Metselwerk herstellen boven degevelniveau: Herstelmogelijkheden, technieken en veiligheidsmaatregelen bij instabiliteit

Introductie

Metselwerk is een fundamentele component in zowel nieuwbouw als renovatieprojecten van bestaande woningen. Vooral in geveldelen boven een gevelniveau – zoals bij kopgevels of spouwmuurconstructies – kan het metselwerk in de loop van de jaren bezwijken of schade oplopen, onder meer door constructieve afbrokkeling, roestvorming van ankers, of verkeerd uitgevoerde bouwdetails. Dit type instabiliteit vraagt om professionele interventie, aangevuld met degelijk advies en nauwkeurige werkvormen om de gevelconstructieve veiligheid en de thermische prestaties te herstellen.

Basale technieken zoals het gebruik van 12mm muurankers voor het herstellen van metselwerk vanaf de buitenzijde, de combinatie van tijdelijke stuttechnieken zoals dodemansbedden en permanente oplossingen waarin gevelspecialisten stalen vijzels in mortelbedden installeren, vormen een cruciale structuur in het herstelproces. Echter, zoals met name bij asbesthoudende onderdelen het geval kan zijn, is het verstandig om rekening te houden met mogelijke schadelijke aanwezigheden in oude gevelconstructies. Opnieuw bezoek aan een pand met instabiele gevels vraagt dan ook om samenwerking met asbestinspecteurs, hulpdiensten, bouw- en woningtoezicht en ervaren aannemers.

In dit artikel bespreken we de processen, materialen en technieken die gerelateerd zijn aan het herstellen van metselwerk boven de gevelniveau, geïllustreerd met praktijkvoorbeelden en onderbouwd door het SOURCE DATA dat tijdens een recente inspectie verzameld is. We leggen uit hoe visueel inspecteren en destructief onderzoek werken, en welke reconstructieve stappen kunnen worden ondernomen om constructieve veiligheid en duurzaamheid te waarborgen.

Structuur van het probleem: Instabiel metselwerk boven gevelniveau

Ongewenst schuifgeval in spouw- en kopgevelconstructies

Bij gevels boven gevelniveau – zoals kopgevels en bepaalde spouwmuurgevelconstructies – is het metselwerk grotendeels afhankelijk van geveldragers, zoals stalen constructies, en een zorgvuldig uitgevoerde aansluiting met het gebouw. Als die aansluiting of drager belemmerd wordt door roestvorming, slechte uitvoering, of vocht积累 (vochtaccumulatie), kan het metselwerk beginnen te schuiven of zelfs bezwijken onder eigen gewicht.

Daarbij dient in de eerste instantie rekening te worden gehouden met bouweigendommen als het gaat om mandelinge muren, die als onderdeel van appartementen vaak gebruiksvast liggend zijn en waarbij de gedeelten die een gevel ondersteunen aansluiten moeten worden gedeeld. In dergelijke gevallen vallen inspectie- en herstelkosten voor rekening van de mede-eigenaars of Vereniging van Eigenaars (VvE).

Een karakteristiek punt dat vaak schade veroorzaakt is de aansluiting van raamkozijnen en betongevelbanden. Dit kan bijdragen aan verkeerd uitgevoerde waterkeringen en gevolgschade boven en onder gevelniveau. Oudere materialen zoals bitumen of asbest kunnen hier worden gebruikt als waterdichte lagen, maar deze zijn vaak asbestverdacht materiaal. Daarom is het van belang dat degelijk chemisch ondernemend inspecteurs in overleg treden met metselaren om schade te herstellen op een manier die zowel gezondheidsvoorzichtigheid als thermische efficiëntie betrekking heeft.

Visuele inspectie en destructief onderzoek

Het herstellen van metselwerk boven gevelniveau start vaak met een visuele inspectie. Hierbij wordt gekeken naar ongewone scheuren, vormveranderingen in het gevelmetselwerk, of afwijkingen in de vloerconstructies die bepalen of het metselwerk nog voldoende steun krijgt. Als bij een inspectie tekenen van instaabilirheid worden gevonden, bijvoorbeeld door de afbrokkeling van verbindingen of het afschuiven van het buitenblad, is destructief onderzoek nodig.

Deze vorm van onderzoek beperkt meestal tot het hakken van kassen in het metselwerk om inzicht te krijgen in de situatie achter het muuroppervlak en in de spouw (als het om spouwmuurconstructies gaat). In dit proces is het cruciaal om rekening te houden met de constructieve structuur van de bouwmuur, zoals bij woningscheidende muren. In veel gevallen wordt bij woningscheidingen een half uitgehakte kas ingesneden, terwijl in binnenmuren de kassen volledig worden verwijderd. Dit houdt tevens de bouwmuur op zijn minst gedeeltelijk intact, zodat structuur- en bouweigendomen niet direct geniet.

Herstelmethodologie: Van tijdelijke stutten tot permanente reconstructie

Tijdelijke veiligheidsmaatregelen

In situaties waarin metselwerk zijn steun verliest en schaden kan toezien in opschuiving of bezwijken, moeten tijdelijke veiligheidsmaatregelen direct worden getroffen. Deze bestaan uit:

• Afzetten van de voorbijkant, dit wil zeggen dat doorgaande wegen bij instabiele gevels direct worden afgesloten.
• Interessering van hulpdiensten, zoals politie en brandweer, om een veilige toegang te garanderen voor inspecteurs, aannemers en bewoners.
• Inzet van een tijdelijke constructieve ondersteuning, bekend als een dodemansbed. Dit is doorgaans een stalen constructie om het metselwerk tijdelijk te ondersteunen totdat het gebouw weer gecontroleerd is.

In het SOURCE DATA is beschreven hoe Thor Logical samenwerkt met de aannemers en onderzoeksdeskundigen. Zodra de instabiele muur is afgemaakt met tijdelijke ondersteuning, kan het onderzoek worden ingescherpt en een oplossing worden ontwikkeld die zowel structuur als duurzaamheid in acht neemt.

Permanente reconstructie: Muurkoppeling vanaf de binnen- of buitenzijde

Wanneer het metselwerk wordt hersteld, zijn er verschillende aanpakken mogelijk afhankelijk van de toegankelijkheid en de aard van de damage.

Een veelgebruikt en efficiënt systeem is het koppelen van metselwerk met 12mm-staalankers vanaf de buitenzijde. Hiermee is het mogelijk om het buitenblad van het metselwerk opnieuw verbonden te trekken met het binnenblad, zonder hierbij gebruik te maken van chemische ingrepen aan de binnenkant – zoals injectiegels of mortel-herstel zonder afzetten van vaste delen. Dit koppelsysteem is duurzaam en eenvoudig in uitvoering, mits van het juiste handvat en de juiste analyse van de spouwconstructie uitgaan.

Bij spouwmuren is het echter al eens zo dat oude spouwankers en kozijnankers gedeeltelijk of volledig zijn gebrand. Dit kan leiden tot slijtage van het metselwerk, mortelscheuren en vochtige zones in de spouw. Een dergelijke situatie vereist dan het vervallen van oorzaak tot gevolg aan te pakken.

Het SOURCE DATA noemt hier opnieuw asbest als een mogelijke factor. Houten raamkozijnen en gevelbanden konden in vorige eeuwen bij de bouw uit asbest gemaakt zijn. Ook worden er in rechte schoorsteenkanalen of borstweringen asbesthoudende componenten gevonden. Daarom is het verstandig om voordat herstelbegint een verwijdering of afwerking van eventueel schadelijk materiaal te coördineren met asbestinspecteurs.

Binnenwerkzaamheden en mortelherstel: Voorbereiding van kassen en betonprijzels

Zodra tijdelijke veiligheidsmaatregelen zijn genomen, kan het echte herstel beginnen. In een typisch geval is men begonnen met het hakken van kassen op het niveau van een nieuwe constructieve vloer, zoals hier te zien is bij het spouwmuuronderdeel met betogeen funderingen. Bij een spouw- of bouwconstructie wordt gebruikgemaakt van geplaatste routes en nummering, waarbij men per heipaal positie 1a, 1b, enz. inwijst.

Zodra de kassen zijn uitgehakt en puin of losse delen zijn verwijderd en afgevoerd – soms met een sloopbedrijf – kan beginnen worden met het plaatsen van stalen vijzels. Dit gebeurt in bepaalde mortelbedden (krimparm of niet) en eindigt met een betontegel bovenop de spouw, voor een structuurstevigere situatie. De stappen zijn:

1. Spoelen van het metselwerkoppervlak voor het plaatsen van vijzels.
2. Plaatsing van een stalen vijzel met een voetplaat, stuk muur, plaat en schroefdraadconstructie.
3. Verwerken van specifiek mortelmateriaal (krimparm mortel) op de juiste plaats.
4. Aandraaien van vijzels met steeksleutel om stevigheid te verkrijgen.

Eindherstel: Duurzaame metselaarstoepassing

Na de installatie van de vijzels kan het buitenblad worden hersteld met mortel, waarbij men kwalitatief en duurzaam mortelwerk moet uitoefenen. Een slechte aansluiting met oorspronkelijke betonnen delen en onvoldoende werk met verwering van de stalen staaf binnen het metselwerk kan in de toekomst weer schade veroorzaken.

Het is in zulke gevallen belangrijk om ervaren, gevelspecialisten te betrekken bij herstelinterventies. Deze人士, zoals metselwerken onderaannemers zoals Bohle, hebben zowel kennis van traditionele methodes als ervaring met moderne, duurzame herstelmaterialen en -technieken, zoals het gebruik van vogelkromming en het aanbrengen van voegmortel met een hoge treksterkte.

Aan deze groep专业人士 worden ook de aantekeningen van andere inspecties gedeeld, zoals de zichtbaarheid van aanwezige voeteffecten en oorzaak scheuringen in de muur. Deze informatie helpt om de kwaliteit van het herstelproces te optimaliseren, maar moet wel in volledig overleg gebeuren, om schade in de onderliggende constructie te vermijden. Dit geldt ook bij samenwerking met asbestinspecties, wanneer het onzeker is of bepaalde materialen schadelijk zijn, of of asbest kan voorkomen.

Risico’s en voortgangscontrole: Een overzicht van zorgwekkende zones

Voedsel voor aanscherping van gevels: Rusted ankers

In de gegevens van het SOURCE DATA wordt opgemerkt dat oude kozijnankers en spouwankers roesten en daarmee kunnen veroorzaken dat zij het metselwerk openrukken of dwarsdrukken. Dit type damage is meestal visueel zichtbaar maar soms verborgen door afwerkingen of in mortelschoorvlekken.

Gelukkig kan dit verloren geur worden omgekeerd wanneer men gebruikmaakt van dichtheidscontroles en vervangingsmaatregelen van ankers. In de praktijk gebruikt men bij dit type kopgevel niet chemische ingrepen, maar een druktechnisch gekeurde verbinding. Ook wordt er bij inspecties stevig gewaakt op het aantal scheurringen per meter en de vorm van de spouwconstructie.

Voetprofiel en spouwanpassing: Technische variabelen

Voetprofielen van bouwfundaties op gevelniveau hangen zelden langer intact. Vaak wordt er bij een gevel- en dakenaansluiting gebruikgemaakt van een constructieve betonconstructie, zoals bij het verwijderen van oude funderingen en het stutten van een nieuwe. Echter, zijn er vaak restanten van metselwerkstukken te vinden die nog een rol spelen in de spouwstructuur. Hierbij wordt vaak een constructieve evaluatie van het stuwtraject gedaan om te voorkomen dat de spouw of het binnenblad wordt aangetast.

Samenwerking en overleg: Interdisciplinair benaderen van problemen

Voornaamste aandachtspunten in het SOURCE DATA zijn de aanwezigheid van asbestverdacht materialen, het belang van scheurherstel in metselwerk, en de noodzaak van een uitgebreide samenwerking tussen aannemers en overheid. Zoals bij een recent geval met metselwerk boven 10 meter hoogte duidelijk is geworden, is het gevelherstel geen enkele klus die op eigen houtje kan worden aangepakt, maar vereist coördinatie en samenwerking.

Hierbij is het verstandig om een geldig onderhoudsadvies van een bouwadviseur of gevelspecialist te gebruiken. Deze adviezen worden vaak samengesteld in een rapport dat individueel of in overleg met VvE of mede-eigenaars kan worden aangemaakt, zodat kosten en aandachtspunten op een eerlijke en voorzichtige manier worden gedeeld.

In het SOURCE DATA is ook aangegeven dat voor grootschalige herstelpagina’s vaak wordt samengebundeld wat betreft zowel de inspecties als de technische keuzes. Dit benutten dus de geldige hersteltechnieken van Thor Logical en hun partners, zoals het koppelen van 12mm anchorstenen om constructieve stabiliteit te herstellen.

Conclusie

Het instabiele metselwerk boven gevelniveau vraagt om een complexe aanpak in meerdere stadia: van inspectie en afzetten tot herstel en heroprichting van de oorspronkelijke constructieve verbindingen. De gebruikte methodes richten zich op het koppelen van delen vanaf de buitenzijde (zoals het koppelen met 12mm ankers), tijdelijke stutten (dodemansbed of constructieve ondersteuning) en herstel met betonnen elementen van binnen of buiten.

Bij gevelconstructies die via spouwmuren geïsoleerd worden, is het belangrijk om vochtbruggen, koudebruggen en oude waterkeringen te beoordelen. Deze kan met name worden verholpen door kwalitatief mortelwerk en het gebruik van beproefde stalen ingrepen zoals het inbetonnen van vijzels. Bij voorkomen van asbest kan ook het belang worden gesteld van gezondheidsschermend gedrag, met samenwerking tussen metselaars en asbestinspecteurs.

In samenwoningssituaties, zoals bij Mandelige muren en funderingen, is samenwerking tussen mede-eigenaren en bouwprofessionals cruciaal. Daarbij kan het rapporteren via samengestelde adviezen helpen om de voorbereiding en kostenverdeling overzichtelijk en efficiënt af te handelen.

Geveldragers, spouwconstructies, en oude waterkerende materialen vragen om een degelijke aanpak die van visuel inspecteren tot duurzame stalen integratie loopt, om zo bevoorrechte bouweigendommen voor rekening te nemen en bovendien gezondheidsrisico's zo ver mogelijk op te sporen of te verwijderen. Een professionele, overleggevoerde aanpak van het herstellen van metselwerk in gevelconstructies kan vele voordelen opleveren: veiliger woningen, minder vochtproblemen, en duurzamere gebouwen.

Bronnen

1. Thor Logical