Architectuur en Materialen in Stedelijke en Buitenstedelijke Gebieden: Richtlijnen voor Renovatie en Nieuwbouw

De beschikbare documenten bieden een inzicht in de richtlijnen voor architectuur, materialen en vormgeving in zowel stedelijke als buitenstedelijke gebieden, met specifieke aandacht voor renovatie, nieuwbouw en de constructie van bruggen. De focus ligt op het behoud van karakteristieke elementen, het afstemmen van nieuwe constructies op de omgeving, en het waarborgen van kwaliteit en samenhang in het straatbeeld. De informatie is afkomstig van lokale regelgeving en projectbeschrijvingen, met name de Bartenbrug in Den Bosch als voorbeeld.

Karakteristieken van Bebouwing in Bestaande Gebieden

De bestaande bebouwing vertoont een grote diversiteit, zowel in architectuurstijl als in opbouw. In de oudere kernen is sprake van een besloten karakter met deels aaneengesloten en deels onderbroken straatwanden. De rooilijn volgt over het algemeen de weg, met kleine verspringingen, en bij rijen woningen is de rooilijn in samenhang. Bebouwing is bij voorkeur georiënteerd op de weg, hoewel in sommige gebieden, zoals de Minstraat en Middelweg, aan één zijde achterkanten van percelen voorkomen.

De opbouw van de bebouwing varieert van eenvoudig tot gedifferentieerd, meestal bestaande uit één tot anderhalve laag met een kap. De nokrichting loopt parallel aan de weg of staat er haaks op. Gevels hebben doorgaans een traditionele opbouw, met veel op- en aanbouwen die het straatbeeld verlevendigen. Winkels en bedrijven onderscheiden zich vaak door een afwijkende begane grond.

Materialen en Kleuren in de Architectuur

De materialen en kleuren die gebruikt worden zijn divers, maar over het algemeen terughoudend. Baksteen is een veelvoorkomend materiaal voor gevels, soms geverfd of gepleisterd in een lichte tint. Kappen zijn vaak gedekt met keramische pannen. Kozijnen zijn doorgaans van geschilderd houtwerk. Bijgebouwen kunnen van steen of hout zijn. De begane grond van bedrijven en winkels kan afwijkende kleuren of reclame bevatten.

In nieuwere panden is de detaillering vaak soberder dan bij traditionele gevels. Traditionele gevels kenmerken zich door elementen als luiken, siermetselwerk, rollagen, balkankers, raam- en deurlijsten.

Welstandscriteria voor Nieuwbouw en Renovatie

Voor nieuwbouw en renovatie in reguliere welstandsgebieden is het uitgangspunt het beheer van de samenhang in massa's en het straatbeeld. De welstandscommissie zal bij de advisering aandacht schenken aan de samenhang in zowel de architectonische uitwerking als het gebruik van materiaal en kleur. Vernieuwende architectuur is toegestaan, met name op stedenbouwkundig geëigende plaatsen zoals hoeklocaties en langs belangrijke wegen.

Specifieke criteria zijn:

• Algemeen: Streven naar representatieve, waardevolle architectuur, met name langs de Provinciale weg.
• Ligging: Gebouwen moeten deel uitmaken van een stedenbouwkundig patroon of zijn georiënteerd op de weg. Representatieve functies (openbaar en wonen) moeten naar de straat gericht zijn.
• Rooilijnen: Rooilijnen kunnen verspringen ten opzichte van elkaar.

Richtlijnen voor de Vormgeving van Bruggen

De vormgeving van bruggen is afhankelijk van de locatie. Voor bruggen in de Binnenstad en Linten/Koepoortsweg geldt dat de positionering van de oorspronkelijke brug richtinggevend is bij vervanging. De breedte van het brugdek moet worden afgestemd op de aansluitende wegvakken en de verkeersfunctie. De doorvaarthoogte is bij voorkeur hoger dan de norm van het Hoogheemraadschap. De reling moet tussen de 1,10 m en 1,30 m gemeten worden vanaf het brugdek. Visueel onderscheid van aansluitende wegvlakken is gewenst, bijvoorbeeld door een licht gebogen brugdek. Landhoofden maken deel uit van het ontwerp, waarbij de doorlopende walkanten het uitgangspunt zijn.

De vormgeving moet worden afgestemd op de functie en betekenis van de brug, evenals op de stedenbouwkundige en architectonische kenmerken van de omgeving. Bijzondere locaties kunnen door middel van vorm en detaillering worden geaccentueerd. Binnen een beschermd stadsgezicht moet het monumentale karakter van de bruggen behouden blijven: herstel gaat voor vernieuwing.

Voor bruggen buiten de Binnenstad en Linten/Koepoortsweg geldt dat de vormgeving moet worden afgestemd op de omgeving.

Materialen en Kleuren voor Bruggen

De materialen en kleuren voor bruggen moeten worden afgestemd op de karakteristieken van de omgeving. De Bartenbrug in Den Bosch is een voorbeeld van een succesvolle toepassing van deze richtlijnen. De brug combineert roodbruin metselwerk met een natuursteenkleurige betonnen randligger en een antraciet strippenhekwerk. Het metselwerk is voorzien van relief, wat het onderscheidt van het metselwerk van de historische vestingmuren, maar er tegelijkertijd wel naar refereert. De gemetselde borstwering loopt door op de kade en er zijn speciaal ontworpen lichtmasten geplaatst die aansluiten bij het metselwerk en de kleurstelling van de brug.

De Bartenbrug als Voorbeeld

De Bartenbrug is een goed voorbeeld van een brug die is ontworpen met aandacht voor de omgeving en de functie. De brug ligt op de overgang tussen de historische binnenstad en de Graafsewijk en vormt een belangrijke toegangspoort tot het centrum. In het ontwerp is zowel deze toegangsfunctie als het verschil tussen de gebieden aan weerszijden van de brug zichtbaar gemaakt. De brug landt aan de ene zijde aan op een groen talud, terwijl aan de centrumzijde is gekozen voor een gemetseld landhoofd dat overgaat in een halfhoge borstwering die doorloopt op de kade. De brug is bijna 19 meter breed en wordt vaak in een rechte lijn benaderd. De gemetselde borstweringen en het hekwerk zorgen ervoor dat de brug duidelijker als brug herkenbaar is.

De realisatie van de Bartenbrug is na jaren van gesteggel tot stand gekomen. Eerdere ontwerpen werden gestaakt vanwege scheurvorming en kostenoverschrijdingen. Het uiteindelijke ontwerp is in nauwe samenwerking met opdrachtnemer Mobilis en constructeur Wagemaker binnen 7 maanden gerealiseerd.

Verwachte Ontwikkelingen en Toekomstige Richtlijnen

In de nabijheid van het NS-station wordt een grote hoeveelheid kantoorvloeroppervlak verwacht. Ten noorden van de Provincialeweg zal een toenemend aantal detailhandelsfuncties worden gerealiseerd. Daarnaast zal in de Buitenstad het nodige aantal voorzieningen worden gerealiseerd. Deze ontwikkelingen vereisen een zorgvuldige afstemming van de architectuur en het gebruik van materialen om de samenhang in het straatbeeld te waarborgen.

Conclusie

De beschikbare documenten benadrukken het belang van een zorgvuldige afstemming van architectuur en materialen op de omgeving, zowel bij renovatie als bij nieuwbouw. Het behoud van karakteristieke elementen, het gebruik van terughoudende kleuren en materialen, en de aandacht voor detail zijn essentieel voor het creëren van een samenhangend en waardevol straatbeeld. De Bartenbrug in Den Bosch dient als een goed voorbeeld van een succesvolle implementatie van deze richtlijnen. De toekomstige ontwikkelingen vereisen een voortdurende aandacht voor de kwaliteit van de architectuur en de samenhang in het straatbeeld.

Bronnen

1. Lokaleregelgeving.overheid.nl
2. Lokaleregelgeving.overheid.nl
3. IPV Delft