Ontzilting van Metselwerk: Oorzaken, Herkenning en Beperkte Oplossingen

Published by Redactie on september 3, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Verzilting van metselwerk is een probleem dat de integriteit van gebouwen kan aantasten en leiden tot structurele schade. Het proces, waarbij zouten zich in het metselwerk afzetten en kristalliseren, kan de poriën verstoppen en de draagkracht verminderen. Dit artikel behandelt de oorzaken van verzilting, methoden voor herkenning, en de beperkte mogelijkheden voor ontzilting, gebaseerd op beschikbare informatie. Het is belangrijk te benadrukken dat volledige ontzilting van gemetselde wanden in de praktijk vaak niet mogelijk is, en de focus daarom ligt op het beheersen van zouttransport en het voorkomen van verdere schade.

Wat is Verzilting van Metselwerk?

Verzilting treedt op wanneer water in het metselwerk dringt en oplosbare zouten uit de bouwmaterialen vrijmaakt. Dit met zout beladen water verplaatst zich door de haarvaten in het metselwerk naar de buitenste laag. Wanneer het water verdampt, kristalliseren de zouten, wat resulteert in witachtige of gekleurde afzettingen en uitbloeiingen op het oppervlak. Deze kristallisatie veroorzaakt volumevergroting, waardoor de poriën van het metselwerk geleidelijk worden afgesloten en vocht niet meer kan ontsnappen. Dit leidt tot een vicieuze cirkel waarin de zoutconcentratie toeneemt en de schade verergert.

Oorzaken van Verzilting

De oorzaken van verzilting zijn divers. Een belangrijke factor is de aanwezigheid van vocht. Dit vocht kan afkomstig zijn van optrekkend vocht, lekkages, of blootstelling aan regen en grondwater. In kustgebieden speelt de aanwezigheid van chloridezouten in het duinzand, dat vaak gebruikt werd als bouwmateriaal, een belangrijke rol. Dit zand bevat van nature zouten die in de gebouwschil terechtkomen. Ook agrarische bronnen, zoals meststoffen en urine, kunnen bijdragen aan de verontreiniging van het metselwerk met zouten. Atmosferische neerslag en dooizouten kunnen eveneens een rol spelen.

Herkenning van Verzilting

Verzilting is vaak herkenbaar aan de typische uitbloeiingen en afschilferingen van gips op het metselwerk. Deze uitbloeiingen zijn witachtig en kunnen soms verschillende kleuren hebben. Loskomend pleisterwerk kan ook een indicatie zijn van verzilting, veroorzaakt door de volumevergroting van de zouten. Het is echter belangrijk op te merken dat de aanwezigheid van zouten niet altijd direct zichtbaar is.

Beoordeling van Zoutbelasting

Om de ernst van de verzilting te beoordelen, is het noodzakelijk om de zoutconcentratie en de samenstelling van de zouten te analyseren. Het bepalen van het gehalte aan chloriden, nitraten en sulfaten is vaak voldoende, vooral wanneer de belasting hoog is en er voldoende ruimte is voor maatregelen. Echter, het is belangrijk te onthouden dat de eigenschappen van individuele zouten niet zonder meer te vertalen zijn naar de zoutverbindingen die in de praktijk voorkomen. Het analyseren van stucwerkmonsters kan tot misleidende conclusies leiden, omdat de zoutbelasting van het stucwerk niet noodzakelijkerwijs representatief is voor de zoutbelasting van het metselwerk zelf.

Methoden voor Ontzilting

De mogelijkheden voor het verwijderen van zouten uit constructies zijn beperkt. In sommige gevallen, wanneer het object gedemonteerd kan worden, is het mogelijk de zouten te verwijderen door spoelen met gedemineraliseerd water. Deze methode wordt echter voornamelijk toegepast bij beeldhouwwerken en grafmonumenten. Een andere methode is het gebruik van vocht- en zoutabsorberende materialen om het oppervlak enkele millimeters te ontzouten, wat de hechting van een nieuwe, dampopen afwerksysteem kan verbeteren.

Echter, volledige ontzilting van gemetselde wanden is in de praktijk niet mogelijk. De focus moet daarom liggen op het beperken van het zouttransport om te voorkomen dat er lokaal hoge concentraties zout ontstaan en de totale zoutconcentratie in het materiaal toeneemt.

Preventieve Maatregelen en Herstel

Om verdere verzilting te voorkomen, is het essentieel om de oorzaak van het vochtprobleem aan te pakken. Indien dit niet mogelijk is, bijvoorbeeld bij monumenten, kan zoutsanering een optie zijn. Bij zoutsanering worden de zouten handmatig van het oppervlak verwijderd en vervolgens behandeld met een vloeistof die de zouten in de stenen inkapselt.

Het is belangrijk om bij herstelmaatregelen terughoudend te zijn, omdat ondoordachte ingrepen het probleem kunnen verergeren. Het stoppen van optrekkend vocht is een logische gedachte, maar het is belangrijk om te beseffen dat dit niet altijd voldoende is om het zoutprobleem op te lossen. Het aanbrengen van een pleisterlaag kan bijvoorbeeld de zouten in het metselwerk opsluiten, maar het zal de zoutconcentratie niet verminderen.

Hydrofoberen van metselwerk dat al zoutbelast is, wordt afgeraden.

Specifieke Aandachtspunten

Bij constructies in kustgebieden is het belangrijk om rekening te houden met de aanwezigheid van chloridezouten in het metselwerk. Duinzand, dat vaak gebruikt werd als bouwmateriaal, bevat van nature zouten die in de gebouwschil terechtkomen. Fijn zand in legspeciemortel kan het vochttransport belemmeren, waardoor het metselwerk het vocht langer vasthoudt. Dit kan leiden tot schade, vooral bij klimaatopwarming en langere, hete zomers.

Conclusie

Verzilting van metselwerk is een complex probleem dat de integriteit van gebouwen kan aantasten. Hoewel volledige ontzilting vaak niet mogelijk is, kunnen preventieve maatregelen en gerichte herstelwerkzaamheden de schade beperken en verdere aantasting voorkomen. Het is essentieel om de oorzaak van het vochtprobleem aan te pakken en de zoutconcentratie en samenstelling van de zouten te analyseren om de juiste maatregelen te kunnen nemen. Bij het kiezen van herstelmethoden is het belangrijk om terughoudend te zijn en rekening te houden met de specifieke omstandigheden van het gebouw.

Bronnen

ontzouten