Hoogte en uitvoering van hanekammen in metselwerk: Een technische en functionele analyse

Published by Redactie on augustus 31, 2025 | Category metselwerk

In de bouwsector worden hanekammen regelmatig gebruikt als constructieve en decoratieve elementen boven muuropeningen zoals ramen en deuren. Deze tapsvormige metselconstructies zijn niet alleen esthetisch aantrekkelijk, maar ook technisch relevant vanwege hun rol bij het verdelen van belastingen in een metselwerk. Bij de uitvoering van een hanekam is het bepalen van de hoogte een cruciale stap, die afgestemd moet zijn op de breedte van de opening, de structuur van het metselwerk en de architectonische intentie.

Deze artikel behandelt in detail hoe de hoogte van een hanekam bepaald wordt, welke factoren hierbij van invloed zijn en welke technische aandachtspunten van belang zijn bij de uitvoering. De informatie is gebaseerd op technische specificaties, bouwpraktijken en constructieve richtlijnen zoals die worden verstrekt door betrouwbare bronnen in de bouwsector.

Wat is een hanekam en waarvoor wordt deze gebruikt?

Een hanekam is een tapsvormig metselwerk dat boven muuropeningen wordt aangebracht. Het dient zowel functioneel als decoratief doel. Functioneel gezien helpt het het bovenliggende gewicht van het metselwerk op te nemen en op te verdelen, wat cruciaal is voor de stabiliteit van de structuur. In tegenstelling tot een rollaag, die minder stevig is, vangt een hanekam de druk beter op, vooral bij grotere openingen.

Als decoratief element vormt de hanekam een afwerking boven openingen die vaak in combinatie met lintvoegen en aanzetstenen uitgevoerd wordt. Zo’n uitvoering kan het geheel van een metselwerk verfraaien en de architectonische waarde verhogen.

Constructieve functie van een hanekam

De hanekam vervult een belangrijke rol in het metselwerk door de druk van de bovenliggende muren op te vangen en deze gelijkmatig te verdelen. Bij grotere openingen is het gebruik van een hanekam vaak verplicht, omdat een rollaag niet voldoende drukverdeling kan bieden.

In technische termen is een hanekam een trapeziumvormige metselconstructie. De stenen in de hanekam zijn trapsgewijs afgewerkt, zodat de bovenste rijen breder zijn dan de onderste. De verdeling van stenen en voegen in een hanekam moet zorgvuldig worden uitgevoerd om de wenselijke stabiliteit en esthetiek te behouden.

Hoogte bepalen van een hanekam

De hoogte van een hanekam wordt bepaald op basis van meerdere factoren, waaronder de breedte van de opening, de structuur van het metselwerk en de architectonische intentie. Hieronder volgt een gedetailleerde uitleg van de technische en praktische aandachtspunten bij het bepalen van de hoogte.

1. Relatie met de breedte van de opening

De hoogte van een hanekam wordt beïnvloed door de breedte van de muuropening. Hoe breder de opening, hoe hoger de hanekam moet zijn om de druk van het bovenliggende metselwerk voldoende op te vangen. Dit komt doordat de hoek van het tapsvormige metselwerk bepaalt hoeveel druk wordt omgezet in horizontale en verticale krachten.

Volgens de betrouwbare bronnen in het vakgebied is de hoogte van een hanekam vaak afhankelijk van een denkbeeldig punt onder het midden van de opening. Dit punt wordt het porringpunt genoemd. De afstand van dit porringpunt tot het midden van de opening varieert tussen 1,25 en 1,5 maal de breedte van de opening. Dit betekent dat hoe breder de opening is, hoe verder het porringpunt naar beneden ligt, en dus hoe hoger de hanekam moet zijn om de druk correct te verdelen.

2. Architectonische overwegingen

Hoewel de constructieve functie van een hanekam technisch bepaalde regels kent, is de hoogte ook beïnvloed door architectonische overwegingen. De hoogte van een hanekam moet namelijk aansluiten op de maatvoering van het metselwerk. De bovenkant van de hanekam moet gelijk komen met een lintvoeg van het aansluitende metselwerk, zodat de afwerking esthetisch harmonisch is en er geen sprake is van onregelmatigheden.

Daarnaast kan de hoogte van een hanekam ook worden bepaald door de karakteristieken van het gebouw. Bij traditionele of historische woningen is het vaak gebruikelijk om een hanekam hoger uit te voeren dan bij moderne constructies. Dit heeft te maken met de wenselijke afwerking en de visuele balans van het geheel.

3. Technische regels voor het bepalen van de hoogte

Bij de uitvoering van een hanekam moet rekening worden gehouden met een aantal technische regels. Deze regels zijn bedoeld om te zorgen voor de stabiliteit van de constructie en om te voorkomen dat er sprake is van overbelasting of onbalans.

Een belangrijke richtlijn is dat de schuinte van het metselwerk bepaald wordt door het porringpunt. Dit punt ligt onder het midden van het kozijn en is verder verwijderd naarmate de opening breder is. De hoogte van de hanekam wordt dus bepaald door de afstand tot dit porringpunt. In praktijk betekent dit dat bij een opening van 80 cm de hanekam bijvoorbeeld een bepaalde hoogte moet hebben, terwijl bij een opening van 120 cm de hanekam hoger uitgevoerd moet worden.

Daarnaast is het belangrijk om ervoor te zorgen dat het aantal stenen dat langer is in de hanekam, afhankelijk is van de breedte van de opening. Dit betekent dat bij een bredere opening het aantal stenen dat verlengd wordt, groter is. Deze verdeling moet nauwkeurig worden uitgevoerd om de stabiliteit van het metselwerk te waarborgen.

4. Vaste regels voor maatvoering

In de bouwsector is het gebruik van een gestandaardiseerde maatvoering voor metselwerk van groot belang. De maatvoering is meestal gebaseerd op de koppenmaat van de baksteen, die bepaalt hoe het metselwerk wordt uitgevoerd. De koppenmaat is de breedte van de steen plus een stootvoeg. Deze maatvoering zorgt ervoor dat het metselwerk regelmatig en symmetrisch is.

Bij het bepalen van de hoogte van een hanekam moet rekening worden gehouden met deze maatvoering. De bovenkant van de hanekam moet gelijk komen met een lintvoeg van het aansluitende metselwerk. Dit betekent dat het aantal stenen en het aantal voegen in de hanekam afgestemd moet zijn op de maatvoering van het metselwerk. Dit zorgt ervoor dat de afwerking correct is en er geen sprake is van afwijkende of onregelmatige afwerkingen.

5. Verhouding met andere constructieve elementen

Bij de bepaling van de hoogte van een hanekam moet ook rekening worden gehouden met andere constructieve elementen in het metselwerk. Zo kan bijvoorbeeld een latei of een balk gebruikt worden als de overspanning te groot is voor een gemetselde constructie. In dat geval is het verstandig om de hanekam aan te passen aan de aanwezige constructie om ervoor te zorgen dat de afwerking esthetisch en technisch correct is.

Daarnaast is het belangrijk om ervoor te zorgen dat de hanekam technisch aansluit op de rest van het metselwerk. Dit betekent dat de hoogte van de hanekam niet willekeurig gekozen mag worden, maar afgestemd moet zijn op de structuur van het metselwerk en de architectonische intentie van het gebouw.

Uitvoering en aandachtspunten bij het bepalen van de hoogte

Het bepalen van de hoogte van een hanekam is een proces dat zowel technische als esthetische overwegingen vereist. Hieronder volgen enkele belangrijke aandachtspunten bij de uitvoering van een hanekam.

1. Correcte berekening van de afstand tot het porringpunt

Het bepalen van de hoogte van een hanekam vereist een nauwkeurige berekening van de afstand tot het porringpunt. Deze afstand is meestal 1,25 tot 1,5 maal de breedte van de opening. Het porringpunt is het denkbeeldige punt waarop de druk van het bovenliggende metselwerk omgezet wordt in horizontale krachten. Deze krachten moeten gelijkmatig worden verdeeld over het metselwerk om de stabiliteit van de structuur te waarborgen.

2. Gebruik van tijdelijke ondersteuningsconstructies

Bij het metselen van een hanekam is het vaak noodzakelijk om een tijdelijke ondersteuningsconstructie te gebruiken. Deze wordt ook wel een formeel genoemd. De formeel zorgt ervoor dat het metselwerk tijdens de bouw tijdelijk ondersteund wordt, zodat er geen risico is op instorting of schade.

3. Nauwkeurige uitvoering van de tapsvorm

De tapsvorm van een hanekam is cruciaal voor de stabiliteit van de constructie. De stenen in de hanekam moeten trapsgewijs afgewerkt zijn, zodat de bovenste rijen breder zijn dan de onderste. De verdeling van de stenen en de voegen moet zorgvuldig worden uitgevoerd om ervoor te zorgen dat de druk correct wordt opgenomen en verdeeld.

4. Aanpassing aan de maatvoering van het metselwerk

De hoogte van een hanekam moet afgestemd zijn op de maatvoering van het metselwerk. Dit betekent dat het aantal stenen en het aantal voegen in de hanekam gelijk moet zijn aan het aantal stenen en voegen in het aansluitende metselwerk. Deze aanpassing zorgt ervoor dat de afwerking symmetrisch en harmonisch is.

5. Kwaliteitsborging van het metselwerk

Bij de uitvoering van een hanekam is het belangrijk om ervoor te zorgen dat het metselwerk van hoge kwaliteit is. Dit betekent dat de stenen en de mortel correct geplaatst en vastgemaakt moeten worden. Het metselwerk moet vlekkeloos en stevig zijn, zodat er geen sprake is van scheuren of instorting.

Conclusie

De hoogte van een hanekam is een belangrijk aspect bij de uitvoering van metselwerk boven muuropeningen. Deze hoogte wordt bepaald door de breedte van de opening, de structuur van het metselwerk en de architectonische intentie. Het bepalen van de hoogte vereist een nauwkeurige berekening van de afstand tot het porringpunt, afgestemd op de maatvoering van het metselwerk. Daarnaast is het belangrijk om rekening te houden met de constructieve functie van de hanekam en de esthetische afwerking.

Bij de uitvoering van een hanekam moet aandacht worden besteed aan de tapsvorm, de verdeling van de stenen en de voegen, en de gebruikte ondersteuningsconstructies. Het metselwerk moet zorgvuldig en vakkundig worden uitgevoerd om ervoor te zorgen dat de constructie zowel functioneel als esthetisch correct is.