Metselwerk: Onderzoek, Herstel en Verankering van Gevels en Funderingen

Inleiding

Dit artikel behandelt de aspecten van metselwerk in de bouw en renovatie, met een focus op onderzoek, herstel en verankering van gevels en funderingen. De informatie is gebaseerd op expertise op het gebied van metselwerkconstructies, zowel in bestaande als nieuwe bouw. Meer dan 60% van de gebouwen in Nederland bevatten metselwerk in gevels of constructies, waardoor kennis van dit vakgebied essentieel is voor zowel huiseigenaren, doe-het-zelvers als professionals. De nadruk ligt op het identificeren van problemen, het toepassen van de juiste technieken en materialen voor herstel, en het waarborgen van de stabiliteit en veiligheid van metselwerkconstructies.

Onderzoek en Inspectie van Metselwerk

Een grondig onderzoek is cruciaal bij het beoordelen van de staat van metselwerk. Thor Logical adviseert en ondersteunt bij metselwerk, funderingsherstel, renovaties, verbouw en nieuwbouw. De eerste stap is vaak een visuele inspectie, waarbij rondom het gebouw of complex wordt gelopen om zorgwekkende zwakke plekken en schades te identificeren. Tijdens dit onderzoek is het belangrijk om de juiste beschermingsmiddelen te dragen en de veiligheidsprotocollen van de bouwplaats te volgen.

Destructief onderzoek kan nodig zijn om de interne staat van het metselwerk te beoordelen. Dit houdt in dat er openingen worden gemaakt in het metselwerk om de spouw te inspecteren. Na afloop van het destructieve onderzoek worden de openingen netjes afgesloten. Bij dit soort onderzoeken wordt vaak de hulp ingeroepen van gevelspecialisten. Tijdens het destructieve onderzoek kan men constateren dat er geen constructieve verbinding meer aanwezig is met het binnenblad, en dat delen van het metselwerk boven een geveldrager aan het afschuiven zijn. In dergelijke gevallen moeten onmiddellijk de gemeentelijke bevoegde instanties en hulpdiensten worden ingeschakeld.

Problemen met Funderingen en Metselwerk

Verouderde of slechte funderingen kunnen leiden tot verzakkingen en schade aan gevels, binnenmuren en vloeren. Voordat schade aan het metselwerk kan worden hersteld, moeten de problemen met de fundering worden aangepakt. Tijdens onderzoeken aan gemetselde funderingen worden de werkzaamheden vaak stilgelegd wanneer blijkt dat bakstenen trillen of drijven en de oude mortel weg sijpelt. Dit proces kan doorgaan totdat er slechts een hoop losse bakstenen overblijft.

Een specifiek probleem kan zich voordoen bij spouwmuurconstructies, waarbij het buitenblad door het eigen gewicht los kan komen, bijvoorbeeld door verkeerd uitgevoerde details bij betongevelband aansluitingen. Ook bij moderne gevelmetselwerk met stalen geveldragers kan het metselwerk boven de drager naar voren komen als het buitenblad niet langer verbonden is met het binnenblad, als gevolg van ontwerp- of uitvoeringsfouten.

Technieken voor Herstel en Versterking

Thor Logical beschikt over specialistische kennis voor het maken van een plan en advies voor het herstellen en versterken van gemetselde funderingen met speciale technieken en materialen. Het doel is om de fundering weer homogeen, versterkt en stabiel te maken. Het advies wordt getoetst door een constructeur, die indien nodig ook een werkplan en veiligheidsplan opstelt, vooral in minder veilige situaties.

Voor het herstel van massief metselwerk kan een eenvoudig systeem worden toegepast waarbij 12mm muurankers vanaf de buitenzijde worden gebruikt. Dit vereist geen chemische middelen en het is niet nodig om voorzetwanden aan de binnenzijde te plaatsen.

In situaties waarin een afschuiving van gevelmetselwerk dreigt, moeten onmiddellijk maatregelen worden getroffen. Dit omvat het helpen van bewoners met een tijdelijke verblijfplaats, het plaatsen van een omheining rondom het pand en het stutten van de gevel(s) en constructies. Een tijdelijke constructie, zoals een zogenaamd dodemansbed, kan worden gebruikt totdat het gebouw weer constructief veilig is hersteld.

Metselwerk en Voegwerk: Traditionele Technieken

Sterk metselwerk wordt gemaakt door bakstenen van een bepaald formaat te verwerken in een metselverband (een soort vlechtwerk) en op te trekken met soepele, verwerkbare specie. Specie is een mortel die hydraulische eigenschappen heeft om te kunnen verharden. Na het optrekken van het metselwerk wordt overtollige mortel verwijderd (uitkrabben), waarbij de randen van de baksteen worden schoongemaakt zodat de voegmortel beter kan hechten.

Traditioneel voegwerk wordt een paar dagen na het optrekken van het metselwerk aangebracht, bij optimale omstandigheden. Voegwerk mag niet worden aangebracht bij vorst of hoge temperaturen. Regen kan smetwerk veroorzaken, dus het is beter om te voegen bij schaduw of weinig zonnestraling, tijdens droge omstandigheden en met weinig wind. Een ervaren voeger heeft het juiste gereedschap en de kennis om het voegwerk met regelmatige druk aan te brengen, waardoor een nette afwerking ontstaat.

Historisch Metselwerk en Erfgoed

Kennis van historisch metselwerk vereist inzicht in de destijds gebruikte bouwstoffen, bouwmaterialen, bouwmethoden, constructies en maatvoering. Ook is kennis van regionale verschillen en lokale bouwmethoden belangrijk, in relatie tot de beschikbare bouwstoffen en materialen.

Historisch metselwerk en voegwerk in goede conditie zijn waardevol. Solide oude gebouwen staan weer in de belangstelling, mede door de aandacht voor verduurzaming en energetisch verbeteren. Dit verhoogt niet alleen de waarde, maar ook de waardering van omwonenden en gebruikers. Steeds vaker wordt industrieel historisch metselwerk en erfgoed opgenomen in nieuwbouw, waardoor een unieke combinatie van historisch metselwerk en moderne bouwmaterialen ontstaat.

Oude infrastructuren van bouwwerken en kunstwerken, opgetrokken in metselwerk, hebben door de eeuwen heen veel moeten doorstaan. Vervallen, achterstallig onderhoud, bouwkundige veranderingen en de impact op de ondergrond met fundering kunnen leiden tot verzwakking en esthetische schade, soms ten koste van de stabiliteit van het bouwwerk en belendende percelen.

Veiligheid en Afzetting bij Instabiliteit

In situaties waarin een gevel instabiel is, is het van groot belang om direct actie te ondernemen. Dit omvat het inschakelen van de gemeentelijke bevoegde instanties en hulpdiensten, het afzetten van de doorgaande weg onder toezicht van de brandweer, en het opschalen van de afzetting van het gebied. Betrokken aannemers en bouw- en woningtoezicht moeten bij elkaar komen om tot een snelle en veilige oplossing te komen.

Conclusie

Het onderzoek, herstel en de verankering van metselwerk vereisen specialistische kennis en een zorgvuldige aanpak. Van het identificeren van problemen met funderingen en gevels tot het toepassen van de juiste technieken en materialen, is het essentieel om de stabiliteit en veiligheid van metselwerkconstructies te waarborgen. Historisch metselwerk verdient speciale aandacht vanwege de unieke bouwmethoden en materialen die zijn gebruikt. Door een grondige inspectie, een doordacht herstelplan en de inzet van ervaren professionals kan de levensduur van metselwerkconstructies worden verlengd en de waarde van vastgoed worden behouden.

Bronnen

1. Thor Logical