Scheurvorming en Herstel van Metselwerk: Oorzaken, Technieken en Onderhoud

Published by Redactie on september 3, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Dit artikel behandelt de oorzaken van scheurvorming in metselwerk, met name in oudere gebouwen, en bespreekt verschillende hersteltechnieken. De informatie is gebaseerd op observaties en expertise met betrekking tot metselwerkfunderingen, spouwmuurconstructies, en de impact van externe factoren zoals bodemveranderingen en verkeersbelasting. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de problematiek van spouwvervuiling, asbest in metselwerk, en de verantwoordelijkheden bij mandelige muren. De focus ligt op het identificeren van problemen, het inschakelen van specialisten, en het toepassen van duurzame herstelmethoden.

Oorzaken van Scheurvorming in Metselwerk

Scheurvorming in metselwerk kan diverse oorzaken hebben. Een veelvoorkomend probleem in oudere gebouwen is de corrosie van smeedijzer of staal dat gebruikt is voor het verankeren van houten constructies of als onderdeel van draagconstructies. Roest vormt meer volume dan het oorspronkelijke metaal, wat leidt tot druk op het metselwerk en scheurvorming. Veranderingen in de bodem, zoals verzakkingen, en trillingen veroorzaakt door zwaar verkeer kunnen eveneens scheuren veroorzaken.

Bij funderingen kan het proces van uitsijpelen van mortel en het loskomen van bakstenen leiden tot instabiliteit. Tijdens onderzoek aan gemetselde funderingen is het vaak noodzakelijk om werkzaamheden stil te leggen, omdat de stenen kunnen trillen of drijven.

Spouwmuurconstructies en Geveldragers

Spouwmuurconstructies, met name kopgevels met rondingen, kunnen kwetsbaar zijn. Een specifiek geval betreft gevels met een stalen geveldrager op een hoogte van 10 meter, waar een groot deel van het buitenblad op rust. Onderzoek heeft uitgewezen dat er in sommige gevallen geen constructieve verbinding meer is tussen het binnen- en buitenblad, waardoor delen van de gevel kunnen afschuiven. In dergelijke situaties is onmiddellijke actie vereist, inclusief het inschakelen van gemeentelijke instanties en hulpdiensten om de veiligheid te waarborgen.

Spouwvervuiling: Oorzaken en Gevolgen

Spouwvervuiling ontstaat door het neervallen van specie tijdens het metselen en het vertinnen van het binnenblad. Hoe hoger het metselwerk, des te meer specie in de spouw terecht kan komen en ophopen. Een brede luchtspouw biedt meer ruimte voor ophoping. De ophoping van specie, vooral onder beton gevelbanden, kan leiden tot koudebruggen en vochtproblemen. Bevriezing van vocht in de spouw kan het metselwerk doen scheuren. Daarnaast kan flora en fauna zich in de spouw vestigen.

Asbest in Metselwerk: Risico's en Inspectie

Bij renovaties en onderhoud van metselwerk kan asbest worden aangetroffen. Dit kan voorkomen in de vorm van dunne stroken langs raamkozijnen als waterkering, in asbestverdacht bitumen waterkering materiaal boven gevelvullingen, in asbestkanalen in schoorstenen, of als plaatafwerking aan de spouwzijde van houten skelet binnenbladen. Ook monoliet gevormde waterslagen en doorvoerkanalen van gevelkachels kunnen asbesthoudend zijn. Het is essentieel om bij inspecties samen te werken met asbestinventarisatie-inspecteurs en eventuele schade veroorzaakt tijdens asbestonderzoek te herstellen.

Onderhoud en Herstel van Metselwerk

Gebrekkig gevelonderhoud kan problemen verergeren. Roestende kozijnankers kunnen het metselwerk beschadigen. Spouwankers kunnen eveneens roesten. Ook de aanwezigheid van stalen staven ter versterking in oudere kopgevels is een teken van eerdere problemen. Gelukkig is het in veel gevallen niet te laat voor duurzaam herstel, mits de juiste specialist wordt ingeschakeld.

Herstel van Lateien

Bij het vervangen van raamkozijnen kan het steunende metselwerk loskomen, wat schade kan veroorzaken. Thor Helical biedt een oplossing in de vorm van een ‘latei herstel systeem’. Dit systeem omvat het aanbrengen van wapeningstaven als een volledig element in het metselwerk boven het kozijn. De combinatie van spiraalvormige staafankers van roestvast staal en constructieve mortel zorgt voor stabiliteit en sterkte.

Herstel van Gemetselde Funderingen

Voor het herstellen en versterken van gemetselde funderingen zijn specialistische kennis en materialen vereist. Het doel is om de fundering homogeen te maken, te versterken en te stabiliseren. Na onderzoek wordt een advies opgesteld, dat indien nodig wordt getoetst door een constructeur. Bij minder veilige situaties wordt een werkplan en veiligheidsplan opgesteld. Vervolgens worden specialistische en/of gecertificeerde aannemers ingeschakeld voor het constructief herstel. Een verouderde of slechte fundatie leidt tot verzakkingen en schade aan gevels, binnenmuren en vloeren.

Mandelige Muren en Verantwoordelijkheden

Een scheidingsmuur tussen twee woningen of appartementen die dezelfde fundering delen, wordt een ‘mandelige muur’ genoemd. Het onderhoud en/of de vernieuwing van een mandelige fundering of muur is voor rekening van alle mede-eigenaren, bijvoorbeeld via een Vereniging van Eigenaren (VvE). De kosten voor onderzoek en advies bij scheurherstel kunnen worden gedeeld als het een mandelige fundering of muur betreft.

Belang van een Grondig Onderzoek

Voordat schade aan metselwerk kan worden hersteld of gestabiliseerd, moeten de problemen met de fundering worden aangepakt. Een grondig onderzoek is essentieel om de oorzaak van de scheurvorming te achterhalen en de juiste herstelmethode te bepalen. Dit onderzoek moet de hechting van mortel en stenen, het type bindmiddel en mortelsamenstelling, en de mogelijke aanwezigheid van spouwvervuiling en asbest omvatten.

Duurzaam Herstel

Bij het herstel van metselwerk is het belangrijk om te kiezen voor duurzame oplossingen. Dit betekent het gebruik van kwalitatieve materialen en het inschakelen van ervaren specialisten. Het repareren van de aansluiting van reparatiemortel op het originele beton met wapening moet zorgvuldig gebeuren om toekomstige problemen te voorkomen.

Conclusie

Scheurvorming in metselwerk kan diverse oorzaken hebben, variërend van corrosie van metalen verankeringen tot bodemveranderingen en spouwvervuiling. Een grondig onderzoek is essentieel om de oorzaak te achterhalen en de juiste herstelmethode te bepalen. Het inschakelen van specialisten, het toepassen van duurzame materialen en het respecteren van de verantwoordelijkheden bij mandelige muren zijn cruciaal voor een succesvol en langdurig herstel. Preventief onderhoud is van groot belang om toekomstige problemen te voorkomen.