Nieuw Metselwerk en Verankering aan Bestaand Metselwerk: Technieken en Aandachtspunten

Published by Redactie on september 3, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Dit artikel behandelt de specifieke uitdagingen en aanbevelingen bij het verankeren van nieuw metselwerk aan bestaand metselwerk, met een focus op historische gebouwen en renovaties. De informatie is gebaseerd op richtlijnen voor het behoud van historische structuren, de juiste materiaalkeuze, en het voorkomen van schade door verkeerde technieken. De bronnen benadrukken het belang van het behouden van de oorspronkelijke staat en het gebruik van passende methoden om stabiliteit en duurzaamheid te garanderen. De data richt zich voornamelijk op het correct uitvoeren van inboetwerk, het herstellen van ijzeren elementen, en het voorkomen van vochtproblemen.

Inboetwerk: Aansluiting bij Bestaand Metselwerk

Bij het toevoegen van nieuw metselwerk aan bestaand metselwerk, in de vorm van inboetwerk, is een nauwkeurige afstemming van materialen essentieel. Het nieuwe metselwerk moet overeenkomen met het oorspronkelijke met betrekking tot steensoort, metselverband en metselmortel. De fysieke eigenschappen van de vervangende bakstenen zijn belangrijker dan de kleur, waarbij hardheid, formaat, kleur en textuur moeten aansluiten op het bestaande metselwerk. Het is cruciaal dat de stenen in hetzelfde metselverband worden verwerkt. De metselmortel moet aangepast zijn aan de samenstelling en hardheid van de bestaande mortel.

Risico's van Steenverstevigers

Het gebruik van steenverstevigers wordt afgeraden. Deze trekken deels in de steen en zijn daardoor niet meer te verwijderen. Na verloop van tijd zullen ze onregelmatig verweren en verdwijnen, waardoor de gevel de kenmerken van een vergiet krijgt. Dit verstoort het vochtregulerende vermogen van de gevel, wat kan leiden tot ernstige schade door vochtdruk en vorst, resulterend in afschilfering van de bakstenen. Stenen die hun bakhuid verliezen, worden poreus en verliezen hun waterwerende laag.

Herstel versus Vervanging

Het uitgangspunt is herstel wanneer minder dan 10% van het oppervlak gerepareerd moet worden. Vervanging is pas toegestaan wanneer meer dan 10% van het oppervlak gerepareerd moet worden. Inboeting van een nieuw stuk natuursteen is dan toegestaan. In sommige gevallen kan het een alternatief zijn om het betreffende deel natuursteen op de plek om te draaien.

Verankering van Houten Constructies en Stalen Profielen

Oude gebouwen bevatten vaak smeedijzer of staal voor het verankeren van houten constructies aan massief metselwerk en het toepassen van stalen profielen in draagconstructies. Slecht geconserveerd staal en/of ijzer kunnen roesten en in volume toenemen, waardoor het metselwerk kapot gedrukt wordt en scheurvorming ontstaat. Dit kan leiden tot lekkages en zelfs constructieve schade, zoals het afschuiven van gevels.

Latei Herstel Systeem

Bij het vervangen van raamkozijnen kan het dragende metselwerk loskomen, wat schade kan veroorzaken. Een oplossing hiervoor is het ‘latei herstel systeem’, waarbij wapeningstaven worden aangebracht als een volledig element in het metselwerk boven het kozijn. De combinatie van spiraalvormige staafankers van roestvast staal en een constructieve mortel zorgt voor stabiel en sterk metselwerk.

Vochtproblemen en Impregnatie

Bakstenen van gevelmetselwerk zijn poreus en nemen water op. Oudere gevels hebben vaak verweerd voegwerk, waardoor het metselwerk verzadigd raakt. Natte muren kunnen problemen veroorzaken, zowel binnen als buiten, en de isolatiewaarde kan afnemen. Het tijdig uitvoeren van gevelonderhoud, zoals scheurherstel, lateiherstel en het verbeteren van waterkeringen, is essentieel. Impregnatie van het metselwerk voorkomt hoge waterbelasting en slijtage.

Nano Technologie en Impregnatie

Het toepassen van Nano technologie bij gebouwen met grote gladde oppervlakken kan uitkomst bieden voor moeilijk te bereiken delen. Echter, voor panden met een combinatie van gladde oppervlakken en metselwerk wordt Nano technologie afgeraden, omdat de vuilafstotende werking van gladde oppervlakken de belasting op het onderliggende metselwerk kan verhogen en slijtage kan versnellen, tenzij het metselwerk goed geïmpregneerd is.

Technieken voor Voegwerk

Nieuw voegwerk moet overeenkomen met het oorspronkelijke voegwerk in samenstelling, hardheid, kleur en uitvoering. Bij kalkmortel moet uitsluitend schelpkalk worden gebruikt en geen cement. Moderne voegmortels zijn vaak niet geschikt omdat ze van andere basismaterialen zijn gemaakt. Nieuwe ontwikkelingen omvatten machines met oscillerende schijfjes voor nauwkeurig uithalen van voegwerk, maar deze zijn gevoelig voor uitbreken en dus alleen geschikt voor kalkvoegen. De voegruimte moet voldoende massa hebben voor een goede hechting van de voegspecie, met een verhouding van voegdikte tot voegdiepte van 1:2.

Uitdroging van Voegwerk

Het uitdrogen van vers voegwerk moet worden voorkomen door niet in de volle zon te voegen, de gevel vooraf te besproeien en voldoende nat te houden, of deze af te dekken met bijvoorbeeld (natte) jute zakken. Voegwerk mag nooit op een droge gevel worden aangebracht, omdat het water uit de mortel dan direct door de steen wordt opgezogen.

Behoud van Historische Gevelafwerking

Het uitgangspunt is het behoud van de oorspronkelijke, historische gevelafwerking. Het toepassen van een afwerking die niet aanwezig is in de bestaande situatie mag alleen met toestemming. Kleurenschema’s moeten in overleg worden bepaald. Gevels mogen alleen geschilderd worden als een schilderlaag al aanwezig is en dit historisch verantwoord is. Schoon metselwerk mag niet geschilderd of geteerd worden, evenals natuur- of kunststenen onderdelen. Tegeltableaus moeten gehandhaafd blijven en mogen niet overgeschilderd worden.

Herstel van IJzeren Onderdelen

Bij het herstellen van (smeed-) ijzeren onderdelen, zoals gevelankers, gehengen en tuinhekken, moeten deze eerst volledig van oude verflagen en roest worden ontdaan en gereinigd door middel van stralen. Ontbrekende delen kunnen opnieuw aangesmeed, geklonken of met bouten bevestigd worden, waarbij de bestaande verbindingstechniek wordt gerespecteerd. Lassen wordt meestal niet toegestaan. Na het constructieve herstel moeten de delen ontvet en geschoopeerd (thermisch verzinkt) worden, wat een goed hechtings oppervlak voor de afwerklaag creëert. Een verfsysteem is hierbij te verkiezen boven poedercoating.

Kennis van Historisch Metselwerk

Kennis van historisch metselwerk vereist inzicht in de destijds toegepaste bouwstoffen, bouwmethoden, constructies en maatvoering, evenals regionale verschillen en lokale bouwtradities.

Toenemende Aandacht voor Historische Gebouwen

Solide oude gebouwen staan weer in de belangstelling, mede door de focus op verduurzaming en energetisch verbeteren. Dit verhoogt niet alleen de waarde, maar ook de waardering van omwonenden en gebruikers. Steeds meer industrieel historisch metselwerk en erfgoed wordt geïntegreerd in nieuwbouw, wat een unieke combinatie van oud en nieuw oplevert.

Impact van Veranderingen en Klimaat

Oude infrastructuren hebben door de eeuwen heen veel te verduren gehad, met name door klimaatveranderingen en achterstallig onderhoud. Bouwkundige veranderingen aan percelen hebben vaak geleid tot verzwakking en schade, soms ten koste van de stabiliteit van het bouwwerk en de ondergrond. Scheurvorming in metselwerk kan tegenwoordig netjes hersteld worden door een gevelspecialist.

Conclusie

Het verankeren van nieuw metselwerk aan bestaand metselwerk vereist een zorgvuldige aanpak, met respect voor de historische context en de juiste materiaalkeuze. Het is essentieel om de fysieke eigenschappen van het nieuwe metselwerk af te stemmen op het bestaande, vochtproblemen te voorkomen door middel van impregnatie, en de oorspronkelijke gevelafwerking te behouden. Het herstellen van ijzeren elementen en het gebruik van geschikte technieken voor voegwerk zijn eveneens cruciaal voor een duurzaam en esthetisch resultaat. Het negeren van deze principes kan leiden tot schade en vermindering van de waarde van het pand.