Metselwerkfunderingen: Constructie, Herstel en Problematiek

Inleiding

Funderingen vormen het cruciale element van elk gebouw, en metselwerkfunderingen zijn een traditionele en veelvoorkomende constructievorm in Nederland. Deze funderingen, vaak aangelegd op staal, zijn historisch gezien een populaire keuze. Echter, diverse factoren zoals bodemdaling, droogte en de leeftijd van de constructie kunnen leiden tot funderingsproblemen. Dit artikel behandelt de constructie van metselwerkfunderingen, methoden voor herstel, en de bijbehorende problematiek, gebaseerd op beschikbare informatie. De focus ligt op de technische aspecten en aanbevolen procedures voor inspectie en reparatie.

Constructie van Metselwerkfunderingen op Staal

De fundering op staal, uitgevoerd in metselwerk, is een traditionele methode die in Nederland al lang bekend is. Om de muurbelasting over een grotere breedte te verdelen en schuifspanningen in het metselwerk te verminderen, worden blokken van ten minste twee lagen hoog gemetseld, waarbij de stenen aan beide zijden een kwart steen verspringen. Dit zorgt voor een stabielere constructie.

Voor de funderingsopbouw kan gebruik worden gemaakt van kalkzandsteen van klinkerkwaliteit. Dit materiaal is doorgaans goedkoper dan baksteen, maar twee lagen onder het maaiveld wordt vaak overgeschakeld op baksteen voor een hogere duurzaamheid. De aanlegbreedte van de fundering is een belangrijke factor voor de stabiliteit. Een veelgebruikte vuistregel stelt dat de aanlegbreedte 2 tot 3 maal de dikte van het opgaande muurwerk moet bedragen. Het is echter belangrijk te benadrukken dat deze vuistregel slechts een grove benadering is en geen wetenschappelijk verantwoorde rekenmethode. Bij grote muurbelastingen en een lage toelaatbare gronddruk kan deze regel tot onjuiste conclusies leiden.

Inspectie van Metselwerkfunderingen

Een grondige inspectie is essentieel om de staat van een metselwerkfundering te beoordelen. Tijdens de inspectie moeten de volgende aspecten worden gecontroleerd:

• Kwaliteit van het materiaal: Er moet gelet worden op eventuele scheuren, betonrot (indien aanwezig) en de samenhang van het metselwerk.
• Hoogtemetingen: Alle hoogtematen moeten ten opzichte van het Normaal Amsterdams Peil (NAP) worden vastgelegd om eventuele verzakkingen sinds de oorspronkelijke bouw in beeld te krijgen.
• Documentatie: Foto's van de funderingsconstructie moeten worden gemaakt.
• Rapportage: Alle verzamelde informatie moet in een rapport worden vastgelegd.

Voor de inspectie van houten paalfunderingen (die soms onder oudere metselwerkfunderingen worden aangetroffen) is een specifiek protocol opgesteld om de consistentie en objectiviteit van het onderzoek te waarborgen. Dit protocol omvat het verzamelen van gegevens over de diameters van de palen en de onderlinge hart-op-hart afstanden.

Herstelmethoden voor Metselwerkfunderingen

Wanneer funderingsproblemen worden geconstateerd, zijn er verschillende herstelmethoden mogelijk.

Constructief Injecteren met Kunststoffen

Het injecteren van scheuren in metselwerk met kunststoffen is een effectieve methode om de oorspronkelijke sterkte van de constructie te herstellen of lekkages te dichten. De hars die gebruikt wordt, moet een lage viscositeit hebben en een hoge treksterkte na verharding, zodat het de scheur effectief vult en verbindt. Deze methode is niet beperkt tot funderingsherstel, maar wordt breed toegepast bij scheuren in gebouwen.

Verlagen van Bestaande Fundering, Ondermetseling en Onderstromen

Bij ernstige funderingsproblemen kan het nodig zijn de fundering te verlagen of te verbreden. Ondermetseling of onderstromen zijn technieken waarbij de grond onder de bestaande muur weg wordt gegraven, slecht metselwerk wordt verwijderd en nieuwe versnijdingen worden aangebracht. Vervolgens wordt onder het bestaande metselwerk een aanstroomlaag aangebracht. Geprefabriceerde betonplaatjes met een aanstroming kunnen hierbij worden gebruikt. Bij bloksgewijze aanleg van gewapend betonfunderingsstroken worden de verdeelwapening met laseinden uitgestoken om een goede verbinding met het volgende gedeelte te garanderen. Diepe onderstromingen worden soms toegepast naast bouwputten.

Vervanging door Paalfundering

In gevallen waar zettingen blijven optreden, zelfs na verdieping en verbreding van de fundering, kan het noodzakelijk zijn de fundering op staal te vervangen door een fundering op palen. Het is cruciaal dat dit voor het gehele bouwwerk gebeurt, of, indien gedeeltelijk, met dilatatie tussen de verschillende gedeeltes om zettingsverschillen te voorkomen.

Herstel van Houten Roosterwerken

Onder oude metselwerkfunderingen kunnen houten roosterwerken zijn aangebracht. Zolang het hout onder water blijft, zijn er doorgaans weinig problemen. Echter, wanneer het roosterwerk droog komt te liggen, kan het gaan rotten, wat leidt tot zettingen van de bovenbouw. In dergelijke gevallen kan het rottende hout worden verwijderd en vervangen door gecementeerd zand.

Problematiek rondom Metselwerkfunderingen

Funderingsproblemen zijn een groeiend en complex probleem in Nederland, mede door bodemdaling, aanhoudende droogte en lage waterstanden. Klimaatverandering verergert deze problematiek. Vooral in oudere steden zijn funderingsproblemen al langer bekend, maar in andere regio's is het bewustzijn nog beperkt. Het is niet alleen een technisch en financieel probleem, maar ook een omvangrijk maatschappelijk probleem, gezien de vele slappe bodems in Nederland.

Uitgebreid Funderingsonderzoek

Wanneer een quickscan wijst op de kans op funderingsschade, is een uitgebreid funderingsonderzoek noodzakelijk. Het is raadzaam om offertes op te vragen bij verschillende bedrijven die funderingsonderzoek uitvoeren. Bij rijtjeswoningen of appartementencomplexen is het verstandig om offertes op te vragen voor de hele bouweenheid. Het onderzoek moet worden uitgevoerd volgens de laatste F3O-richtlijnen voor funderingsonderzoek, die zorgen voor een consistente en objectieve beoordeling. De kosten van het onderzoek moeten vooraf worden afgesproken tussen de eigenaren.

Specifieke aandachtspunten bij onderzoek

Bij het funderingsonderzoek worden de lintvoeg in het metselwerk en enkele vloervelden nagemeten met een waterpas om eventuele verzakkingen sinds de oorspronkelijke bouw in beeld te krijgen. Op een aantal plaatsen wordt de fundering blootgelegd, ingemeten en in kaart gebracht. Bij houten funderingen worden monsters genomen om de hardheid van het hout te bekijken en om te achterhalen of er schimmel of bacteriële aantasting in het hout zit.

Conclusie

Metselwerkfunderingen zijn een traditionele constructievorm die, mits goed aangelegd en onderhouden, een solide basis kunnen vormen voor een gebouw. Echter, de complexiteit van de Nederlandse bodem en de invloed van klimaatverandering vereisen een zorgvuldige inspectie en, indien nodig, een adequaat herstel. Het is essentieel om bij funderingsproblemen een grondig onderzoek te laten uitvoeren volgens de geldende richtlijnen en om de juiste herstelmethode te kiezen, afgestemd op de specifieke situatie.

Bronnen

1. Klus-info.nl
2. Kennisbank CROW
3. Deltares
4. Eigenhuis.nl