Gevelherstel en Fundering: Oorzaken, Technieken en Duurzaam Onderhoud van Metselwerk

Published by Redactie on september 3, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Dit artikel behandelt de oorzaken van schade aan metselwerk, met name in relatie tot funderingen, kozijnankers en de invloed van vocht. De informatie is gebaseerd op onderzoek naar gevelonderhoud, funderingsherstel en de toepassing van wapening in metselwerk. Het artikel richt zich op het identificeren van problemen, het begrijpen van de oorzaken en het bespreken van duurzame herstelmethoden. Er wordt aandacht besteed aan de rol van specialistische kennis en gecertificeerde aannemers bij het uitvoeren van constructief herstel.

Oorzaken van Schade aan Metselwerk

Schade aan metselwerk kan diverse oorzaken hebben, vaak gerelateerd aan funderingsproblemen of corrosie van metalen elementen in de gevel. Een veelvoorkomend probleem is het loskomen van metselwerk van de achterliggende constructie, met name bij instabiele funderingen of onvoldoende draagvermogen van het gevelmetselwerk. Dit kan leiden tot scheurvorming, zowel aan de binnen- als buitenkant van het pand.

Een andere belangrijke oorzaak van schade is corrosie van metalen ankers en wapening in het metselwerk. Kozijnankers, bevestigd met kunststof pluggen, kunnen roesten en het metselwerk op en uit elkaar drukken. Spouwankers zijn eveneens gevoelig voor roestvorming. Ook stalen staven die tijdens de bouw ter versterking in het metselwerk zijn geplaatst, kunnen na verloop van tijd corrosie vertonen en schade veroorzaken.

Fundering en Metselwerk: Een Kritische Relatie

Een verouderde of slechte fundering is vaak de oorzaak van verzakkingen en schade aan gevels, binnenmuren en vloeren. Bij onderzoek naar gemetselde funderingen kan het gebeuren dat bakstenen loskomen en de mortel wegspoelt, een proces dat kan doorgaan totdat er slechts een hoop losse bakstenen overblijft. Dit proces wordt versneld door vocht, waarbij kalkdeeltjes in de mortel onvoldoende uitharden en later alsnog hydrateren, wat kan leiden tot vergipsing.

Het herstellen en versterken van gemetselde funderingen vereist specialistische kennis en materialen. Er zijn technieken beschikbaar om de fundering weer homogeen te maken, te versterken en te stabiliseren. Voorafgaand aan het herstel is een grondig onderzoek en een advies van een constructeur noodzakelijk, eventueel aangevuld met een werkplan en veiligheidsplan bij minder veilige situaties.

Kozijnankers en Corrosie

Kozijnankers, vaak bevestigd met kunststof pluggen, zijn gevoelig voor corrosie. Roestende kozijnankers kunnen het metselwerk beschadigen en op en uit elkaar drukken. Het is belangrijk om de staat van kozijnankers te controleren tijdens gevelonderhoud en indien nodig te vervangen.

Murfor Wapening: Preventie van Scheurvorming

Om scheurvorming in metselwerk te voorkomen, wordt het gebruik van Murfor wapening aangeraden. Deze kant-en-klare voorgefabriceerde wapening, die tussen de horizontale voegen van het metselwerk wordt opgenomen, verdeelt de druk van bovenliggende delen en verhoogt de veiligheid en levensduur van de constructie. Murfor wapening kan zowel in binnen- als buitenmuren en tussen lijmblokken worden geplaatst. De wapening bestaat uit twee parallelle staaldraden die verbonden zijn door een zigzag lopende draad. Murfor is een product van Bekaert, een bedrijf dat zich richt op de ontwikkeling van duurzaam staaldraad en staalkoord.

Vochtproblematiek en Vergipsing

Vocht speelt een cruciale rol bij de degradatie van metselwerk. Een luchtbelvormer in de speciemortel kan de verwerking vergemakkelijken, maar vermindert ook de hoeveelheid water die nodig is voor verwerking. Dit kan leiden tot onvoldoende uitharding van kalkdeeltjes, waardoor het metselwerk later gevoelig wordt voor vocht en vergipsing. Vergipsing, de vorming van witte, kristallijne afzettingen op het oppervlak van bakstenen, kan mechanisch worden verwijderd door softstralen of luchtgommen. Na het verwijderen van vergipsing is het aan te raden om een impregneermiddel aan te brengen om het gevelmetselwerk te beschermen tegen neerslag en vervuiling.

Mandelige Muren en Onderhoudsverantwoordelijkheid

Een scheidingsmuur of bouwmuur tussen twee woningen, die dezelfde fundering delen, wordt een ‘mandelige muur’ genoemd. Het onderhoud en/of de vernieuwing van een mandelige fundering of muur is voor rekening van alle mede-eigenaren, bijvoorbeeld via een Vereniging van Eigenaren (VvE). De kosten voor onderzoek en rapportage bij scheurherstel kunnen worden gedeeld als het een mandelige fundering en muur betreft.

Erkers in Dierdonk: Lokale Regelgeving

In Dierdonk gelden specifieke lokale regelgeving en richtlijnen voor de vormgeving en beeldkwaliteit van erkers. Erkers mogen maximaal 50% van de breedte van de oorspronkelijke voorgevel beslaan en maximaal 1 meter diep zijn, gemeten vanaf de oorspronkelijke voorgevel. Ze moeten worden vormgegeven in één bouwlaag met een rechthoekige plattegrond en plat afgedekt. De gevelgeleding moet gelijk zijn aan die van het hoofdgebouw, en de indeling en profielen van kozijnen moeten overeenkomen met die van de gevelramen en kozijnen van het hoofdgebouw. Er mogen geen overmatige detailleringen worden aangebracht. Het materiaal- en kleurgebruik moet gelijk zijn aan dat van de gevels en kozijnen van het hoofdgebouw. Erkers moeten minimaal 20% en maximaal 75% openingen/glasvlak bevatten. Bij tussenwoningen is een eenvormige en ondergeschikte overgang vereist, bijvoorbeeld door middel van een gemetselde muur op erfgrens of een scheidende penant. Voor het plaatsen van een erker in het voorerfgebied is altijd een omgevingsvergunning vereist.

Duurzaam Herstel en Specialistische Kennis

Duurzaam herstel van metselwerk vereist specialistische kennis en de inzet van ervaren gevelonderhoud aannemers. Het is belangrijk om de oorzaken van de schade te achterhalen en een plan te maken dat gericht is op een duurzame oplossing. Dit kan inhouden dat de fundering moet worden versterkt, kozijnankers moeten worden vervangen, of dat Murfor wapening moet worden aangebracht. Het is essentieel om gecertificeerde aannemers in te schakelen die ervaring hebben met constructief herstel van gemetselde funderingen.

Gevelonderzoek en Destructief Onderzoek

Bij complexe schades is een gevelonderzoek noodzakelijk om de oorzaken te identificeren. In sommige gevallen kan destructief onderzoek nodig zijn om de juiste strategie voor duurzaam herstel te bepalen. Dit houdt in dat er stukken metselwerk worden verwijderd om de interne structuur te onderzoeken.

Conclusie

Schade aan metselwerk kan diverse oorzaken hebben, variërend van funderingsproblemen tot corrosie van metalen elementen en vochtproblematiek. Duurzaam herstel vereist een grondige analyse van de oorzaken, de inzet van specialistische kennis en gecertificeerde aannemers, en de toepassing van geschikte materialen en technieken, zoals Murfor wapening. Het is belangrijk om preventieve maatregelen te nemen, zoals het regelmatig controleren van de staat van kozijnankers en het aanbrengen van een impregneermiddel om het metselwerk te beschermen tegen vocht. Bij mandelige muren is het essentieel om de onderhoudsverantwoordelijkheid te delen en gezamenlijk te investeren in duurzaam herstel. Lokale regelgeving, zoals in Dierdonk, dient te worden nageleefd bij het plaatsen van erkers.