CO2-voetafdruk van metselwerk: Inzicht in impact en reductiemogelijkheden

Published by Redactie on september 2, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Metselwerk is een fundamentele component in de bouw- en renovatie-industrie, zowel in nieuwbouw als in de heraanpassing van bestaande woningen. Het gebruik van metselstenen en mortel levert niet alleen sterkte en duurzaamheid op, maar heeft ook een aanzienlijke CO2-voetafdruk, vooral gezien de levenscyclus van deze materialen. De berekening van de CO2-voetafdruk van metselwerk omvat alle emissies die voortvloeien uit de winning van grondstoffen, productie, transport, montage, gebruik en uiteindelijk de recycling of verwijdering van het metselwerk. In dit artikel wordt ingegaan op de CO2-impact van metselwerk, aandacht wordt besteed aan de levenscyclusanalyse en worden reductiemogelijkheden besproken.

Wat is de CO2-voetafdruk van metselwerk?

De CO2-voetafdruk van metselwerk verwijst naar de hoeveelheid broeikasgassen die worden uitgestoten gedurende de volledige levenscyclus van dit bouwmateriaal. Dit begint met de winning van grondstoffen zoals zand en kalksteen, de productie van mortel en metselstenen, het transport van materialen naar de bouwlocatie, het montageproces, het gebruik in de woning of gebouw, en eindigt met de mogelijke recycling of verwijdering van het metselwerk.

De emissies die voortkomen uit deze processen zijn zowel direct als indirect. Directe emissies zijn die die onder directe controle vallen van de bouwer of installateur, zoals het energieverbruik van de werktuigen op de bouwplaats. Indirecte emissies omvatten bijvoorbeeld de productie van de mortel of metselstenen, waarbij energie wordt verbruikt en emissies ontstaan in de productieketen.

Levenscyclusanalyse van metselwerk

De levenscyclusanalyse (LCA) van metselwerk is van belang om de totale CO2-voetafdruk te bepalen. In bron [3] wordt uitgebreid ingegaan op de levenscyclus van producten, inclusief de winning van grondstoffen, productie, transport, gebruik en uiteindelijk de verwerking of verwijdering. Voor metselwerk betekent dit:

Winning van grondstoffen: Zand, kalksteen en andere grondstoffen worden gewonnen, wat energie verbruikt en emissies veroorzaakt.
Productie: De productie van mortel en metselstenen vereist energie, vaak afkomstig van fossiele brandstoffen.
Transport: Het transport van metselstenen en mortel naar de bouwplaats leidt tot emissies via transportmiddelen.
Montage: Tijdens het metselen kan er energie worden verbruikt via machines en hulpmiddelen.
Gebruiksfase: Tijdens de levensduur van het gebouw kunnen emissies ontstaan via onderhoud, reparaties of vervanging van metselwerk.
Verwijdering en recycling: Bij het afbreken of vernieuwen van metselwerk ontstaan emissies bij transport en eventuele vernietiging of recycling.

In bron [4] wordt verder uitgelegd hoe bij renovatieprojecten de milieulast van het gebruik van metselwerk kan worden gesplitst in twee fases: de ‘upstream’-fase (bouw) en de ‘downstream’-fase (gebruik en onderhoud). Dit is belangrijk omdat bij renovatie het gebruik van metselwerk vaak niet overeenkomt met de hoeveelheid in nieuwbouw. Zo kan een kleine reparatie (bijvoorbeeld 2 m² metselwerk) leiden tot een aanzienlijke hoeveelheid metselwerk tijdens de renovatie, wat de totale emissie verhoogt.

CO2-voetafdruk in de context van bouwprojecten

In de context van bouwprojecten, zoals nieuwbouw of renovatie, speelt de keuze van metselwerk een rol in de totale CO2-voetafdruk van het gebouw. In bron [1] wordt benadrukt dat het meten van de CO2-voetafdruk van een gebouw of project essentieel is om inzicht te krijgen in de impact op het klimaat. Het gebruik van metselwerk is hier een onderdeel van.

In bron [6] wordt aangegeven dat de berekening van de CO2-voetafdruk van een organisatie of product essentieel is om de impact op het milieu te begrijpen en maatregelen te nemen om emissies te verminderen. Dit geldt ook voor bouwprojecten waarin metselwerk wordt gebruikt.

Reductiemogelijkheden van CO2-voetafdruk bij metselwerk

Er zijn verschillende manieren om de CO2-voetafdruk van metselwerk te verminderen. In bron [1] worden enkele algemene reductiemethoden genoemd, die ook van toepassing zijn op metselwerk:

Energie-efficiëntie verbeteren: Het gebruik van energie-efficiënte productieprocessen bij de fabricage van metselstenen en mortel kan de emissies verminderen.
Duurzame grondstoffen: Het gebruik van hergebruikte of duurzame grondstoffen, zoals recycelde mortel of metselstenen, kan de emissies van de winning en productie beperken.
Lokale productie en transport: Het kiezen voor metselwerk dat lokaal wordt geproduceerd en getransporteerd, vermindert de emissies door het transport.
Energie- en koolstofarme productie: Het gebruik van hernieuwbare energie in de productieprocessen van metselwerk kan de emissies verlagen.
Duurzaam onderhoud en recyclage: Het verlengen van de levensduur van metselwerk via onderhoud en de mogelijkheid om metselwerk te hergebruiken of te recyclen, beperkt de emissies tijdens de downstream-fase.

CO2-voetafdruk en bouwmaterialenkeuze

De keuze van bouwmaterialen heeft een directe impact op de CO2-voetafdruk van een bouwproject. In bron [3] en [5] wordt benadrukt dat de keuze van producten met een lage CO2-voetafdruk belangrijk is voor zowel consumenten als bedrijven. Voor metselwerk betekent dit het kiezen voor:

Metselstenen met een lage CO2-voetafdruk: Sommige metselstenen zijn gemaakt met minder energie-intensieve processen of met duurzame grondstoffen.
Mortel met lagere emissies: Er zijn mortels beschikbaar die minder CO2 uitzenden, bijvoorbeeld mortels met een lagere kalk- of cementgehalte of met toevoegingen van recycelde materialen.
Duurzame bouwmethoden: Het toepassen van moderne bouwtechnieken die energiebesparing en emissiereductie bevorderen, zoals het gebruik van isolatie of het verminderen van afval.

CO2-voetafdruk en bouwpraktijk

In de praktijk wordt de CO2-voetafdruk van metselwerk vaak berekend binnen het kader van een bredere levenscyclusanalyse van het gebouw. In bron [4] wordt aangegeven dat bij EcoQuaestor de CO2-voetafdruk van bouwmaterialen, zoals metselwerk, kan worden opgenomen in elementenbegrotingen. Dit helpt bij het maken van duurzame keuzes in bouwprojecten.

De splitsing tussen upstream- en downstream-emissies is hierin belangrijk. Voor metselwerk betekent dit dat de emissies tijdens de productie en montage (upstream) en tijdens het gebruik en onderhoud (downstream) apart worden berekend. Dit maakt het mogelijk om gericht actie te ondernemen op die momenten waar de emissies het hoogst zijn.

CO2-voetafdruk en renovatie

Bij renovatieprojecten kan de CO2-voetafdruk van metselwerk aanzienlijk zijn, vooral als grote hoeveelheden metselwerk worden vervangen of aangevuld. In bron [4] wordt duidelijk dat bij renovatie het volume van metselwerk vaak aanzienlijk kan variëren ten opzichte van nieuwbouwprojecten. Dit betekent dat het opnemen van metselwerk in de CO2-voetafdruk van een renovatieproject cruciaal is om de totale impact van het project te begrijpen.

Daarnaast is het belangrijk om bij renovatie rekening te houden met de mogelijkheid om bestaand metselwerk te hergebruiken of te recyclen. Dit kan de emissies van het verwijderen en vernieuwen van metselwerk verminderen en bijdragen aan een duurzamere bouwpraktijk.

CO2-voetafdruk en duurzaam bouwen

Het verminderen van de CO2-voetafdruk van metselwerk is een belangrijk onderdeel van duurzaam bouwen. In bron [6] wordt benadrukt dat het berekenen van de CO2-voetafdruk van een gebouw of product de eerste stap is in de verduurzaming. Voor metselwerk betekent dit het kiezen voor duurzame grondstoffen, energie-efficiënte productieprocessen en duurzame bouwmethoden.

Daarnaast kan het opnemen van de CO2-voetafdruk van metselwerk in de totale CO2-voetafdruk van een gebouw helpen bij het stellen van reductiedoelen. In bron [5] wordt uitgelegd dat het bepalen van de emissies van individuele producten, zoals metselwerk, essentieel is voor het stellen van gerichte reductieplannen.

CO2-voetafdruk en klimaatverandering

De emissies die voortvloeien uit het gebruik van metselwerk draagt bij aan de opwarming van de aarde. In bron [1] wordt aangegeven dat de CO2-uitstoot bijdraagt aan het broeikaseffect en klimaatverandering. Door de CO2-voetafdruk van metselwerk te verminderen, kan het effect op het klimaat worden beperkt. Dit is van belang voor zowel bouwprojecten als voor individuele woningen.

Conclusie

De CO2-voetafdruk van metselwerk is een belangrijk onderdeel van de totale CO2-uitstoot van bouwprojecten. Het meten van deze voetafdruk helpt bij het begrijpen van de impact van metselwerk op het klimaat en het milieu. Door de levenscyclusanalyse te uitvoeren, emissies te splitsen in upstream- en downstream-fasen, en reductiemogelijkheden te benutten, kan de CO2-voetafdruk van metselwerk worden beperkt. Het kiezen van duurzame grondstoffen, energie-efficiënte productieprocessen en duurzame bouwmethoden zijn sleutelstrategieën om de impact van metselwerk op het klimaat te verminderen. In de praktijk helpt het opnemen van de CO2-voetafdruk van metselwerk in bouwprojecten bij het nemen van duurzame beslissingen en het stellen van reductiedoelen.