Optrekkend Vocht in Metselwerk: Oorzaken, Herkenning en Bestrijding

Published by Redactie on september 3, 2025 | Category metselwerk

Introductie

Optrekkend vocht is een veelvoorkomend probleem in oudere gebouwen met metselwerk, met name in vochtige klimaten. Het manifesteert zich door de opwaartse beweging van water vanuit de grond in de muren, wat leidt tot diverse schade en ongemakken. Dit artikel beschrijft de oorzaken van optrekkend vocht, hoe het te herkennen is, en de beschikbare methoden voor bestrijding, gebaseerd op beschikbare informatie. De mate waarin optrekkend vocht optreedt, wordt beïnvloed door factoren zoals de constructie van het gebouw, de vochtigheid, de temperatuur, de aanwezigheid van zouten en de isolatie.

Wat is Optrekkend Vocht?

Optrekkend vocht ontstaat door de capillaire werking, waarbij water vanuit de grond via de poriën in het metselwerk omhoog getrokken wordt. Dit proces verloopt geleidelijk en verergert in de loop der jaren. Het water transporteert zouten mee, die zich op het oppervlak afzetten en zichtbare schade veroorzaken. Vooral muren die in verbinding staan met de gemetselde fundering zijn gevoelig. Het probleem is vaak te wijten aan een gebrekkige of verouderde waterkering. Woningen gebouwd vóór de jaren tachtig lopen een groter risico, omdat kunststof folies als waterkering toen nog niet standaard werden toegepast.

Oorzaken van Optrekkend Vocht

De primaire oorzaak van optrekkend vocht is direct of indirect contact van het metselwerk met vocht, grondwater of lekwater. Natuurlijke bouwmaterialen zijn vaak waterabsorberend, waardoor ze gemakkelijk vocht opnemen. Een beschadigd trasraam of het ontbreken ervan bevordert het optrekken van vocht. Ook het gebruik van poreuze stenen in de fundering draagt bij aan het probleem. De mate van vochtopname wordt beïnvloed door de opbouw van de constructie, de vochtigheid, de temperatuur, de verdamping, de isolatie, de aanwezigheid van zouten en de bepleistering.

Het Herkennen van Optrekkend Vocht

Het herkennen van optrekkend vocht kan in eerste instantie lastig zijn, omdat het proces vaak langzaam verloopt. Er zijn echter diverse signalen die op het probleem kunnen wijzen:

Doffe verkleuring van verf of pleisterwerk: Een vale waas net boven de plint is vaak het eerste teken.
Behang dat bobbelt of loslaat: Vocht vermindert de hechting van de lijm, waardoor het behang loslaat.
Plinten die niet meer strak aansluiten: Houten of MDF plinten zwellen op door vocht en gaan bol staan of vertonen kieren.
Koude, klamme plekken op kniehoogte: Vocht transporteert warmte weg, waardoor de muur kouder aanvoelt.
Witte zoutkristallen (salpeter) op het oppervlak: Deze kristallen zijn het resultaat van verdampend grondwater en verschijnen als een poederige waas of glinsterende stipjes.
Horizontale ‘band’ van vochtplekken: Optrekkend vocht tekent zich af in een rechte strook die langzaam stijgt.
Loskomend stucwerk en scheurtjes: Zouten drukken het pleister langzaam van de baksteen, wat leidt tot scheurtjes en afbladderend stucwerk.
Muffe, aardse geur: Stilstaande vochtige lucht veroorzaakt een herkenbare geur.
Verhoogde vochtwaarde: Een eenvoudige vochtmeter kan een verhoogde vochtwaarde aangeven.

Bijkomende Problemen

Optrekkend vocht kan leiden tot verdere problemen. De muur kan zoveel water bevatten dat het een voedingsbodem vormt voor houtaantastende algen en schimmels, die de houtconstructies van het gebouw kunnen aantasten. Hoewel goede verwarming en ventilatie het proces kunnen vertragen, gaat het optrekken van vocht door.

Onderzoek en Beoordeling

Om vast te stellen of er sprake is van optrekkend vocht en de oorzaak te achterhalen, is het raadzaam een specialistisch onderzoek te laten uitvoeren. Dit onderzoek kan bestaan uit:

Visuele inspectie: Beoordeling van het gebouw en de omgeving.
In kaart brengen van de plattegrond: Identificatie van de muurgedeelten waar vochtoptrekking plaatsvindt, op basis van bouwtekeningen.
Onderzoek naar de fundering: Vaststellen van het type en de samenstelling van de fundering.
Meting van de hoogte van het vocht: Met behulp van een elektro indicatie meter.
Vochtpercentage meten: Met een calcium carbid meter.
Boormonster nemen: Onderzoek naar de aanwezigheid van zouten in het metselwerk.

Bestrijding van Optrekkend Vocht

Er zijn verschillende methoden om optrekkend vocht te bestrijden:

Muren injecteren: Dit is de meest gebruikte methode. Om de 10 à 12 cm worden gaten geboord in de muren, die vervolgens worden opgevuld met een vochtwerend product. De vloeistof zet uit in het metselwerk en voorkomt verdere vochtopname. De kosten hiervoor beginnen bij € 100 per lopende meter.
Muren onderkappen: Hierbij worden horizontale sleuven gefreesd of gekapt in het metselwerk, waarna een vochtkering wordt aangebracht. Dit wordt vaak gedaan met kunststof waterkeringen.
Hydroforberen: Deze techniek wordt gebruikt om gevels te beschermen tegen vochtbelasting door regen. De ondergrond wordt geïmpregneerd met een hydrofoberend middel, waardoor een waterafstotende zone ontstaat. De poriën blijven open, waardoor de dampdoorlaatbaarheid behouden blijft.
Elektro-kinese: Een methode die voornamelijk in Oost-Europese landen werd toegepast.
Poriënvullende systemen: Gebruik van materialen zoals natronwaterglas of acryl armide gels om de poriën in het metselwerk te vullen.

Preventieve Maatregelen

Het wijzigen van de chemische aard van het oppervlak van het bouwmateriaal kan helpen om vochtinfiltratie tegen te gaan. Dit is echter vaak niet economisch of esthetisch aantrekkelijk voor buitenoppervlakken.

Conclusie

Optrekkend vocht is een serieus probleem dat kan leiden tot structurele schade en ongemak. Het is belangrijk om de oorzaken te begrijpen, de signalen te herkennen en tijdig actie te ondernemen. Een grondig onderzoek door een specialist is essentieel om de meest effectieve bestrijdingsmethode te bepalen. Preventieve maatregelen, zoals het onderhouden van een goed trasraam en het gebruik van waterafstotende materialen, kunnen helpen om het probleem te voorkomen.