatie

Als er geen duidelijke tekeningen of belastingberekeningen beschikbaar zijn, ligt de constructieve verantwoordelijkheid bij de aannemer. Dit betekent dat de aannemer verantwoordelijk is voor eventuele schade of instorten van het metselwerk als gevolg van een onjuiste overspanning of onvoldoende latei.

Daarom is het altijd aan te raden om bij overspanningen groter dan 800 mm constructieve berekeningen uit te voeren en eventueel een latei in te zetten. Dit is niet alleen een kwestie van veiligheid, maar ook van juridische verantwoordelijkheid.

Praktijkvoorbeelden en case studies

1. Overspanning van 2,4 meter

Een gebruiker op een bouwforum stelde de vraag of het mogelijk was om een overspanning van 2,4 meter zonder latei uit te voeren, mits het metselwerk tijdelijk ondersteund wordt. De antwoorden benadrukten dat dit niet aan te raden is en dat een stalen latei nodig is om de belasting op te vangen. Daarnaast werd benadrukt dat de latei ingemetseld wordt en daarom nooit meer verven kan worden. In dergelijke gevallen wordt aangeraden om de latei van tevoren in de gewenste kleur te laten aanbrengen.

2. Overspanning van 2,5 meter

Een ander geval betrof een overspanning van 2,5 meter, waarbij het metselwerk bestond uit betonnen blokken en enkele rijen gewone bakstenen. Volgens constructieve analyse bleek dat het metselwerk niet voldoende draagvermogen had en dat er een latei nodig was om de belasting van het bovenliggende metselwerk te ondersteunen. Hierbij was het ook belangrijk om te controleren of er spanten of andere steunstructuren aanwezig waren.

Samenvatting

Overspanning	Latei nodig?	Oplegging	Constructieve maatregelen
< 800 mm	Nee	N.v.t.	Rollaag of wapening
800–2000 mm	Aan te raden	150 mm	Wapening, correct metselwerk
≥ 2000 mm	Ja	200 mm	Latei verplicht

Een latei is verplicht bij overspanningen groter dan 2000 mm.
Bij overspanningen tussen 800 en 2000 mm is het aan te raden om een latei te gebruiken.
Bij overspanningen onder 800 mm kan een rollaag of wapening voldoende zijn.
De oplegging moet voldoen aan de richtlijnen (150–200 mm).
De constructieve verantwoordelijkheid ligt bij de aannemer bij onvoldoende informatie.
Stalen lateien zijn duurzaam en geschikt voor zowel kleine als grote overspanningen.

Conclusie

Bij het aanbrengen van overspanningen in metselwerk is het belangrijk om te weten wanneer een latei nodig is. Volgens de technische richtlijnen is een latei verplicht bij overspanningen groter dan 2000 mm. Bij overspanningen tussen 800 en 2000 mm is het aan te raden om een latei te gebruiken, afhankelijk van de belasting en de kwaliteit van het metselwerk. Bij overspanningen onder 800 mm kan een rollaag of metselwerkwapening voldoende zijn.

Een voldoende oplegging is essentieel voor de stabiliteit van het metselwerk en moet voldoen aan de richtlijnen. Daarnaast is het belangrijk om constructieve berekeningen uit te voeren en de verantwoordelijkheid duidelijk te maken. In ieder geval is het verstandig om bij twijfel een professionele adviseur of bouwkundige te raadplegen.