Juiste materiaalkeuze voor metselwerk – Uitgangspunt, vocht, schade en toepassingen

Published by Redactie on september 1, 2025 | Category metselwerk

Metselwerk staat centraal in de constructie van gebouwen en is een essentieel onderdeel zowel van moderne productie als van historische en monumentale gebouwen. De kwaliteit en duurzaamheid ervan hangen sterk af van de juiste keuze van materialen. Kwaliteitsmetselwerk vereist een combinatie van passende baksteen, geschikte mortel, onderliggende ondersteuning (werkelozen) en gereedschap zoals voegborden. In deze artikel worden de essentiële aspecten van metselwerk afgehandeld, met een focus op materiaalkeuze, vervochtproblematiek en herstelmethoden, waarbij gebruik wordt gemaakt van betrouwbare bronverwijzingen.

Inleiding

Metselwerk bestaat uit bakstenen en mortel, waarbij elk element zijn eigen rol speelt in de sterkte, duurzaamheid en functie van de constructie. In moderne en traditionele metselwerktechnieken, evenals in de restauratie van monumentale gebouwen, is het belangrijk om de onderlinge compatibiliteit en eigenschappen van deze componenten te begrijpen. Foute combinaties, zoals het gebruik van harde cementmortel bij poreuze bakstenen uit oud metselwerk, kunnen leiden tot ernstige schades. Bovendien geeft moderne technologie en gereedschap, zoals het Super Prof voegbord, een houvast om de kwaliteit van metselwerk te verbeteren.

Deze artikel biedt een overzicht van de technische aspecten zoals materialeigenschappen, vochtafvoer, injectiematerialen, onderzoeksmethoden, en vocht- en zoutproblematiek met aandacht voor realistische toepassingen in het veld. De inhoud is opgebouwd op basis van concrete gegevens uit betrouwbare bronnen, zoals Kiwa, monumentenzorgorganisaties, en bouwkundige richtlijnen.

Verschillen tussen oud en nieuw metselwerk

Metselwerk kan worden onderverdeeld in twee groepen: oud metselwerk, meestal vóór 1890 gemaakt, en modern metselwerk, gemaakt na 1890. Deze onderverdeling heeft gevolgen voor de keuze van materialen en de onderhoudsbehoeften.

Oude bakstenen worden meestal vervaardigd uit niet-ontluchte klei en worden geseindoogd bij lage temperaturen en langzaam gedroogd. Hierdoor zijn oudere bakstenen zeer poreus met een hoge vochtopname. De mortel bij oud metselwerk is typisch in de vorm van zachte kalkmortels, die koolstoftrouw worden en versterken door chemische reactie met koolzuur uit de lucht. Dit maakt het materiaal elastischer dan moderne portlandcement- of cementgebonden mortels, die in reactie met water uitharden en lokaal reageren op lage temperatuur.

Deze verschillen zijn cruciaal bij reparaties of restauraties, aangezien het mengen van oud en modern materiaal kan leiden tot structurele schade. De structuur van oud metselwerk is ontworpen om vervorming door zetting of expansie aan te kunnen. Nieuw metselwerk daarentegen is dikwijls minder flexibel en leidt bij zetting of vochtkleverige omstandigheden tot scheurvorming, wat compromitteert de gehele samenhang en weerstand van de muurconstructie.

Wanneer oud metselwerk wordt gerestaureerd, is het noodzakelijk om materialen te gebruiken die compatibel zijn met de oorspronkelijke samenstelling en toepassingshistorie. De gebruikte mortel en vervoegmethode moeten aansluiten in het historische karakter van het bouwwerk en bijdragen aan stabiliteit, bestendigheid en authenticiteit.

Vochtproblemen en vochtkontrole in metselwerk

Tot in hoge mate bepaald vocht de kwaliteit en levensduur van metselwerk. Zowel oud als modern metselwerk ondervindt schade door onjuist vochtbeheer, maar de oorzaken en gevolgen verschillen per type materiaal.

Oude bakstenen, zoals al genoemd, zijn erg vochtopnemend. De combinatie met een kalkmengsel-voegspecie zorgt normaal voor een goede balans qua woonklimaat en structuurbehoud. Echter, als er cementmortels bij oud metselwerk worden gebruikt, leidt dat vaak tot schade doordat het vochttransport wordt verstoord. Cementmortels zijn bijvoorbeeld niet ademend en creëren een barrière tegen vochtafvoer naar de buitenkant, wat resultert in vochtscheiding en daardoor schade bij bevriezing.

Voor modern metselwerk is wél een harde mortel vanwege de geringe vochtopname van de bakstenen gebruikelijk. Hierbij is het aflaten van spanten, krimp en vochtreferentievoegen (dilataties) van groot belang, want anders kan spanning in de structuur leiden tot scheurvorming. Nieuwe bakstenen, die meestal met sterkere en betere gesinterde klei zijn vervaardigd, zorgen voor een duurzamer structuur, maar vragen wel om goed afgestelde opbouw- en afwerkmethode om houdbaarheid te garanderen.

Een ander aspect van vochtrisico’s is zout in metselwerk. Beide oeroud en oud metselwerk kunnen worden ingevochten door zouten, waarbij de mortel of voeg in bepaalde gevallen gezwollen wordt of ontbindingsverschijnselen vertoont. Bij schade veroorzaakt door zout en vocht is het belangrijk om het onderliggende probleem te bestuderen en pas daarna een oplossing te kiezen.

Vocht en vorst

Metselwerk dat volledig verzadigd is met water en onderworpen aan vorst kan ernstige schade oplopen. Door het bevriezen en verdampen van vocht in materialen ontstaan krachten die kunnen leiden tot expansie en daarmee vervorming of scheuren in de muur. Dergelijke vochtopnametekeningen zijn vooral lastig in oud metselwerk vanwege zijn poriösiteit.

Roesten metaal in metselwerk

Een bekende en lastige vorm van schade is het roesten van metalen verankeringen of haakjes die in de muur zijn ingebracht. Roestend ijzer neemt namelijk een volume toe dat zes tot acht keer zo groot is als het ongeroeste volume, wat structuurafdekking of instorting kan veroorzaken. Deze schade ontstaat bijvoorbeeld bij het gebruik van verkeerde afdichting tegen vocht of bij slechte materiaalsamenstelling van de verankeringen zelf. Het is verder mogelijk om met detectie- en testmethoden te onderzoeken waar metaal in de muur is ingebracht, bijvoorbeeld duimen, doken of ringankers, om in geval van roest vóór de volgende restauratie de aanwezigheid hiervan vast te stellen en eventueel te repareren.

Restauratie en herstelmethoden bij metselwerk

Voor de herstelhoeraan van metselwerk, zowel bij nieuwe bouwwerken als in de sfeer van monumentenzorg, is de analyse en keuze van het juiste herstel- of herstellingsmateriaal essentieel. Er dient geen enkel material te worden toegepast dat een niet-compatibel effect heeft op het oorspronkelijke metselwerk.

Injectiematerialen, zoals gebruikt in het herstellen van voeg- of mortelscheuren, worden in twee groepen ingedeeld in functie van hun samenstelling:

Mineraalgebonden injectiematerialen, met binders zoals kalk, traskalk en cement.
Kunstharsgebonden injectiematerialen die meer bestendigheid bieden tegen water en fijne scheuren.

Minerale injectiemortel is waterdampdoorlatend, wat betekent dat ze aansluiten in het principiële kenmerk van traditioneel metselwerk om ademen te kunnen, zodat vocht kan ontsnappen. Daarentegen, kunstharsgebonden materialen of speciale microcementen worden soms gebruikt bij structurele herstellingsdoeleinden en in materialen waarbij hoge treksterkte of vormkracht nodig is. Dit maakt ze wél geschikt voor zowel historisch als modern herstellen, mits het wordt afgestemd op de originele metselaarstekening en de vereisten van het bouwwerk.

Een voorbeeld van een mogelijke toepassing is bij een metselwand waarbij nauwe of fijne scheuren ontstaan zijn. In dergelijke gevallen kan de standaard minerale mortel niet optimaal vullen door tekort aan hecht- en treksterkte, zodat het noodzakelijk is om een andere mortel of injectiemiddel in overweging te nemen.

Injecties zijn meestal toegepast als vloermortel, voegmortel of opgenomen mortel terugvloeit tussen de bakstenen of muren zijn. Hierbij gaat het proces van:

Uitzoeken welke injectie het geschiktst is op basis van het doel (constructieherstel, waterdichting, verbetering van vochtscheiding).
Toepassen van de injectiemortel via druk, zodat het materiaal de voegen en scheuren optimal vult.
Opnemen door het metselwerk, zodat de injectie zich niet losmaakt en structurele hulp blijft bieden (in afwezigheid van verwervingsscheuteffect).

Na de injectie dient het metselwerk nadien zorgvuldig te worden gecontroleerd en gerestaureerd, waarbij toepassing van saus of afwerkproducten kan worden overwogen, mits deze zijn afgeleid van historisch gebruik (zie verder: afwerkingen en bewerkingen).

Afwerkingen en bewerkingen van baksteenmetselwerk

In veel historische constructies is baksteenmetselwerk niet zomaar zichtbaar, maar ook gevoelloos gecorrigeerd of bewerkt op visuele en structurele basis. Bekende vormen van afwerking zijn:

Het smeren van het metselwerk met saus of oliën.
Het schuren, scharreren of ribbelen van de bakstenen.
Het gebruik van verschillende of aanvullende kleuren, glazuur of natuursteen.
Het aanbrengen van ornamenteringen of architecturale vormingen zoals metseltekens.

Zowel deze visuele afwerkingen als schade die aldaar ontstaat, zoals door roest of vocht, bepalen de nodige maatregelen bij renovering. Bij het werken met restauratie dient aandacht te worden besteed aan het behouden van historisch karakter en het kiezen van afwerkingen die passen bij de omschaling van het metselwerk. Aan de andere kant is het verstandig om eventuele nieuwe materialen of technieken te voorkomen die de structuur afbreken of vochtopbouw teweegbrengen.

De relatie tussen baksteenmetselwerk en het voegwerk is ook van belang bij afwerking. Een afgewerkt metselsteen kan immers lokaal verschillen qua doorgankelijkheid, wat vochttransport in de mortel kan beïnvloeden. Daarom dient men bij het toepassen van mortel of injectieproducten altijd aandacht te schenken aan het afwijkende gedrag van afgebeerde stenen ten opzichte van onbeerkte stenen.

Materiaalonderzoeken en reparatiestrategieën

Bij het identificeren van schade aan metselwerk – bijvoorbeeld in gevels, daken of muren – speelt technisch en bouwgetoond onderzoek een centrale rol. In eerste instantie is er een visuele inspectie nodig om de schadeovereenstemming vast te stellen en daarna de nodige diepergaande analyses in te sturen.

Onderzoekssoorten

Bouwtechnisch onderzoek: Analyse van de constructie om afwijkingen of zwakke punten in metselwerk vast te stellen.
Materiaaltechnisch onderzoek: Blijft gericht op de eigenschappen van bakstenen en mortels.
Bouwfysisch onderzoek: Bepaalt hoe vocht wordt opgenomen, verloren gegaan of gestopt.
Geofysisch of bouwhistorisch onderzoek: Kijkt naar verankeringen of omgevingsinvloeden als schadebronnen.

Oriëntatie op oorzaken

Zetting (contraction of expansie van materialen) leidt vaak tot schade.
Roest en corrosie van metalen onderdelen in het metselwerk drukt structuur uit elkaar.
Bouwfysisch vochttransport wordt verstoord door een harde cementmortel bij oeroud metselwerk.
Zuurstof- en koolzuurgehalte beïnvloedt de hardingscriterie bij kalk- en portlandcementmortel.

Aan de basis van het identificeren van structurele problemen, kunnen gerichte reparatiestrategieën worden opgesteld. Deze houden rekening met:

De vochtige of droge omstandigheden op het moment van toepassing.
De toegestane afweging tussen historiciteit en duurzaamheid tijdens de restauratie.
De compatibiliteit tussen oud en nieuw materiaal.

Een voorbeeld: bij het gebruik van kalkmortel bij oude bakstenen is de kans op voorstbestendigheid aanzienlijk groter dan bij het gebruik van cement. De kalk zorgt voor een natuurlijke hardingscriterie die zich aanpast aan de vochtige voorwaarden, tevens zorgt het mortel voor een goed vochttransport weg van de baksteenoppervlakken.

Onderliggende elementen in metselwerk

Bij metselwerk is de structuur ook afhankelijk van ondersteunende elementen. Men kan dit onderscheiden in:

Werkelosen of lateien (zoals metalen onderbalken of balkbedekkingen) voor het zorgen van een optimale houdbaarheid van de metselstructuur.
Spanten (onderdeel van de vloerconstructie) die kunnen zetten en indruipen bij vochten verwerving.
Scheurvormen afvangen via dilataties of voegen die flexibel zijn.
In sommige gevallen ook het gebruik van metselverankeringen of tijdovergangmateriaal.

In bepaalde constructies is het gebruik van bouwtechnische ondersteuningen toegestaan en gewenst voor het behoud van het metselwerk. Dit geldt bijvoorbeeld voor oude muren met tekortkomingen, waarbij extra ondersteuning via laterale verankeringen of lateien noodzakelijk is om vervormingen te voorkomen.

Kiwa biedt certificeringen aan voor zulke ondersteuningselementen, zoals metalen lateien en onderbalken, tegen Richtlijn BRL 3121. Uit dit voorbeeld blijkt welke maatschappelijke of bouwenormen voor zulke bouwelementen gelden.

Gereedschap en kwaliteit: de rol van een voegbord

Bij moderne metselwerktechnieken is precisies aanpassen van mortels en voegen essentieel, hierbij speelt het gereedschap een voorbije rol. Het voegbord is een van de standaardinstrumenten bij het metselen en voegt de visuele uniformiteit bij, evenals de functionele stabiliteit.

Technische eigenschappen van moderne voegborden

Het Super Prof voegbord Aluminium is een voorbeeld van een gereedschap dat in veel constructies wél wordt toegepast. Het model (400x230 mm) wordt geprezen om zijn:

Lichte constructie die zich goed leent voor langdurige metselwerkzaamheden.
Hoogwaardig aluminium dat bestand is tegen roest en corrosie, wat levensduur vergroot.
Vermogenuitvoering die ervoor zorgt dat voegen snel en netjes worden afgewerkt.
Eenvoudige reinigbaarheid die onderhoud sterk vergemakkelijkt en morteldroogte voorkomt.

Om de levensduur te behouden, moet het voegbord regelmatig worden gecontroleerd en schoongemaakt. Zolang de mortel niet op het bord verharst of roest niet op de randen verschijnt, blijft het gereedschap efficiënt. Slechte hulpinstrumenten, zoals niet-mooi afgewerkte voegborden of voeggereedschap van lage kwaliteit, leiden tot visueel minderwaardig resultaat en onnodige structuurschade in de voegvorming.

Toepassing en voordelen

Een goed afgewerkt voegbord helpt metselaar om op een professionele manier de voegen exact evenwijdig en op hoogte te voegen. Aangezien de mortel zo op het juiste moment en de juiste richting wordt aangebracht, is de voegkwaliteit en constructieve samenhang aanzienlijk groter.

Zoals ook gemeld, levert gebruik van het voegbord voordelen in:

Verbetering van esthetisch en functioneel resultaat van metselwerk.
Uitzondering van zwakke plekken in bakstenmetselwerken.
Betere kwaliteit van metsels die gericht zijn op constructieve stabiliteit.

Het voegt een visuele afwerking aan tot bouwschade, zowel in nieuw als restauratieprojecten. Buiten het gereedschap, valt de *voegmooiheid *en kwaliteit in het geringst geval *de opbouw en toepassing van gereedschap te verbeteren *.

Aandacht voor restauratiemethoden bij historisch metselwerk

Het restaureren van oud baksteen- en metselwerk vereist een gerichte aanpak. Niet alle materialen en hulpmiddelen zijn geschikt. Een paar bepalende factoren zijn:

Vergelijken van de oorspronkelijke mortel en mortelcombinatie. Het herstel dient aansluiting te vinden in het historische materiaal.
Het vervangen van vernat en roestbatterij van verankeringen door compatibel en bestendig herstelmetaal.
Het bestuderen van oorzaak-schadepatronen en eventueel een kwaliteitssamenstelling te kiezen voor herstelinjectie.

Wanneer metselwerk bevat herstelmaterialen van het mineraaltype, zoals kalkmortel, is dit meestal het voorfergeerde onderdeel bij restauratie. Kalkbatterijen kunnen afiggeren en zich bijpassen door omgevingsinvloeden en zijn niet zo sterk als cement, wat handig is om niet permanent schade te veroorzaken bij vervormingen. Daarnaast bestrijd kalkmortel, vanwege zijn vochtopname, scheurvorming door stijging-afstijging en het voorkomen van barrières tussen materiaal en vocht.

Een bijzondere complexiteit ontstaat doordat men ook niet alle mortelrestauratie op exacte herkenning kan bouwen. Er dient *een deskundige afweging te worden gedaan *van de visuele en structuursamenhang, evenals de *toelaatbaarheid van herstelmaterialen *die niet in volledige overeenstemming is met de originale mortel.

De rol van mortels in metselwerkconstructies

Mortel is het bindende element in metselwerk en vult een centrale functie. Niet in de laatste plaats als buffer tegen vochscheiding en constructieve uitlijning van bakstenen. De kieke op het type mortel en haar vochttransport beïnvloedt direct de schade- en gebruikskantlijng van de metselwerk.

Kalkmortels

Kalkmortels worden gebruikt bij de vorming en restauratie van oud monumentaal metselwerk. Deze mortels zijn natuurstoffig, waterdampdoorlatend en bewegen zich op structuurruimtes, waardoor ze weerstand bieden tegen zetting en vorstschade in baksteenmetselwerken. Kalk is een bindmiddel dat kan ademen en natuurlijke poriën bevatten, wat ideale toepassing is bij bakstenen die in lage vochtomstandigheden en bij regelmatig bezoeken aan vorst worden blootgesteld. Deze mortels zijn echter minder geschikt voor hoge ladingen of snel uithardende constructies.

Cement- en portlandcementmortels

Modern metselwerk maakt vaak gebruik van cementgebonden mortels *die de constructieve stabiliteit vergroten. Deze mortels zijn *steviger in samenhang en harder in structurele uitvoering, maar leveren ook risico’s in het geval van misvorming, spruing of vochtproblemen bij passend met oudere muren. Portlandcement, een type cement dat snel uitvalt en lokaal afgereageerd, reageert sterk op vochtinput en is afhankelijk van het vochtgehalte van bakstenen.

Mix-voegmortels

In sommige gevallen wordt huidge kalk-cementmengels *of *kalk-cementmortels gebruikt bij het aansluiten van moderne bijbouwen op monumentale murslagen. Beide kalk- en cementgebonden sterkthoudendheden, kan er worden gestreefd naar een aansluitend vochtverloop en visuele aanpassing in de voegvorming. Men moet echter oppassen dat een dergelijk metselmengsels niet leiden tot vrotte mortelafdeling of poreuze breukpunten in oude baksteenen.

Kiezen voor herstel- of constructieinjecties

Bij voegversteviging of *schadeherstel in metselwerk *zijn injectienoodzettes gangbaar. In dat opzicht valt de keuze van injectiemortel in twee categorieën:

*Minerale injectiemortels *op basis van kalk of cement, met de nadruk op *vochttransport en stabiliteit *tijdens het herstel van mortel.
Kunsthars- of microcementgebaseerde injecties, gericht op visuele herstel en bestendigheid in fijne voegen en mortelafbreuk.

Minerale injectien wordt in de meeste situaties aanbevolen in het kader van monumentale restauratie, aangezien het authenticiteit en luchtdoorstroming bewaakt. De limieten van minerale mortel liggen echter in de trek- en hechtsterkte, die te weinig opbouwen in fijne, complexe of spanningsaangrijpende situaties.

Daarom is voor de herstel van fijne voegen in metselwerk *en voor het *verbeteren van de visuele continuiteit *tevens een *uitsteekse keuze van gecombineerd kunsthartproducten of microcementen voor nodig. De toepassingsgebieden en -mogelijkheden van deze materialen zijn in de materialenhandboeken beter toegelicht, en in de brochure Baksteenmetselwerk: aantasting en herstel wordt al het geschikheidsaandeel van herstelmaterialen met nadruk verwerkt.

Toepassing in de praktijk: vloertegellegere en gereedschap

Wanneer men zich richt op de constructieve kwaliteit van metselwerk door moderne toepassing, komen ook andere elementen zoals tegellegere en specifiek gereedschap zoals het voegbord in beeld. Deze onderdelen dragen bij tot een professionele installatie en optimalisering van de kwaliteit van het eindproduct.

Voegborden zoals het Super Prof voegbord, maken deel uit van de mooie afwerking en betere stabiliteit van metselvenneuwerken. De vorm en hardheid van het voegbord bepalen de nauwkeurigheid van de voogvorming. Tijdens voeglegging is het essentieel om niet te snel af te werken *en *voldoende tijd te laten de mortel goed vormen en verweren, zodat de structuur optimaal stabil wordt.

Onderhoud voor gereedschap

Zoals de informatie in bron [4] aangeeft, vereist moderne gereedschap zoals het voegbord eenvoudig onderhoud om de kwaliteit en levensduur te waarborgen. Een paar tips hierin:

Het afwassen van het voegbord na gebruik zodat geen verstrikking wordt geraakt.
Het *schoonmaken van de randen en voegvormingsplek *kan verhinderingen veroorzaken bij het leggen van nieuwe opbouwen.
Bewaren op droog opslagoppervlak om roestof onthardde mortelresten te vermijden.
Regelmatige aandacht voor het bord als er schade aan is of gebruiksgemak wordt belemmerd.

Krimp en rekafvang in nieuwe bouwprojecten

Een onderliggende aspect in moderne bouw- en renovatieprojecten is de afvang van krimp of rekomstandigheden die tijdens hardening van de mortel of vervalst van materialen kunnen optimaliseren of verhinderen.

Bij nieuwe constructies met hoge druk of hoge krimp in de mortel, zijn dilatatievoegen *noodzakelijk om de *krimpafstand te kunnen uitdemen. Dit helpt om scheurvorming door spanningsopstapeling van materialen en mortel te voorkomen. Met dilatatievoegen creëert men vaste afstanden waarin materialen in kunnen trekken of uit kunnen stekken, waarbij het metselwerk niet splitst noch onherstelbare schade oploopt.

Zoals al beschreven, is het gebruik van elastische spanten of kalkmortels aan te raden in oudere werkstukken of op projecten waarbij men gerichte historische correcties en structuursamenhang wil behouden.

Beoordelingsrichtlijnen in Nederland: toepassing per product

De beoordeling van materialen gebruikt in metselwerk in Nederland wordt grotendeels bepaald door Richtlijnen zoals de BRL 1801 tot BRL 1904, die door Kiwa worden toegepast bij de beoordeling van betonmortels of cementgebonden mortels met specifieke voegconstructies.

Beoordelingskaders:

BRL 1801 regelt de certificering van betonmortel.
BRL 1904 werkt met cementgebonden mortels.
BRL 1007 is gericht op metselbaksteen.
BRL 3121 biedt richtlijnen over de certificering van metalen ondersteuningen.
Richtlijnen rond circulaire bouwpraktijken en voedscheidingen zijn onderdeel van Prestatieladder Circulair.

Deze richtlijnen stellen bepaalde eisen aan sterkte, vochttransport, duurzaamheid en duurzaam gebruik van materialen in metselprojecten. Het is verder handig om materiaalkeuze voornamelijk te sturen via onderliggende beoordelingskaders, om zekerheid bij aankoop en gebruik van mortels of materialen te hebben.

Conclusie

Metselwerk is een complexe en meervoudig structurele element in de bouweconomie. De kwaliteit van een metselwerk hangt af van de juiste materiaalcombinaties, technische kennis, bouwwijzen en het gebruik van gereedschap zoals het voegbord. Oud en nieuw metselwerk vertonen verschillende eigenschappen wat betreft poriösiteit, vochttransport en structuurrigiditeit. Hieraan past men de mortels en constructieve oplossingen op zodat bouwschade wordt belet en duurzaamheid verbetert.

Voor restauratieprojecten en monumentenzorg is het vooral belangrijk om met de oorspronkelijke technische gegevens en materialen te werken. Een kwalitatief herstel vereist dus bachelor of researchanalyse van schade- en voegtoepassingen, evenals kiezen van een authentiek materialkeuze of hersteltechniek.

Naast de mortelkeuze en de vochtkontrole, draagt ook het gebruik van goede, passend gereedschap zoals het Aluminium Super Prof voegbord *bij aan *kwaliteit en structurele continuiteit in het eindresultaat. Het gebruik van zodanig gereedschap en onderstuningselementen kan veel invloed hebben op de functionaliteit van metselwerk, maar ook op de esthetische voorontwerp.

Voor de bouw- en renovatieprofessionals, evenals de betrokken verwervingen, is het dus van belang dit alles te combineren met bestaande bouwgerelofte en voedingsuitvoeringen. Zorg voor vochtregulering, hou rekening met historische gebruikswaarden, gebruik kwalitatief gereedschap en kies materialen die betrouwbarend en compatibel zijn met de situatie. Pas op voor het vervuilen van vochten kalkmortels door cement-techniek en zorg voor een visuele afwerking die functioneel en visueel aansluit bij de omgeving.

Een goede materialbeheerstrategie, gesteund door deskundige keuzes en bewustwording van metseltechniek, leidt dus tot duurzame, veilige en goed behandelde metselen in diverse bouwcontexten.

Bronnen

materiaal