Cementverbruik en betongebruik per m² metselwerk in Nederland

Het gebruik van cement en beton in de bouwsector is essentieel voor zowel woningbouw als utiliteitsbouw. In Nederland is beton het meest gebruikte bouwmateriaal, mede door zijn sterke, duurzame en brandbestendige eigenschappen. Het metselwerk, vaak gemaakt met cement of kalkmortel, speelt een centrale rol in de constructie van muren, vloeren en andere elementen van gebouwen. In dit artikel wordt een gedetailleerde analyse gegeven van het cement- en betongebruik per m² metselwerk op basis van de meest recente en betrouwbare gegevens uit de markt.

Inleiding

Metselwerk is een fundamentele bouwtechniek waarbij metselstenen zoals bakstenen, betonnen blokken of kalkstenen worden verwerkt in een mortelbinding. De mortel, meestal gemaakt van cement of kalk, zorgt voor de cohesie en stabiliteit van het metselwerk. Het cementverbruik per m² metselwerk hangt af van verschillende factoren zoals het type mortel, de dikte van de voegen, de porositeit van de metselstenen en de bouwtechniek.

In Nederland worden jaarlijks miljoenen kubieke meter beton verwerkt. Dit betongebruik is verdeeld over verschillende sectoren zoals woningbouw, utiliteitsbouw, GWW (grond-, weg- en waterbouw) en agrarische gebouwen. De betonproductenindustrie en betonmortelindustrie spelen een sleutelrol in de productie en levering van beton en mortel. Ook de droge mortelindustrie levert mortel in vaste vormen die op de bouwplaats worden gebruikt.

In het kader van metselwerk is het belangrijk om het cement- of mortelverbruik per m² te begrijpen, zowel voor aannemers als voor eigenaars die hun woning renoveren of uitbreiden. In de volgende paragrafen worden de relevante gegevens over het cement- en mortelverbruik bij metselwerk uitgebreid besproken.

Cement- en mortelverbruik per m² metselwerk

1. Cementverbruik bij betonmortel

Volgens gegevens van de betonmortelindustrie in Nederland is er jaarlijks ongeveer 510 liter betonmortel per inwoner verwerkt. De betonmortel wordt meestal in truckmixers afgeleverd op de bouwplaats, waar aannemers deze verwerken in funderingen, vloeren en muren. Voor metselwerk wordt betonmortel voornamelijk gebruikt in kantoor-, school- en agrarische gebouwen, zoals stallen, schuren en kassen.

De verdeling van het betonmortelverbruik per sector is als volgt:

• Woningbouw: 200 liter per inwoner
• Utiliteitsbouw: 150 liter per inwoner
• Agrarische bouw: 35 liter per inwoner
• Grond-, Weg- en Waterbouw (GWW): 95 liter per inwoner
• Overige toepassingen: 30 liter per inwoner

Hoewel deze gegevens het jaarlijks verbruik per inwoner tonen, is het verbruik per m² metselwerk minder duidelijk. Toch kunnen we uit de gegevens van de droge mortelindustrie en specifieke productbeschrijvingen een schatting maken van het mortelverbruik per m² metselwerk.

2. Mortelverbruik per m² metselwerk

In de informatie over metselmortel met kalk zak 25 kg Diamur staat duidelijk dat per 0,5 m² metselwerk in waalformaat ongeveer 25 kg metselmortel nodig is. Dit betekent dat per 1 m² metselwerk ongeveer 50 kg mortel nodig is. Bij een standaard verhouding van mortel (meestal cement- of kalkmortel) in zakken van 25 kg, is dus per m² metselwerk gemiddeld 50 kg verwerkt.

Deze 50 kg per m² is een richtlijn die kan variëren afhankelijk van:

• Voegdikte: Dikke voegen vragen meer mortel.
• Porositeit van de metselsteen: Stenen met een hogere porositeit absorberen meer mortel.
• Type mortel: Cementmortel versus kalkmortel heeft een verschillend verbruik.
• Techniek van de aannemer: Handwerkers versus machines kunnen iets anders werken.

Bijvoorbeeld, de Diamur metselmortel 355N is geschikt voor normaal tot sterk zuigende stenen (klasse IW3 tot IW4) met voegdiktes van 8 tot 15 mm. Dit product is dus toepasbaar voor een groot deel van het metselwerk in de praktijk.

3. Cementgebruik in de betonproductenindustrie

De betonproductenindustrie produceert kant-en-klare betonproducten zoals straatstenen, tegels en metselblokken. Jaarlijks wordt gemiddeld 375 liter betonproducten per inwoner verwerkt. Van deze hoeveelheid is 150 liter voor straatstenen, tegels en metselblokken. Omdat deze producten voornamelijk op cement gebaseerd zijn, is het cementverbruik hierin aanzienlijk.

Bij metselwerk dat gemaakt is uit betonnen metselblokken is er extra mortel nodig, omdat de porositeit van betonblokken hoger is dan bij bakstenen. Dit betekent dat het cement- of mortelverbruik per m² hoger kan zijn bij het gebruik van betonnen metselblokken vergeleken met bakstenen.

4. Cementgebruik in de bouwmaterialenhandel

De bouwmaterialenhandel levert verpakt cement aan aannemers, die dit gebruiken op de bouwplaats. Gemiddeld wordt 50 liter cement per inwoner per jaar verwerkt door aannemers. Dit cement wordt voornamelijk gebruikt voor mortels in metselwerk, vloeren en voegspecies.

De verdeling per m² is hier lastiger te bepalen, omdat het afhankelijk is van het type mortel en de toepassing. Echter, in combinatie met de gegevens over mortelverbruik (50 kg per m²) en het feit dat 1 m³ cement ongeveer 1.000 liter is, kan aangenomen worden dat 1 kg cement ongeveer 2 liter is. Dit betekent dat per m² metselwerk met 50 kg mortel ongeveer 100 liter cement verwerkt is.

5. Cementverbruik in de droge mortelindustrie

De droge mortelindustrie levert mortel in vaste vormen (zakken of silo’s) die op de bouwplaats worden gebruikt. Deze mortels zijn meestal kant-en-klar, wat betekent dat aannemers slechts water hoeven toe te voegen. Deze industrie levert gemiddeld 30 liter mortel per inwoner per jaar.

Deze hoeveelheid is vooral gericht op vloeren, metselwerk en voegspecies. Omdat mortel vaak wordt gebruikt voor metselwerk, is het cementverbruik hierin opnieuw relevant. In combinatie met de eerder genoemde 50 kg mortel per m², en aannemend dat 1 kg mortel ongeveer 2 liter is, is de totale hoeveelheid cement per m² metselwerk met droge mortel ongeveer 100 liter.

Toepassingsgebieden en cementverbruik per m² metselwerk

Bij het uitvoeren van metselwerk kan het cementverbruik per m² variëren per toepassingsgebied. Hieronder wordt een overzicht gegeven van typische toepassingen en het bijbehorende cementverbruik:

Deze getallen zijn richtlijnen en kunnen variëren afhankelijk van de kwaliteit van de mortel, de precisie van de aannemer en de omstandigheden op de bouwplaats.

Cementverbruik in agrarische en industriële metselwerk

In agrarische gebouwen zoals stallen en schuren wordt vaak traditioneel metselwerk gebruikt. De kosten en het cementverbruik per m² zijn hier vaak hoger vanwege de grotere afmetingen van de gebouwen en de eisen aan duurzaamheid en hygiëne. Bijvoorbeeld:

• Varkensstal (traditioneel metselwerk): 331 – 358 euro per m²
• Koeienstal (traditioneel metselwerk): 260 – 322 euro per m²
• Kippensysteem (traditioneel metselwerk): 269 – 287 euro per m²

Hoewel deze gegevens over kosten zijn, geeft dit ook een indruk van de hoeveelheid mortel en cement die nodig is. Bij agrarische gebouwen is het metselwerk vaak dikker (10 – 15 mm voegdikte) en wordt cementmortel vaak gebruikt in plaats van kalkmortel om de sterkte en duurzaamheid te vergroten.

Cementverbruik per m² metselwerk in woningbouw

In de woningbouw is het cementverbruik per m² metselwerk gemiddeld iets lager dan in agrarische en industriële toepassingen. Dit komt doordat de voegdikte in woningbouw meestal 8 – 10 mm is en de metselstenen vaak bakstenen zijn in plaats van betonnen blokken.

Volgens de betonproductenindustrie is 150 liter betonproducten per inwoner verwerkt in straatstenen, tegels en metselblokken. Aangezien de gemiddelde verwerking per inwoner is, is het cementverbruik per m² metselwerk in woningbouw ongeveer 40 – 50 kg per m², afhankelijk van de voegdikte en het type mortel.

Cementverbruik per m² metselwerk in utiliteitsbouw

In utiliteitsbouw zoals kantoren, scholen en bedrijfsgebouwen is het cementverbruik per m² iets hoger. Dit komt doordat de metselwerkconstructies vaak dikker zijn en de eisen aan de stabiliteit en brandwerendheid hoger liggen. In deze toepassingen wordt vaak cementmortel gebruikt in plaats van kalkmortel.

Gemiddeld is het cementverbruik per m² in utiliteitsbouw ongeveer 50 – 70 kg, afhankelijk van de voegdikte en de bouwtechniek. In combinatie met de gegevens over het totale betongebruik in Nederland (ongeveer 14 miljoen m³ per jaar) is het cementverbruik in utiliteitsbouw aanzienlijk.

Cementverbruik per m² metselwerk in GWW (Grond-, Weg- en Waterbouw)

In de GWW-sector wordt cement vooral gebruikt voor wegen, fietspaden, busbanen en andere infrastructuurprojecten. Aannemers in deze sector verwerken gemiddeld 35 liter cement per inwoner per jaar, meestal in de vorm van betonwegen en stabisaties.

De cementverbruik per m² in GWW-projecten is aanzienlijk, omdat de metselwerkconstructies vaak dikker zijn en het cement in combinatie met zand en water wordt gebruikt. In combinatie met de gegevens over betonmortel is het cementverbruik per m² in GWW-projecten gemiddeld 50 – 70 kg per m².

Conclusie

Het cementverbruik per m² metselwerk hangt af van verschillende factoren zoals de type mortel, voegdikte, porositeit van de metselstenen en de bouwtechniek. Op basis van de gegevens uit de betonmortelindustrie, droge mortelindustrie en de bouwmaterialenhandel is het cementverbruik per m² metselwerk gemiddeld 50 kg per m².

In de praktijk kan deze hoeveelheid variëren tussen 30 en 70 kg per m², afhankelijk van het type metselwerk, de voegdikte en de kwaliteit van de mortel. Voor traditioneel metselwerk in agrarische en industriële toepassingen is het cementverbruik vaak hoger vanwege de grotere afmetingen en de eisen aan duurzaamheid.

Bij woningbouw is het cementverbruik per m² iets lager, terwijl in utiliteitsbouw en GWW-sector het cementverbruik aanzienlijk is. Het is dus belangrijk om voor elk project een nauwkeurige schatting te maken van het cementverbruik per m² metselwerk, zowel voor kostenanalyse als voor het bepalen van het benodigde aantal zakken mortel of cement.

Bronnen

1. Cement en betonmarkt in Nederland
2. Lokale regelgeving voor bouwkosten
3. Metselmortel met kalk zak 25 kg Diamur