Scheurvorming in Metselwerk Rondom Lateien: Oorzaken, Herkenning en Herstelmethoden

Published by Redactie on september 3, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Scheurvorming in metselwerk rondom lateien is een veelvoorkomend probleem in zowel oudere als nieuwere woningen. Deze scheuren kunnen variëren van oppervlakkige, stabiele scheuren tot ernstige, instabiele scheuren die wijzen op structurele problemen. De oorzaken van scheurvorming zijn divers, variërend van funderingsproblemen en thermische invloeden tot onvoldoende gedimensioneerde of slecht gemonteerde lateien. Dit artikel behandelt de belangrijkste oorzaken van scheurvorming rondom lateien, methoden voor het herkennen van de ernst van de scheur, en beschikbare herstelmethoden, gebaseerd op beschikbare informatie.

Oorzaken van Scheurvorming

Verschillende factoren kunnen leiden tot scheurvorming in metselwerk rondom lateien. Een eerste onderscheid is te maken tussen stabiele en instabiele scheuren. Stabiele scheuren zijn vaak het gevolg van krimp en kruip van materialen en ontwikkelen zich niet verder. Instabiele scheuren daarentegen, wijzen op een onderliggend probleem dat actief is, zoals verzakking van de fundering.

Enkele specifieke oorzaken zijn:

Funderingsproblemen: Instabiliteit van de fundering kan leiden tot verzakking en daarmee scheurvorming in het metselwerk, inclusief rondom lateien.
Thermische Scheuren: Temperatuurverschillen kunnen leiden tot uitzetting en krimp van materialen, wat scheuren kan veroorzaken.
Droging- of Verhardingskrimp: Tijdens het drogen en uitharden van metselwerk kan krimp optreden, wat resulteert in scheurvorming.
Onvoldoende of Roestige Spouwankers: Een gebrek aan, of corrosie van, spouwankers kan de stabiliteit van de gevel verminderen en scheurvorming bevorderen.
Roestvorming: Roestvorming in stalen elementen, zoals lateien of ankers, kan leiden tot uitzetting en druk op het omliggende metselwerk, wat scheuren veroorzaakt.
Zwakke Lateien: Een onvoldoende gedimensioneerde of beschadigde latei kan doorbuigen onder belasting, wat leidt tot scheurvorming.
Constructieve Oorzaken: Andere constructieve gebreken kunnen ook bijdragen aan scheurvorming.
Veranderingen in de Bodem: Veranderingen in de bodemgesteldheid, zoals verzakking, kunnen spanningen veroorzaken in het metselwerk.
Trillingen: Trillingen door wegverkeer kunnen scheurvorming veroorzaken.
Wijzigingen aan Constructies: Veranderingen aan bestaande constructies, zoals het vervangen van raamkozijnen, kunnen spanningen veroorzaken en leiden tot scheurvorming.

Herkenning van Scheuren

Het is belangrijk om scheuren in metselwerk rondom lateien correct te identificeren en de ernst ervan te beoordelen. Specifieke kenmerken kunnen wijzen op problemen met de latei:

Doorbuiging van de Latei: Een doorhangende latei is een duidelijk teken van overbelasting of onvoldoende sterkte.
Taps Toelopende Scheuren: Scheuren die vanuit de hoeken bij de oplegging van de latei taps toelopen, duiden op spanningen rondom de latei.
Loskomen van Metselwerk: Het driehoekvormig of als strook loskomen van bovenliggend metselwerk is een ernstig teken van instabiliteit.
Scheur in het Midden van de Onderzijde: Een scheur in het midden van de onderzijde van het metselwerk kan wijzen op een overspanning en doorbuiging van de latei.
Gescheurde en Uitgevallen Voegen: Gescheurde en uitgevallen voegen boven een latei duiden op spanningen en mogelijk doorbuiging.

Montagevoorschriften en Veelgemaakte Fouten

Correcte montage van lateien is cruciaal om scheurvorming te voorkomen. Een veelvoorkomende fout is het aanbrengen van metselspecie op de stenen waarop de latei wordt gelegd. De onder- en zijkanten, evenals de kopse kanten, mogen niet hechten aan het metselwerk. Alleen de bovenzijde moet optimaal hechten, waarbij vervuilde lateien vermeden moeten worden. Het gebruik van indrukbaar vilt als oplegging kan het risico op scheuren vergroten; staalvilt in overleg met de leverancier is een betere optie. Een optimale oplossing is het opleggen van de latei ‘koud’ op het metselwerk, zonder specie op de kopse kanten en zijkanten.

Herstelmethoden

Er zijn verschillende methoden om scheurvorming rondom lateien te herstellen:

Herstel van de Latei: Indien de latei de oorzaak van de scheur is, moet deze worden hersteld of vervangen. Dit kan door het aanbrengen van wapening om de trek- en drukspanningen op te vangen.
Aanbrengen van Nieuwe Lateien: Het aanbrengen van nieuwe lateien van behandeld staal, beton of stalton (baksteen) is een andere optie, hoewel vaak arbeidsintensiever en kostbaarder.
Wapening van Lateien: Door het toepassen van wapening kan de lateifunctie worden hersteld. Wapeningsstaven worden gebruikt om de trek- en drukspanningen op te vangen.
Latei Herstel Systeem: Een specifiek systeem, zoals het ‘latei herstel systeem’ van Thor Helical, maakt gebruik van spiraalvormige staafankers van roestvast staal in combinatie met constructieve mortel om het metselwerk te stabiliseren.
Conservering en Vernieuwing: Bij naar buiten gedrukt metselwerk worden de stenen verwijderd, de stalen lateien of draagconstructies ontroest en geconserveerd of vernieuwd, waarna nieuwe stenen worden teruggemetseld.
Reparatiemethode Total Wall: Een unieke reparatiemethode biedt een eenvoudige en effectieve oplossing voor het repareren van beschadigde of zwakke lateien, inclusief het aanbrengen van een latei tijdens de vervanging van kozijnen.

Preventie van Scheurvorming

Preventie is altijd beter dan genezen. Om scheurvorming rondom lateien te voorkomen, is het belangrijk om:

Correcte Dimensionering: Lateien moeten correct worden gedimensioneerd, rekening houdend met de zwaarte van de te dragen last en de lengte van de overspanning.
Correcte Montage: Lateien moeten correct worden gemonteerd, volgens de geldende voorschriften.
Goede Materialen: Gebruik van kwalitatief goede materialen is essentieel.
Regelmatig Onderhoud: Regelmatig onderhoud van de gevel kan problemen vroegtijdig opsporen en verhelpen.

Conclusie

Scheurvorming in metselwerk rondom lateien kan diverse oorzaken hebben, variërend van funderingsproblemen tot onvoldoende gedimensioneerde lateien. Het is belangrijk om de oorzaak van de scheurvorming te identificeren en de ernst ervan te beoordelen. Er zijn verschillende herstelmethoden beschikbaar, afhankelijk van de oorzaak en de omvang van de schade. Correcte montage en preventief onderhoud zijn essentieel om scheurvorming te voorkomen.