Latei en metselwerk vastzetten met ondersabelingsmortel: Uitleg, techniek en toepassing

Published by Redactie on augustus 31, 2025 | Category metselwerk

Het plaatsen van een latei in metselwerk is een veelvoorkomende techniek in de bouw en renovatie. De latei dient als ondersteuning in metselwerk, bijvoorbeeld bij het maken van een opening voor ramen of deuren, of als structuurondersteuning bij schadeherstel. Om deze latei effectief en duurzaam te bevestigen, wordt vaak gebruik gemaakt van ondersabelingsmortel. In dit artikel leggen we de technische aspecten en aanbevelingen van het vastezetten van latei en metselwerk met ondersabelingsmortel uit, gebaseerd op praktijkvoorbeelden, constructieve principes en aanbevolen werkwijzen uit betrouwbare bronnen.

Wat is een latei en waarvoor wordt deze gebruikt?

Een latei is een draagconstructie die in metselwerk wordt ingebracht om een opening te ondersteunen of om schade te herstellen. Lateien kunnen gemaakt zijn van beton, staal of een combinatie van materialen. Ze worden vaak gebruikt bij het maken van een opening voor ramen of deuren, of bij het herstellen van schade in metselwerk, zoals beschadigde liggers of losse muren.

Er zijn verschillende soorten lateien:

Voorgespannen betonlatei: Vaak gebruikt in combinatie met metselwerk. Deze latei kan zowel als ondersteuning functioneren als onderdeel van de eindconstructie.
Staalbalklatei: Wordt vaak gebruikt bij grote openingen of bij schadeherstel.
Staltonlatei: Een combinatie van beton en staal. Deze latei wordt vaak gebruikt in situaties waarbij zowel stabiliteit als visuele integratie belangrijk zijn.
ZBB-latei: Bestaande uit een betonnen kern met baksteen aan de zichtzijde. De voordelen zijn visuele cohesie en goede dragen van belasting.

De latei fungeert zowel als tijdelijke ondersteuning tijdens de bouw als definitieve ondersteuning in de eindconstructie. In combinatie met metselwerk en metselmortel kan de latei buigtrek- en buigdrukspanningen opnemen, afhankelijk van de constructie. De schuifspanningen worden opgenomen door de metselmortel en het metselwerk zelf.

Wat is ondersabelingsmortel?

Ondersabelingsmortel, ook wel onderkouwmortel genoemd, is een speciaal type mortel die wordt gebruikt om kleine ruimtes tussen constructieonderdelen op te vullen, zoals tussen een latei en metselwerk. Deze mortel is ontworpen om krimpminimaal te zijn, wat betekent dat de krimp na droogvallen onder 1 mm is. Daardoor is het een geschikte keuze voor het vastezetten van latei in metselwerk, omdat het het risico op scheurvorming vermindert.

Waarom ondersabelingsmortel gebruiken?

De belangrijkste reden om ondersabelingsmortel te gebruiken bij het vastezetten van een latei in metselwerk, is de minimale krimp. Traditionele mortel kan bij droogvallen krimpen, wat leidt tot lekken en eventueel scheuren in de constructie. Ondersabelingsmortel voorkomt dit, wat de stabiliteit en duurzaamheid van de constructie verbetert.

Ondersabelingsmortel wordt veel gebruikt in de industrie, hoogbouw en utiliteitsbouw, maar ook in woningbouwprojecten, vooral bij het herstellen van schade of het maken van aanbouwen. Het wordt gebruikt voor het ondersabelen van prefab betonelementen, staalconstructies en ook het vastezetten van lateien. Voorbeelden van toepassingen zijn:

Onderkouwen van beton- of stalen kolommen
Opvullen van ruimtes tussen staltonlatei en metselwerk
Stabiliseren van schetsplaten in loodsen of stallen
Ondersteuning van prefabricage-elementen

De mortel K70 van Bruil is een veelgebruikte ondersabelingsmortel in de bouwsector. Deze mortel is bekend om zijn krimparme eigenschappen en het feit dat het niet instort na aanbrengen, wat voorkomt dat er hiaten ontstaan in de constructie. Dit is van belang bij het vastzetten van lateien, omdat het de stabiliteit van de constructie verbetert.

Hoe wordt ondersabelingsmortel toegepast bij het vastezetten van latei?

Het vastezetten van een latei in metselwerk met ondersabelingsmortel vereist zorgvuldige voorbereiding en uitvoering. Hieronder geven we een overzicht van de stappen die meestal worden genomen:

1. Opening maken in het metselwerk

Eerst wordt een opening gemaakt in het metselwerk op de plek waar de latei moet komen. Dit kan met een zaag of hakmachine. De opening moet ruim genoeg zijn om de latei te plaatsen, inclusief de nodige oplegging aan beide zijden.

2. Latei plaatsen

De latei wordt geplaatst in de opening. Het is belangrijk dat de latei vrij ligt, met voldoende oplegging aan beide kanten. De oplegging moet minstens 100 mm zijn per zijde om de latei stevig te ondersteunen. De latei moet ook waterpas worden geplaatst, zodat er geen extra belasting of spanning op ontstaat.

3. Vastzetten met ondersabelingsmortel

De ruimte tussen de latei en het metselwerk wordt opgevuld met ondersabelingsmortel. Dit gebeurt meestal in twee stappen:

Eerst wordt de mortel aangebracht op de bovenkant van de latei.
Vervolgens wordt de ruimte aan beide zijden opgevuld, zodat de latei volledig wordt ondersteund.

Het is belangrijk om de mortel goed aan te brengen en zorgvuldig te verdelen, zodat er geen lekken of ongelijkheid ontstaan.

4. Controle op stabiliteit en afwerking

Na het aanbrengen van de mortel wordt de constructie gecontroleerd op stabiliteit. Eventueel wordt een tijdelijke ondersteuning toegepast totdat de mortel volledig is gehard. De voegen rondom de latei worden vervolgens hersteld met gewone mortel of specie, afhankelijk van de bestaande constructie.

Belangrijke aandachtspunten bij het vastezetten van latei

Bij het vastezetten van latei met ondersabelingsmortel zijn er een aantal belangrijke aandachtspunten:

1. Uitzettingsverschillen tussen materialen

Het is belangrijk om rekening te houden met het feit dat verschillende materialen zich anders gedragen bij temperatuurveranderingen. Bijvoorbeeld, metselwerk en staal uitzetten en krimpen in het verloop van de tijd. Als de latei vast wordt gemetseld aan het metselwerk, kan dit leiden tot spanningen en eventueel scheuren.

Daarom wordt aanbevolen om de latei niet vast te metselen aan het omliggende metselwerk. In plaats daarvan dient alleen hechtingsmateriaal te worden aangebracht op de bovenkant van de latei. Dit zorgt ervoor dat de latei vrij kan bewegen en zo problemen met de fundering of muren voorkomt.

2. Oplegging

De latei moet minstens 100 mm op beide zijden op het metselwerk rusten. Dit is belangrijk om de belasting goed te verdelen en de latei te verankeren. In sommige gevallen kan een grotere oplegging nodig zijn, afhankelijk van de belasting die de latei moet dragen.

3. Kwaliteit van de ondersabelingsmortel

De kwaliteit van de mortel is van groot belang voor de stabiliteit en duurzaamheid van de constructie. Het is daarom aan te raden om gebruik te maken van een krimparme ondersabelingsmortel, zoals K70 van Bruil. Deze mortel is ontworpen om krimpminimaal te zijn en geen hiaten na te laten na het harden.

4. Controle op waterdichtheid en isolatie

Bij het plaatsen van de latei dient ook rekening te worden gehouden met isolatie en waterdichtheid. Als de latei een koudebrug vormt, kan dit leiden tot warmteverlies en condensvorming. Het is daarom belangrijk om ervoor te zorgen dat de spouw en isolatie onaangeroerd blijven. Dit is bijvoorbeeld het geval bij ZBB-lateien, waarbij de betonnen kern en baksteen samen werken om een visuele cohesie en thermische prestatie te garanderen.

Praktijkvoorbeeld: Scheur herstellen met staltonlatei en ondersabelingsmortel

Een praktijkvoorbeeld van het vastezetten van een latei met ondersabelingsmortel is beschreven in een discussie op een klusidee-forum. Hierin werd een scheur gevonden boven een oude nis in een metselwerk, met een losse rollaag van kalkzandsteen erboven. Het idee was om een staltonlatei te plaatsen onder deze rollaag, met een oplegging van 15 cm in de muren weerszijden. De ruimte tussen de rollaag en latei werd opgevuld met ondersabelingsmortel.

De voordelen van deze aanpak zijn:

De latei biedt extra stabiliteit aan de constructie.
Het gebruik van ondersabelingsmortel voorkomt scheuren door krimp.
De oplegging van 15 cm zorgt ervoor dat de latei goed ondersteund wordt.
De rollaag kan worden verwijderd indien los zit en het metselwerk kan opnieuw worden opgebouwd.

Dit voorbeeld laat zien hoe het vastezetten van een latei met ondersabelingsmortel een effectieve manier kan zijn om schade in metselwerk her te stellen en de stabiliteit van een constructie te verbeteren.

Toepassing in renovatie en schadeherstel

In renovatieprojecten of bij schadeherstel is het vastezetten van lateien vaak nodig om de structuur van een gebouw te herstellen. Bijvoorbeeld bij het herstellen van een beschadigde ligger of de ondersteuning van een muur na een doorbraak. In dergelijke gevallen is het gebruik van ondersabelingsmortel belangrijk om de stabiliteit en duurzaamheid van de constructie te waarborgen.

Bijvoorbeeld:

Bij het maken van een aanbouw: Als er een opening wordt gemaakt in een bestaande muur, is het nodig om de bovenliggende structuur te ondersteunen met een latei. Deze latei moet in ondersabelingsmortel liggen om scheuren en instorting te voorkomen.
Bij het herstellen van schade: Als een ligger of metselwerk is beschadigd, kan een latei worden ingebracht om de constructie te stabiliseren. Ondersabelingsmortel zorgt ervoor dat de latei stevig vastzit en geen extra belasting oplevert.

Vergunningen en regelgeving

Het is belangrijk om te weten dat het plaatsen van een latei in sommige gevallen een vergunning vereist. In de meeste gevallen is geen vergunning nodig voor het plaatsen van een latei, mits het geen dragende muur betreft en het gevelaanzicht niet verandert.

Wél een vergunning nodig als:

Je de gevel aanpast aan de straatkant.
Het een monument betreft.
Er een constructieve wijziging plaatsvindt aan een dragende muur.

Het is daarom altijd verstandig om te controleren of een vergunning nodig is, vooral bij grote projecten of bij aanpassingen aan dragende elementen. In twijfelgevallen kan een bouwtechnisch advies worden ingewonnen bij een bouwbedrijf of gemeente.

Technische voordelen van lateien en ondersabelingsmortel

Het combineren van lateien en ondersabelingsmortel biedt verschillende technische voordelen, zoals:

Stabiliteit en stevigheid: De latei verstrekt structuurondersteuning, terwijl de ondersabelingsmortel ervoor zorgt dat de latei stevig vastzit.
Minimale krimp: Ondersabelingsmortel krimpt minimaal, wat scheuren en hiaten voorkomt.
Duurzaamheid: De combinatie van lateien en ondersabelingsmortel zorgt voor een duurzame constructie die lang meegaat.
Visuele integratie: Lateien zoals ZBB-lateien kunnen visueel goed integreren met het bestaande metselwerk, wat het resultaat esthetisch aantrekkelijker maakt.

Conclusie

Het vastezetten van een latei in metselwerk met ondersabelingsmortel is een technische en bouwkundige oplossing die wordt gebruikt om schade te herstellen, openingen te ondersteunen of structuur te versterken. Door de krimparme eigenschappen van ondersabelingsmortel en de correcte uitvoering van het vastezetten van de latei, kan een duurzame en stabiele constructie worden gecreëerd.

Belangrijke aandachtspunten zijn:

De latei moet vrij liggen en niet vast gemetseld worden aan het metselwerk.
De oplegging moet voldoende zijn (minimaal 100 mm).
De kwaliteit van de ondersabelingsmortel is van groot belang.
De latei moet goed waterpas zijn en de ruimte moet volledig worden opgevuld.

In renovatieprojecten of schadeherstel is deze aanpak een effectieve manier om de structuur van een gebouw te herstellen en de levensduur ervan te verlengen.