Witte Uitslag op Metselwerk: Oorzaken, Types en Oplossingen voor Kalkuitbloei en Vergipsing

Witte vlekken op metselwerk zijn een veelvoorkomend verschijnsel in de bouwsector, vooral in de beginfase van nieuw metselwerk of jaren later bij oudere metselwerken. Deze vlekken, bekend als uitbloei, kunnen het uiterlijk van een gevel of metselwerk negatief beïnvloeden. Voor zowel eigenaren van woningen, bouwbedrijven, als renoveringsdeskundigen is het belangrijk om de oorzaken, types en mogelijke oplossingen voor uitbloei goed te begrijpen. In dit artikel bespreken we de drie belangrijkste vormen van uitbloei, namelijk zoutuitbloei, kalkuitbloei en vergipsing, op basis van praktische richtlijnen uit betrouwbare bronnen.

Wat is Uitbloei en Hoe Ontstaat het?

Uitbloei is een fenomeen waarbij witte of grijsachtige vlekken op het oppervlak van metselwerk of bakstenen zichtbaar worden. Het ontstaat doordat oplosbare stoffen in het metselwerk door vocht naar het oppervlak worden gebracht en bij het opdrogen kristalliseren. Dit proces wordt vaak geactiveerd door regen, overdreven gebruik van water tijdens de bouw of het gebruik van zware bouwmaterialen die niet volledig uitharden.

Er zijn drie hoofdsoorten uitbloei:

1. Zoutuitbloei: Ontstaat door oplosbare zouten die uit het metselwerk worden weggespoeld en kristalliseren op het oppervlak.
2. Kalkuitbloei: Wordt veroorzaakt door vrije kalk in de mortel die naar het oppervlak trekt en reageert met koolzuurgas uit de lucht.
3. Vergipsing (late uitbloei): Komt vaak jaren na de bouw en wordt veroorzaakt door gipsafzettingen in de bakstenen of mortel.

Hoewel uitbloeiestering meestal niet schadelijk is voor de structuur of de levensduur van het metselwerk, kan het wel het uiterlijk van een gevel of muur negatief beïnvloeden. Daarom is het belangrijk om te weten hoe uitbloei zich voordoet en wat de beste manieren zijn om het te voorkomen of te behandelen.

Zoutuitbloei: Oorzaken en Verloop

Zoutuitbloei is de meest voorkomende vorm van uitbloei en treedt meestal op in de beginfase van een bouwproject. Het is veroorzaakt door oplosbare zouten die in het metselwerk aanwezig zijn, zoals natrium-, magnesium- en calciumsulfaat. Deze zouten worden meegenomen door water dat via de poriën van de stenen en voegen naar het oppervlak trekt. Bij droog weer verdampt het water en blijven de zouten achter in vorm van witte vlekken of poeder.

Deze vorm van uitbloei is meestal tijdelijk en verdwijnt vanzelf door regen en wind. In sommige gevallen is het mogelijk om het proces te versnellen door het metselwerk regelmatig met lauw water te besproeien. Dit zorgt voor een natuurlijke waswerking die de zouten geleidelijk verwijdert.

Kenmerken van Zoutuitbloei

• Zichtbaar als witte vlekken of een poederachtige laag op het oppervlak.
• Meestal tijdelijk en verdwijnt vanzelf door regen.
• Geen schade aan de structuur of uithardingsproces van het metselwerk.
• Vaak voorkomt in de eerste weken of maanden na het metselen.

Hoe te Voorkomen

Om zoutuitbloei te voorkomen is het belangrijk om het gebruik van water tijdens de bouw te beperken. Bakstenen moeten zoveel mogelijk worden beschermd tegen direct contact met de grond en mortel moet worden beschermd tegen vocht en vervuiling. Aannemers en bouwers kunnen ook optieken voor het gebruik van additieven in de mortel om de verwerkbaarheid te verbeteren, maar dit kan tegelijkertijd ook het risico op uitbloei verhogen.

Kalkuitbloei: Oorzaken en Oplossingen

Kalkuitbloei is een vorm van uitbloei die veroorzaakt wordt door vrije kalk in de mortel. Deze kalklost op in water en trekt naar het oppervlak van het metselwerk. Bij het bereiken van de buitenlucht reageert de kalk met koolzuurgas (CO₂) en vormt calciumcarbonaat, wat zichtbaar is als witte vlekken op de mortelvoegen of op het oppervlak van de stenen.

Deze vorm van uitbloei is het meest actief in de eerste dagen na het metselen, vooral bij regen of overmatig gebruik van water. De mortel heeft tijd nodig om te uitharden en met CO₂ uit de lucht te reageren. Als dit proces wordt verstoord door vocht, kan het leiden tot het vormen van calciumcarbonaat op het oppervlak van het metselwerk.

Kenmerken van Kalkuitbloei

• Zichtbaar als witte vlekken of vlekken op mortelvoegen.
• Voorkomt vaak in de eerste dagen na het metselen.
• Het resultaat van een chemische reactie tussen vrije kalk en CO₂ uit de lucht.
• Kan voorkomen bij gebruik van kalkmortel, die elastischer is dan cementmortel, maar langzaam uithardt.

Hoe te Verwijderen

Het verwijderen van kalkuitbloei vereist het gebruik van zure reinigingsmiddelen. Deze middelen reageren met calciumcarbonaat en laten het oplossen. Het is echter belangrijk om voorzichtig te zijn bij het gebruik van zuren, omdat ze ook schade kunnen veroorzaken aan het metselwerk of de omringende materialen. Het is daarom verstandig om raad in te winnen bij een specialist of bouwbedrijf voordat er maatregelen worden genomen.

Een eenvoudige test om te bepalen of het om kalkuitbloei gaat, is om het oppervlak met water en een borstel te behandelen. Als het witte laagje verdwijnt, is het waarschijnlijk zoutuitbloei. Als het overblijft, kan er een zure oplossing worden toegepast, zoals sulfaminezuur, volgens de aanwijzingen van de fabrikant.

Kalkmortel en Kalkuitbloei

Kalkmortel wordt vaak gebruikt bij restauratieprojecten met zachtere baksteen. Het heeft het voordeel dat het elastischer is dan cementmortel en dat het minder kans biedt op uitbloeien van zouten. Kalkmortel uitharden kan echter langer duren, soms zelfs weken, waardoor het metselwerk moet worden beschermd tegen zware regenval. Tijdens het uitharden kan er kalkuitbloei optreden, wat vaak het gevolg is van te veel water dat het morteloppervlak beïnvloedt.

Vergipsing (Late Uitbloei): Oorzaken en Kenmerken

Vergipsing is een vorm van uitbloei die vaak pas jaren na de bouw op kan treden. Het wordt ook wel "late uitbloei" of "vergrauwing" genoemd. Vergipsing ontstaat doordat gipsafzettingen in het metselwerk of in de bakstenen naar het oppervlak trekken. Het verschijnt vaak als een dunne witgrijze waas en is in tegenstelling tot zoutuitbloei of kalkuitbloei moeilijker te verwijderen.

De oorzaken van vergipsing zijn complex en kunnen variëren per bouwproject. Het kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van interne reacties tussen de materialen van het metselwerk en de mortel. In sommige gevallen kan het ook te maken hebben met de aanwezigheid van zouten of andere chemische stoffen in de bakstenen of mortel.

Kenmerken van Vergipsing

• Zichtbaar als een witgrijze waas of laag op het oppervlak.
• Treedt op na jaren en is moeilijker te verwijderen dan zout- of kalkuitbloei.
• Is vaak het gevolg van chemische reacties binnen het metselwerk.
• Kan optreden in zowel nieuw als oud metselwerk.

Hoe te Verwijderen

Het verwijderen van vergipsing is uitdagend en vereist vaak professionele interventie. Aangezien het zich jaren na de bouw kan voordoen, is het vaak moeilijk om de exacte oorzaak te achterhalen. Het is daarom aan te raden om contact op te nemen met een specialist of bouwbedrijf om een passende behandeling te vinden.

Het Belang van Correcte Bouwpraktijken

Om uitbloei, inclusief zoutuitbloei, kalkuitbloei en vergipsing, te voorkomen, is het belangrijk om correcte bouwpraktijken te volgen. Hieronder staan enkele tips die aannemers en bouwers kunnen toepassen om het risico op uitbloei te verminderen:

• Bescherm bakstenen tegen vocht en vuil: Bakstenen moeten zoveel mogelijk worden gehouden van direct contact met de grond. Het gebruik van pallets kan hierbij helpen.
• Gebruik kalkmortel bij restauraties: Kalkmortel is een betere keuze bij restauratieprojecten met zachtere bakstenen. Het is elastischer en biedt minder kans op uitbloeien van zouten.
• Bescherm mortel tijdens het uitharden: Nieuwbouw metselwerk is kwetsbaar in de eerste zeven dagen. Het is aan te raden om het metselwerk te beschermen met planken of doek.
• Beperk het gebruik van water: Overmatig gebruik van water tijdens de bouw kan leiden tot uitbloei. Het is belangrijk om de juiste hoeveelheid water te gebruiken en het morteloppervlak te beschermen tegen overmatig nat worden.

Conclusie

Witte vlekken op metselwerk, of uitbloei genaamd, zijn een veelvoorkomend fenomeen in de bouwsector. Het kan het gevolg zijn van zouten, vrije kalk of gipsafzettingen die naar het oppervlak trekken. Hoewel uitbloeiestering meestal niet schadelijk is voor de structuur of levensduur van het metselwerk, kan het wel het uiterlijk negatief beïnvloeden. Het is daarom belangrijk om de oorzaken en types van uitbloei goed te begrijpen en passende maatregelen te nemen.

Zowel zoutuitbloei als kalkuitbloei zijn in de meeste gevallen tijdelijk en kunnen vaak vanzelf verdwijnen door regen en wind. Vergipsing, of late uitbloei, is echter een complexe vorm van uitbloei die jaren na de bouw kan optreden en vaak moeilijker te verwijderen is. Het is daarom aan te raden om correcte bouwpraktijken te volgen en eventuele problemen met uitbloei te voorkomen.

Aannemers, bouwers en eigenaren van woningen kunnen profiteren van een goed begrip van de oorzaken en oplossingen voor uitbloei. Door het gebruik van kalkmortel, het beperken van watergebruik en het beschermen van metselwerk tijdens het uitharden, kan het risico op uitbloei worden verminderd. Bij het opduiken van witte vlekken is het verstandig om eerst een eenvoudige test uit te voeren om te bepalen wat voor soort uitbloei het is. Alleen zo kan een passende oplossing worden gevonden.

Bronnen

1. ABERSON – Witte uitslag
2. Joost de Vree – Uitbloeiing
3. Bruil – Uitbloei in metselwerken
4. Van der Sanden – Wat is uitbloeiing
5. Steenimpregneren – Kalkuitbloei verwijderen