Zandsteen en Kalkzandsteen: Eigenschappen, Toepassingen en Bouwtechnische Overwegingen

Published by Redactie on september 3, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Zandsteen en kalkzandsteen zijn natuurlijke en kunstmatige bouwmaterialen met een lange geschiedenis in de bouwsector. Zandsteen, een sedimentgesteente bestaande uit kwartskorrels verbonden door een bindmiddel, wordt al eeuwenlang gebruikt voor diverse toepassingen, van metselwerk tot decoratieve elementen. Kalkzandsteen, daarentegen, is een kunststeen die voornamelijk uit kalk en zand bestaat. Beide materialen bieden unieke eigenschappen en voordelen, maar vereisen specifieke aandacht bij gebruik en onderhoud. Dit artikel biedt een gedetailleerd overzicht van de eigenschappen, toepassingen en bouwtechnische overwegingen van zandsteen en kalkzandsteen, gebaseerd op beschikbare gegevens.

Zandsteen: Samenstelling en Variëteiten

Zandsteen is een sedimentgesteente dat ontstaat door de afzetting en verharding van zandkorrels. De samenstelling van zandsteen varieert afhankelijk van de bron, maar bestaat hoofdzakelijk uit kwarts, verbonden door leem, kalk of andere bindmiddelen. De kleur van zandsteen kan variëren van wit en beige tot rood, bruin en paars, afhankelijk van de aanwezige mineralen, zoals ijzerverbindingen.

Er bestaan diverse soorten zandsteen, elk met specifieke eigenschappen en toepassingen. Enkele bekende variëteiten zijn:

Obernkirchner zandsteen: Een gele zandsteen met lichtbruine strepen, afkomstig uit Duitsland. Deze steen is zeer hard en homogeen van structuur en werd gebruikt voor de bouw van de Dom van Keulen.
Bentheimer zandsteen: Een geelachtige zandsteen die voor 95% uit kwarts bestaat. Deze steen is geschikt voor renovatie, grafzerken, tuinaanleg en beeldhouwwerk.
Rakowicze zandsteen: Een zuivere, witte tot beige zandsteen uit Polen.
Udelfanger zandsteen: Een geel-groene of geel-rode zandsteen die leemlagen kan bevatten.
Nivelsteiner zandsteen: Een fijnkorrelige, witte tot crèmekleurige zandsteen uit Duitsland.

Duurzaamheid en Verweer van Zandsteen

De duurzaamheid van zandsteen is sterk afhankelijk van de groeve en de samenstelling van de steen. Sommige soorten zandsteen kunnen na slechts 50 jaar al verweerd zijn, terwijl andere eeuwenlang meegaan. Factoren die de duurzaamheid beïnvloeden, zijn onder meer de aanwezigheid van leemlagen, zoutbelasting en blootstelling aan temperatuurschommelingen.

Zandsteen kan verkleuren door blootstelling aan hoge temperaturen, waarbij ijzerverbindingen oxideren en de steen een rood-roze tint krijgen. Deze verkleuring is onschuldig, maar plotse temperatuurwisselingen kunnen leiden tot scheurvorming in de steen. Zandsteen kan ook afzanden na verloop van jaren, waardoor het oppervlak ruwer wordt.

Toepassingen van Zandsteen

Zandsteen wordt traditioneel gebruikt voor diverse toepassingen in de bouw, waaronder:

Metselwerk: In Vlaanderen werd zandsteen vaak gecombineerd met baksteen in de zogenaamde bak- en zandsteenbouw.
Plinten en vloeren: Zandsteen is geschikt voor het maken van plinten en vloeren.
Vensterbanken: Zandsteen wordt gebruikt voor het maken van vensterbanken.
Decoratieve elementen: Zandsteen kan worden gebruikt voor het maken van ornamenten en andere decoratieve elementen.
Grafzerken en tuinaanleg: Bentheimer zandsteen is bijzonder geschikt voor deze toepassingen.

Zandsteenbesluit en Werken met Zandsteen

In Nederland is het bewerken van alle zandsteensoorten voor de bouw in beginsel verboden sinds 1951, met uitzondering van herstelwerk en restauraties. Dit besluit is genomen vanwege de gezondheidsrisico's die verbonden zijn aan het bewerken van zandsteen, vanwege de fijne korrel.

Kalkzandsteen: Productie en Eigenschappen

Kalkzandsteen is een kunststeen die wordt geproduceerd door kalk en zand te mengen en te persen. Het materiaal wordt vervolgens geautoclaveerd, een proces waarbij het onder hoge druk en temperatuur wordt verhit. Dit resulteert in een sterk en duurzaam bouwmateriaal.

Kalkzandsteen biedt verschillende voordelen:

Hoge draagkracht: MAKZ-elementen zijn verkrijgbaar in druksterktes van CS 12 tot CS 36.
Hoge brandwerendheid: Kalkzandsteen is niet brandbaar en biedt een hoge mate van brandbescherming.
Goede geluidsisolatie: Door de hoge massa biedt kalkzandsteen een goede geluidsisolatie.
Eenvoudige verwerking: Kalkzandsteen is eenvoudig te zagen, boren en bewerken.
Milieuvriendelijk: Kalkzandsteen heeft een lage CO2-uitstoot tijdens de productie en verwerking.

Toepassingen van Kalkzandsteen

Kalkzandsteen wordt veel gebruikt in de moderne bouw voor diverse toepassingen:

Metselwerk: Kalkzandsteenblokken worden gebruikt voor het bouwen van muren.
Elementen: MAKZ-elementen zijn toepasbaar voor zowel kleine als grote projecten.
Vellingblokken: Deze tweezijdige schoonwerkproducten worden gebruikt voor esthetische doeleinden.
Wandpanelen: Kalkzandsteen kan worden gebruikt voor het maken van wandpanelen.

Voordelen van Kalkzandsteen voor Verschillende Partijen

Kalkzandsteen biedt voordelen voor verschillende partijen in de bouw:

Handel: Eenvoudig te vermarkten, betrouwbare levering, eenvoudige facturering, veel informatie beschikbaar bij de fabrikant.
Constructeur: Hoog draagvermogen, constante kwaliteit, eenvoudige rekenmethoden.
Aannemer: Hoge bouwsnelheid, korte voorbereidingstijd, lage kostprijs, weinig arbeid op de bouwplaats, flexibel bouwsysteem.
Verwerker: Eenvoudig te verwerken, weinig lichamelijke inspanning, pasklaar aangeleverd, eenvoudig op maat te knippen.

Building Information Model (BIM) en Kalkzandsteen

MAKZ Kalkzandsteen speelt in op de nieuwste ontwikkelingen in de bouwsector, waaronder het Building Information Model (BIM). BIM houdt in dat afspraken en informatie in een vroeg stadium worden vastgelegd voor alle betrokken partijen, met als doel faalkosten te reduceren en bouwprocessen te versnellen.

Conclusie

Zandsteen en kalkzandsteen zijn beide waardevolle bouwmaterialen met unieke eigenschappen en toepassingen. Zandsteen, als natuurlijk sedimentgesteente, biedt een breed scala aan variëteiten en is geschikt voor diverse toepassingen, maar vereist aandacht voor duurzaamheid en verweer. Kalkzandsteen, als kunststeen, biedt een hoge draagkracht, brandwerendheid en geluidsisolatie, en is eenvoudig te verwerken en milieuvriendelijk. De keuze tussen zandsteen en kalkzandsteen hangt af van de specifieke eisen van het project en de gewenste eigenschappen van het bouwmateriaal.

Bronnen

silicaatsteen