Hoe lang moet metselwerk uitharden: tijden, invloeden en praktische richtlijnen

Published by Redactie on augustus 31, 2025 | Category metselwerk

Bij het bouwen of verbouwen van een woning is het metselen van muren een essentiële bouwactiviteit. Het metselen is echter maar een deel van het proces. Eerst moet het metselwerk voldoende uitharden en drogen voordat het gevoegd kan worden, en ook daarna is er nog sprake van een uithardingsproces. Deze uithardingsperiode bepaalt de sterkte, duurzaamheid en betrouwbaarheid van de constructie. In dit artikel wordt ingegaan op de aanbevolen droog- en uithardingsperiodes, de invloeden die hierop werken, en de praktische maatregelen om eventuele problemen te voorkomen.

Uitharding en droging van metselwerk

Het proces van het uitharden van metselwerk is van groot belang voor de stabiliteit van de constructie. In de praktijk wordt vaak gesproken over “droging” en “uitharding” als afzonderlijke begrippen, maar beide gaan samen met het proces waarbij de mortel zet en de bindmiddelen (zoals cement of kalk) hydrateren en dus harder worden.

Aanbevolen uithardingsperiode

De meeste betrouwbare bronnen adviseren minstens twee weken wachten voordat het metselwerk wordt gevoegd. Na deze periode heeft de mortel voldoende sterkte opgebouwd om het voegen te kunnen verdragen. Dit zorgt voor een betere hecht en minder kans op scheuren of uitslagen.

Daarnaast is er sprake van een langere uithardingsperiode, die kan variëren tussen 28 dagen en zelfs 30 dagen, waarin de mortel zijn maximale sterkte bereikt. Dit betekent dat, hoewel het metselwerk na twee weken gevoegd kan worden, het ideale moment om met de volgende bouwfase te beginnen pas na enkele weken is.

In sommige gevallen, zoals bij het metselen van een vloer, is het aan te raden om 1 week per cm dikte te rekenen voor de volledige droogtijd. Bij een 10 cm dikke vloer betekent dit dus een totale droogtijd van minstens 10 weken.

Waarom is deze periode belangrijk?

Als metselwerk te vroeg gevoegd of belast wordt, kan dit leiden tot:

Scheuren in de muur of voegen, veroorzaakt door onvoldoende zetting van de mortel;
Kalkuitslagen of witte vlekken, die vooral op de buitenkant van de muur te zien zijn;
Hechtingsverlies tussen de mortel en de metselstenen;
Cementsluier op het oppervlak van de muur.

Door deze tijden te respecteren, wordt niet alleen de kwaliteit van het metselwerk verbeterd, maar ook de levensduur van de muur verlengd.

Invloeden op de uithardings- en droogtijd

De tijd die nodig is voor uithardening en droging hangt af van meerdere factoren. Deze zijn van invloed op de hydratatie en het verhardingsproces van de mortel.

1. Temperatuur

Hoge temperaturen (boven 15°C) versnellen het uithardingsproces. Cementhydratie en zetting verlopen sneller in warme omstandigheden.
Lage temperaturen (onder 5°C) vertragen het proces aanzienlijk. Bij temperaturen onder het vriespunt kan het mortel zelfs bevroren raken, wat het uithardingsproces volledig blokkeert.
Een temperatuur van ongeveer 20°C wordt beschouwd als ideaal voor een normale uitharding.

2. Luchtvochtigheid

Bij hoge luchtvochtigheid is het droogproces langzaam. De mortel kan minder snel het overtollige water verliezen, wat de zetting vertraagt.
Bij lage luchtvochtigheid kan het mortel te snel uitdrogen, wat het risico op scheuren vergroot. Daarom is het belangrijk om metselwerk te beschermen tegen te snelle uitdroging, bijvoorbeeld door het afdekken met plastic of het bevochtigen.

3. Wind

Sterke wind kan het droogproces versnellen door het verdamping van het vocht uit het metselwerk.
Echter, als het metselwerk te snel uitdroogt, kan het te vroeg gaan samentrekken, wat leidt tot scheuren. Het is daarom aan te raden om metselwerk af tedekken bij windsterkte van 3 of hoger.

4. Type mortel

Kalkmortel uithardt trager dan cementmortel. Kalkmortel is echter beter geschikt voor zuigende stenen (zoals baksteen of kalkzandsteen), omdat het meer vocht kan aanbieden.
Cementmortel is harder en droogt sneller, maar minder flexibel. Het wordt vaak gebruikt bij niet-zuigende stenen (zoals betonklinkers).
Gemengde mortel (kalk + cement) biedt een compromis tussen flexibiliteit en hardheid. De uithardingsperiode hangt af van de verhouding van de ingrediënten.

5. Dikte van de muur

Dunnere muren drogen sneller dan dikke muren. In de praktijk is een halfsteensmuur (ca. 110 mm dik) sneller uitgehard dan een steensmuur (ca. 220 mm).
Grote oppervlakken of hoogtes kunnen ook het droogproces beïnvloeden. Een lange muur of een dakkapel droogt langzaam, omdat het vocht moeilijker kan ontsnappen.

6. Toevoegingen

Het gebruik van afwasmiddelen of luchtaanvoegingen in de mortel verhoogt het luchtgehalte, wat de uitharding kan vertragen. Dit is vooral van toepassing bij gevoegde mortels, waarbij het voegmateriaal een hoger luchtgehalte bevat.
Verstrijdbare toevoegingen, zoals zoutzuuroplossingen of specifieke acceleratoren, kunnen het proces versnellen of juist vertragen, afhankelijk van de toepassing.

Praktische richtlijnen voor het uitharden van metselwerk

Om de uithardings- en droogtijd zo efficiënt mogelijk te laten verlopen, zijn er een aantal richtlijnen en aanbevelingen die je kunt volgen:

1. Bescherm het metselwerk tegen inwatering

Minimum 48 uur na het metselen dient het metselwerk beschermd te worden tegen regen, opspattend water en uitdroging. Dit kan gedaan worden door het afdekken met plastic of het bevochtigen met water.
Bij hevige regenbuien moet het metselwerk extra beschermd worden, bijvoorbeeld met een tarp of een afdekplaat. Dit voorkomt zowel cementsluier als hechtingsverlies.

2. Bevochtig de stenen voor het metselen

Het is aan te raden om de stenen eerst nat te maken, vooral als het zand en de mortel droog zijn. Dit voorkomt dat de stenen te veel water uit de mortel opnemen, wat de uithardingsproces belemmert.

3. Verwijder de gietvorm pas na 2 dagen

Na twee dagen is de mortel voldoende uitgehard om de gietvorm te verwijderen. Echter, de volledige sterkte wordt pas bereikt na 30 dagen. Daarom is het verstandig om te wachten met het belasten van het metselwerk tot deze tijd is verstreken.

4. Voeg pas na 2 weken

Het is aan te raden om het metselwerk pas na twee weken te voegen. Dit geeft de mortel voldoende tijd om te zetten en een stabiele basis te vormen voor het voegen. Het voegen vroeger kan leiden tot scheuren of krimp.

5. Voeg niet in extreme weersomstandigheden

Het metselen bij regenweer moet vermeden worden. Begint het te regenen tijdens het metselen, dan dient het metselwerk meteen afgedekt te worden.
Het metselen bij temperaturen onder 5°C of boven 30°C wordt ook niet aanbevolen. In deze extreme omstandigheden kan het mortel niet correct uitharden.

6. Kies het juiste voegtype

Voor zuigende stenen (zoals baksteen of kalkzandsteen) wordt meestal kalkmortel gebruikt.
Voor niet-zuigende stenen (zoals betonklinkers) wordt vaak cementmortel of gemengde mortel gebruikt.
Het juiste voegtype bepaalt ook de uithardings- en droogtijd. Kalkmortel uithardt trager, maar is beter geschikt voor flexibiliteit.

Invloed van mortelverhoudingen op uithardingsproces

De samenstelling van de mortel speelt ook een rol in de uithardingstijd. In de praktijk wordt vaak gewerkt met de volgende verhoudingen:

Morteltype	Cement : Zand	Aanbevolen gebruik	Uithardingstijd
Kalkmortel	1 : 4 tot 1 : 6	Zuigende stenen	4 tot 6 weken
Cementmortel	1 : 2 tot 1 : 3	Niet-zuigende stenen	2 tot 3 weken
Gemengde mortel	1 : 3 tot 1 : 4	Algemene metselwerk	3 tot 4 weken

Deze aanduidingen zijn richtlijnen en kunnen variëren afhankelijk van de kwaliteit van de ingrediënten en de omstandigheden tijdens het metselen.

Problemen bij onvoldoende uitharding

Als het metselwerk te vroeg gevoegd of belast wordt, kunnen de volgende problemen ontstaan:

Krimp- en zetscheuren: Ondoorzichtige of zichtbare scheuren in de muur of voegen;
Witte aanslag of kalkuitslagen: Vorming van witte vlekken op het metselwerk;
Cementsluier: Een laag van cement en kalk op het oppervlak van het metselwerk;
Hechtingsverlies: Het metselwerk lost los van de metselstenen, wat leidt tot losse voegen of onstabiele muren.

Het is daarom van groot belang om de aanbevolen tijden te respecteren en eventueel advies in te winnen bij een vakman, vooral bij complexe constructies of bij ongunstige omstandigheden.

Uitharding van voegwerk

Het voegen is een afzonderlijk proces dat na het uitharden van het metselwerk moet gebeuren. Het voegwerk heeft ook zijn eigen uithardingsperiode.

Aanbevolen uithardingsperiode van voegen

Na het voegen van een muur is er sprake van een uithardingstijd van 28 dagen, waarin de voegen hun maximale hardheid bereiken.
Echter, in de praktijk is het niet altijd nodig om 28 dagen te wachten voor je verder kunt werken. Vaak is het voldoende om 7 tot 14 dagen te wachten voordat je de volgende bouwfase kunt beginnen.
Het afwasmiddel in de voegmortel verhoogt het luchtgehalte, wat het uithardingsproces kan vertragen.

Invloeden op de uithardingsperiode van voegen

Temperatuur: Net als bij metselwerk is de uithardingsperiode van voegen afhankelijk van de temperatuur.
Luchtvochtigheid: Te hoge of te lage luchtvochtigheid kan het proces beïnvloeden.
Voegtype: Knipvoegen, teruggehouden voegen en andere vormen hebben verschillende uithardingsperiodes.
Dikte van de voeg: Brede voegen drogen langzaam en vereisen een langere uithardingsperiode.

Conclusie

Het uitharden en drogen van metselwerk is een cruciale fase in het bouwproces. Het metselen is slechts het begin; pas wanneer het metselwerk voldoende tijd heeft gekregen om uit te harden, kan het veilig en effectief gevoegd worden. De aanbevolen uithardingsperiode varieert tussen 2 weken tot 30 dagen, afhankelijk van de mortelsoort, de omstandigheden en de dikte van het metselwerk.

Het is belangrijk om de invloeden zoals temperatuur, luchtvochtigheid en wind te overwegen bij het planning van het bouwproject. Bovendien is het aan te raden om het metselwerk te beschermen tegen inwatering en uitdroging, zowel tijdens als na de uithardingsperiode.

Bij onvoldoende uitharding van het metselwerk kunnen ernstige problemen ontstaan, zoals scheuren, kalkuitslagen en hechtingsverlies. Daarom is het verstandig om de aanbevolen tijden te volgen en eventueel advies in te winnen bij een vakman. Het resultaat is een stabiele, duurzame muur die jarenlang zal blijven dienen.