Gelijmd Metselwerk: Alternatieven voor Spouwankers en Moderne Geveltechnieken

Published by Redactie on september 3, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

De constructie van gevels is een cruciaal aspect van elk bouwproject of renovatie. Traditioneel wordt metselwerk gekoppeld aan de draagstructuur middels spouwankers. Echter, moderne technieken, zoals het lijmen van bakstenen, bieden alternatieven die de noodzaak van spouwankers kunnen verminderen of elimineren. Dit artikel onderzoekt de toepassing van spouwankers, de problemen die kunnen ontstaan, en de voordelen van alternatieve methoden zoals gelijmd metselwerk, gebaseerd op beschikbare technische informatie. De focus ligt op de constructieve aspecten, mogelijke problemen en de juiste toepassing van deze technieken.

Spouwankers: Functie en Problemen

Spouwankers zijn essentieel bij gevels die zijn afgewerkt met metselwerk. Ze vormen de verbinding tussen het buitenblad (metselwerkschil) en het binnenblad (draagconstructie). De functie van spouwankers is het overbrengen van krachten en het beperken van vervorming in het metselwerk. Er zijn echter beperkingen aan de vervorming en de spreiding van spanningen, wat leidt tot specifieke eisen aan zowel de spouwankers als de draagconstructie. Een veelvoorkomende fout is het hanteren van vuistregels, zoals “4-5 stuks per m² is wel voldoende”, terwijl de Eurocode duidelijke regels stelt.

Problemen met spouwankers kunnen zich manifesteren in de vorm van scheuren in het metselwerk. Deze scheuren ontstaan vaak doordat de spouwankers hun functie niet meer goed vervullen. Bij het isoleren van spouwmuren is het belangrijk om de staat van de spouwankers te controleren, aangezien beschadigde of verroeste ankers de isolatiewaarde kunnen verminderen en structurele problemen kunnen veroorzaken. Signalen dat spouwankers vervangen moeten worden zijn scheuren in de gevel, loslatend metselwerk en geluiden bij wind.

Spouwankers bij Staalframebouw: Specifieke Uitdagingen

Bij staalframebouw gelden specifieke uitdagingen met betrekking tot het gebruik van spouwankers. Traditionele methoden, zoals het schroeven van spouwankers in de stijl (bij HSB-bouw), zijn niet toepasbaar bij staalframeconstructies. Het schroeven van spouwankers direct in de beplating wordt afgeraden, omdat dit de constructieve integriteit kan aantasten.

De belangrijkste eis bij staalframebouw is de beperking van de maximale vervorming van de achterconstructie. Technische aanbevelingen suggereren dat de vervorming beperkt moet worden tot 1/500 van de hoogte van het binnenspouwblad. Bij het gebruik van bepaalde betonkwaliteiten (C75-1.2 of C89-1.2) in combinatie met metselwerk, kunnen problemen ontstaan, aangezien deze materialen mogelijk niet voldoende flexibiliteit bieden. Een berekening voor een wandhoogte van 3 meter, uitgaande van een windstuwdruk van 0.65 kN/m2, toont aan dat deze combinaties problematisch kunnen zijn.

Gelijmd Metselwerk: Een Alternatief

Gelijmd metselwerk is een moderne techniek waarbij bakstenen worden verbonden met lijmmortel in plaats van traditionele mortel. Deze methode biedt aanzienlijke voordelen ten opzichte van traditioneel metselwerk, waaronder een hogere sterkte. De sterkte van een gelijmde gevel kan zelfs drie keer hoger zijn dan die van een traditioneel gemetselde gevel.

Deze hogere sterkte maakt het mogelijk om grotere overspanningen boven openingen te realiseren en slankere gevelconstructies te ontwerpen. Gelijmd metselwerk maakt ook de productie van prefab elementen mogelijk. Een ander voordeel is de vermindering van uitbloeiingen in de gevel, wat resulteert in een mooiere en duurzamere afwerking.

Er zijn verschillende technieken voor gelijmd metselwerk, waaronder het lijmen met een voegdikte van 3-5 mm en het metselen met dunne voegen (4-8 mm). Bij beide technieken worden speciale fabrieksmatig vervaardigde lijmmortels gebruikt. Bij gelijmd metselwerk wordt de mortel mechanisch aangebracht en de voeg afgewerkt, terwijl bij metselwerk met dunne voegen traditioneel met een troffel wordt gewerkt.

Spiraalankers: Combinatie met Spouwankers bij Renovatie

Bij gevelrenovatie worden vaak spiraalankers gebruikt om scheuren in het metselwerk te herstellen. In combinatie met nieuwe spouwankers zorgen ze voor een robuuste en veilige constructie. Spiraalankers worden in scheuren geplaatst en met ankermortel vastgezet, waardoor de muur wordt versterkt en verdere groei van de scheuren wordt voorkomen.

Risico's en Noodmaatregelen bij Gevelproblemen

In situaties waarin gevelmetselwerk dreigt af te schuiven of te bezwijken, moeten onmiddellijk maatregelen worden genomen. Allereerst moeten bewoners of gebruikers van het pand worden geholpen met een tijdelijke verblijfplaats. Vervolgens moet een omheining worden geplaatst rondom het pand om de veiligheid te waarborgen. Daarna kan men beginnen met het stutten van de gevel(s) en constructies.

Het afschuiven van gevelmetselwerk kan ook voorkomen bij spouwmuurconstructies, bijvoorbeeld door verkeerd uitgevoerde details bij betongevelband aansluitingen of bij het gebruik van stalen geveldragers. In dergelijke gevallen kan het metselwerk boven een geveldrager naar voren komen, omdat het buitenblad niet langer verbonden is met het binnenblad.

Speciale Metselwerktechnieken

Naast traditioneel metselwerk en gelijmd metselwerk, bestaan er speciale metselwerktechnieken waarbij de stootvoegen niet worden gevuld, het zogenaamde stootvoegloos metselwerk. Bij traditioneel metselwerk beslaat de voeg circa 20% van het geveloppervlak. Door het verkleinen van het voegoppervlak, kan de steen visueel beter tot zijn recht komen. Dit effect kan worden bereikt door gevelmetselwerk te lijmen of te metselen met dunne voegen.

Werkvoorbereiding en Uitvoering

Een zorgvuldige werkvoorbereiding en uitvoering zijn essentieel bij alle gevelmetselwerktechnieken. Na het maken van een keuze voor de gevelsteen en de uitvoering van het gevelmetselwerk, moet de voorbereiding van het werk ter hand worden genomen. Dit omvat het controleren van de stabiliteit van de ondergrond, het afstemmen van de materialen en het zorgen voor de juiste gereedschappen en apparatuur.

Conclusie

De keuze tussen spouwankers en alternatieve methoden, zoals gelijmd metselwerk, hangt af van de specifieke omstandigheden van het project. Spouwankers blijven een essentiële component bij traditioneel metselwerk, maar vereisen een zorgvuldige installatie en regelmatig onderhoud. Gelijmd metselwerk biedt een aantrekkelijk alternatief met aanzienlijke voordelen op het gebied van sterkte, duurzaamheid en esthetiek. Bij gevelrenovatie kunnen spiraalankers in combinatie met nieuwe spouwankers een effectieve oplossing bieden voor scheuren en structurele problemen. Een grondige analyse van de constructie en de toepassing van de juiste technieken zijn cruciaal voor een veilige en duurzame gevel.