Metselwerk en beton: twee onlosgekeken bouwmaterialen in de moderne constructie

Published by Redactie on augustus 31, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Metselwerk en beton zijn sinds de oudste bouwtradities onmisbare bouwmaterialen geweest. In de moderne bouwsector zijn ze niet alleen behouden gebleven, maar ook opnieuw samengebracht in innovatieve constructie- en productietechnieken. In dit artikel worden de rol en de samenwerking van metselwerk en beton in de huidige bouwpraktijk nader bekeken, met een nadruk op hun toepassingen, samenstellingen, voordelen en standaarden in Nederland en internationaal. De informatie is gebaseerd op recente documentatie van betrouwbare bronnen in de bouwsector, zoals certificatieinstanties, bouwbedrijven en bouwmaterialenhandelaren.

Zowel metselwerk als beton worden op verschillende manieren verwerkt in woningbouw, utiliteitsbouw en infrastructuur. Terwijl metselwerk traditioneel wordt geassocieerd met het stapsgewijze leggen van stenen en mortel, speelt beton een steeds bredere rol als fundering, mortel of kant-en-klare bouwelementen. In het kader van moderne constructiemethoden worden beide materialen ook gecombineerd, zoals in het geval van integraal gewapend betonnen metselwerk, wat zowel technische als esthetische voordelen biedt.

Het doel van dit artikel is om een duidelijk overzicht te geven van hoe metselwerk en beton elkaar aanvullen in de constructie, welke normen en standaarden gelden, en wat de praktische toepassingen zijn in de bouwsector, met een focus op Nederland, waar beton de dominante bouwstof is.

De rol van metselwerk in de moderne bouw

Metselwerk is een eeuwenoud bouwmateriaal dat in de 21e eeuw nieuwe inzetmogelijkheden heeft gekregen. Het is niet langer alleen een manier om muren te bouwen, maar ook een onderdeel van gevelelementen die in productiehallen worden vervaardigd en op de bouwplaats worden gemonteerd. Deze ontwikkeling maakt het mogelijk om metselwerk te combineren met beton, wat leidt tot snellere en efficiëntere bouwprocessen.

Fabrieksmetselwerk en betonnen binnenspouwbladen

Een voorbeeld van de moderne toepassing van metselwerk is het gebruik van betonnen binnenspouwbladen in combinatie met metselwerk. Deze methode maakt het mogelijk om een gevelelement te vormen dat in een droge, verwarmde productiehal wordt vervaardigd en vervolgens op de bouwplaats snel en eenvoudig wordt gemonteerd. Dit zorgt voor betere kwaliteitscontrole, minder afval en een grotere mate van automatisering. Deze methode is vooral geschikt voor projecten waarbij het klimaat of de tijdsdruk niet toelaat om klassiek metselwerk op locatie uit te voeren.

Standaarden en certificering

Metselwerk wordt tegenwoordig ook sterk gereguleerd om veiligheid en kwaliteit te garanderen. Kiwa, een vooraanstaande instantie voor certificering in de bouwsector, certificeert bouwmaterialen die in metselwerk worden gebruikt. Deze certificeringen zijn gebaseerd op beoordelingsrichtlijnen zoals de BRL 1801 voor betonmortel, BRL 1904 voor cementgebonden mortels en BRL 1007 voor metselbaksteen. Ook worden metalen lateien en andere ondersteuningen gecertificeerd volgens BRL 3121, evenals constructies die moeten voldoen aan de Prestatieladder Circulair. Deze normen helpen bouwprofessionals om ervoor te zorgen dat het metselwerk voldoet aan huidige veiligheids- en duurzaamheidseisen.

Beton als bouwmaterialen

Beton is het meest gebruikte bouwmateriaal in Nederland en speelt een centrale rol in zowel de woningbouw als de infrastructuur. In 2023 wordt in Nederland jaarlijks ongeveer 14 miljoen kubieke meter beton verwerkt, wat neerkomt op gemiddeld 750 liter per inwoner. Het voorgestelde gebruik van beton is vooral gericht op funderingen, metselwerk, straatstenen, wand- en vloerelementen, heipalen en rioolbuizen. De betonproductenindustrie en de betonmortelindustrie zijn de belangrijkste producenten van betonproducten.

Betonmortel en droge mortel

Een belangrijk deel van het betongebruik in Nederland is gericht op het vervaardigen van betonmortel, die op de bouwplaats wordt gebruikt voor metselwerk, voegen en vloeren. De betonmortel wordt meestal geleverd door truckmixers en kan direct worden aangewend. Daarnaast is er ook droge mortel, die in silo’s wordt geleverd en op locatie wordt gemengd. Droge mortel wordt voornamelijk gebruikt voor metsel- en voegspecies, en is goed voor ongeveer 30 liter per inwoner per jaar.

Betonproductenindustrie

De betonproductenindustrie is verantwoordelijk voor het vervaardigen van kant-en-klare betonproducten zoals straatstenen, tegels, vloer- en wandelementen, en heipalen. Deze producten worden vooral gebruikt in woningbouw, utiliteitsbouw en infrastructurele projecten. Per inwoner worden jaarlijks circa 375 liter beton gebruikt voor deze doeleinden. Hierin valt bijvoorbeeld 150 liter voor het maken van straatstenen, tegels en metselblokken, 140 liter voor vloer- en wandelementen, en 50 liter voor heipalen en rioolbuizen.

Beton en metselwerk in combinatie

De samenwerking tussen beton en metselwerk is niet alleen technisch mogelijk, maar ook vaak wenselijk. In de praktijk worden beide materialen vaak gebruikt in combinatie, bijvoorbeeld bij de bouw van funderingen en muren. Beton wordt gebruikt als funderingsmateriaal of als mortel in het metselwerk, terwijl het metselwerk de structuur en vorm van de muren bepaalt.

Fundering in combinatie met metselwerk

Een typische toepassing is de fundering die wordt gemaakt van betonmortel en daarna wordt gemetseld. Bij het storten van een fundering wordt het betonijzer zo minimaal 2,5 cm bedekt met beton om aantasting te voorkomen. Na het storten van de fundering wordt het beton met een trilnaald verdicht, zodat er geen luchtbellen blijven hangen. De fundering moet daarna enkele dagen of weken harden voordat metselwerk erop kan worden aangebracht, afhankelijk van de benodigde draagkracht.

Het gebruik van een fundering die op "staal" d.m.v. metselwerk is aangelegd, is traditioneel in Nederland een bekende methode. Het metselwerk wordt in dit geval gebruikt om de belasting van de muur over een grotere breedte te spreiden, wat helpt om schuifspanningen te voorkomen. Een vuistregel is dat de aanlegbreedte 2 tot 3 maal de dikte van het opgaand muurwerk moet zijn, hoewel dit geen wetenschappelijk onderbouwde methode is. Bij zware belastingen of minder goede grond moet een dergelijke vuistregel met voorzichtigheid worden toegepast.

Integraal gewapend betonnen metselwerk

Internationaal, bijvoorbeeld in Costa Rica, is de methode van integraal gewapend betonnen metselwerk al eind 20e eeuw ingevoerd. Deze methode bestaat uit een gewapend-betonskelet dat wordt ingevuld met metselwerk. De metselstenen zijn vaak holle betonblokken met verticale wapeningsstaven. Deze techniek verhoogt de seismische veiligheid van woningen en is sindsdien de norm in laagbouwprojecten. Als er daarnaast gewapende betonnen randelementen worden toegevoegd, ontstaat een gemengd systeem dat extra stabiliteit biedt en meer ontwerpvrijheid mogelijk maakt. In Nederland is deze methode minder gebruikelijk, maar het is een interessante optie voor specifieke constructies waar extra veiligheid en duurzaamheid belangrijk zijn.

Duurzaamheid en circulair bouwen

Zowel metselwerk als beton zijn duurzame bouwmaterialen, maar ze kunnen ook verbeterd worden in termen van circulair bouwen. Kiwa certificeert constructies tegen de Prestatieladder Circulair, wat aantoont dat er bewust wordt gegaan naar duurzamere en herbruikbare bouwmaterialen. De betonproductenindustrie speelt een rol in het hergebruik van afvalstromen, zoals het integreren van hergebruikte aggregaten in nieuwe betonproducten.

Recycled beton in metselwerk

Er zijn experimentele projecten waarbij metselwerk wordt gemaakt van gedeeltelijk hergebruikte betonblokken. Deze blokken zijn vaak afkomstig van sloopmaterialen en worden door middel van herverwerking in nieuw metselwerk verwerkt. Deze techniek helpt om de ecologische impact van het bouwen te verlagen en past binnen het kader van circulair bouwen.

Conclusie

Metselwerk en beton zijn sinds de oudste bouwtradities onlosgekeken bouwmaterialen die elkaar in de moderne bouwsector aanvullen. Metselwerk biedt structuur en esthetiek, terwijl beton sterkte, stabiliteit en duurzaamheid garandeert. Samen vormen ze de basis van vele bouwprojecten, van eengezinswoningen tot infrastructurele werken.

In Nederland is beton het meest gebruikte bouwmateriaal, en wordt het op verschillende manieren verwerkt, zoals in funderingen, mortels en kant-en-klare bouwelementen. Metselwerk, ook al is het minder dominant dan beton, blijft een belangrijke component in constructies, met de mogelijkheid om opnieuw te worden ingezet in gevelelementen en geïntegreerde constructiesystemen.

De combinatie van metselwerk en beton is niet alleen technisch mogelijk, maar ook vaak wenselijk, met de voordeel dat beide materialen elkaar aanvullen in termen van sterkte, functionaliteit en duurzaamheid. Voor zowel aannemers als particuliere bouwers biedt deze samenwerking veel kansen om efficiënter, duurzamer en betrouwbaarder te bouwen.

Bronnen

beton