Vlaams Verband in Metselwerk: Techniek, Regels en Toepassingen

Published by Redactie on september 3, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Vlaams verband is een traditionele metseltechniek die, ondanks de opkomst van moderne methoden, nog steeds veelvuldig wordt toegepast in zowel nieuwbouw als renovatie. Dit artikel beschrijft de kenmerken van Vlaams verband, de regels waaraan het moet voldoen volgens de metselwerknorm (NEN-EN 1996-1-1), en de praktische overwegingen bij het toepassen van deze techniek. De informatie is gebaseerd op beschikbare documentatie over metselverbanden en richt zich op een publiek van huiseigenaren, doe-het-zelvers en bouwprofessionals.

Wat is Vlaams Verband?

Vlaams verband wordt gekenmerkt door een afwisseling van strekken en koppen in elke laag. Een laag begint met een drieklezoor baksteen en eindigt met een strek. De volgende laag loopt in tegengestelde richting, waardoor een optisch dambordpatroon ontstaat. Dit patroon is niet alleen esthetisch aantrekkelijk, maar diende oorspronkelijk om dikke gemetselde muren voldoende sterkte en samenhang te geven. Hoewel moderne gevels vaak bestaan uit halfsteens spouwbladen, blijft Vlaams verband populair vanwege zijn traditionele uitstraling en constructieve eigenschappen.

Historische Context en Toepassingen

Traditionele metselverbanden zoals Vlaams verband, Noors verband en Kruisverband werden in het verleden gebruikt om massieve muren te bouwen. Tegenwoordig worden deze verbanden vaker toegepast in halfsteens buitenspouwbladen, waarbij de architectuur de keuze voor een traditioneel verband vaak bepaalt. Het gebruik van Vlaams verband is dus niet langer primair gedreven door de noodzaak van een massieve constructie, maar eerder door esthetische overwegingen.

Regels en Normen voor Metselwerk

Het metselwerk moet voldoen aan de eisen van de metselwerknorm (NEN-EN 1996-1-1). Een belangrijke regel is dat het metselwerk in verband moet zijn gemetseld over de volledige breedte van de muur. Twee halfsteens muren die tegen elkaar aan gemetseld worden, vormen geen steens muur. De norm specificeert eisen aan de overlap van stenen en de regelmatige plaatsing over de volledige muurdikte.

Artikel 1.5.2.6 van de norm omschrijft "steenverband" als de rangschikking van metselstenen in een regelmatig patroon om samenwerking te bereiken. Artikel 8.1.4 specificeert dat metselwerkstenen aan elkaar gehecht moeten zijn met mortel volgens een beproefde methode en dat ze overlappend geplaatst moeten worden om een constructief element te vormen.

Overlap van Metselstenen

De norm stelt specifieke eisen aan de overlap van metselstenen:

Voor stenen met een hoogte van 250mm of minder moet de overlap minimaal 0,4 maal de hoogte van de steen of 40mm zijn, waarbij de grootste waarde geldt.
Voor stenen met een hoogte groter dan 250mm moet de overlap minimaal 0,2 maal de hoogte van de steen of 100mm zijn.
Op hoeken of kruisingen mag de overlap niet minder zijn dan de dikte van de steen, tenzij dit minder is dan de vereiste overlap. In dat geval moeten gehouwen stenen worden gebruikt om de vereiste overlap te halen.

Wildverband: Vrijheid met Regels

Hoewel dit artikel primair over Vlaams verband gaat, is het relevant om wildverband te noemen, aangezien dit een veelgebruikte techniek is. Wildverband lijkt willekeurig, maar kent ook duidelijke regels met betrekking tot maatvoering, maximale opeenvolging van strekken en koppen, en de wijze van uitzetten op koppenmaat. Definities van wildverband kunnen verschillen, waardoor het belangrijk is om vooraf duidelijke afspraken te maken om discussies op de bouwplaats te voorkomen. Het bestek of de werktekeningen moeten expliciet vermelden aan welke richtlijn of publicatie het wildverband moet voldoen, bijvoorbeeld BRL 2826-01.

Specifieke Richtlijnen voor Wildverband

Volgens de Uitvoeringsrichtlijn metselwerkconstructies (BKB publ. nr. PBL 0357/98) bestaat wildverband uit:

Hoeken die beginnen met een strek, drieklezoor of een kop.
Vallende tanden niet groter dan zes lagen.
Sprongen van een klezoor niet meer dan zes boven of schuin boven elkaar.
Een patroon dat niet lijkt op een regelmatig verband.

Een andere interpretatie van wildverband stelt de volgende regels:

Hoeken beginnen met een drieklezoor in de ene laag en een kop in de andere laag.
Maximaal 3 koppen naast elkaar.
Maximaal 5 strekken naast elkaar.
Maximaal 5 sprongetjes van een verspringende klezoor.
Geen klezoren gebruiken.
Stootvoegen mogen, bij voorkeur, niet boven elkaar liggen.

Andere Metselverbanden

Naast Vlaams verband en wildverband zijn er nog andere metselverbanden, zoals Frans verband, dat een aanpassing is op Vlaams verband waarbij elke laag wordt opgebouwd uit een strek en twee koppen. Ook Clausstra of Braziliaans verband, waarbij lege ruimtes tussen de stenen ontstaan voor een doorkijkeffect, kan worden toegepast als decoratief element. Staand verband, waarbij het metselwerk verticaal is, wordt soms verward met Staand verband, maar is een aparte techniek.

Praktische Overwegingen bij het Metselen

Bij het metselen is het belangrijk om te letten op de maatvoering. Een halfsteensverband kan als uitgangspunt worden genomen voor het bepalen van de afmetingen van muuropeningen en muurvlakken. Bij smalle muurdammen kan de metselaar proberen het gevelbeeld te continueren door klezoren of drieklezoren op te nemen.

Algemene Regels voor Metselwerk

Er zijn enkele algemene regels die van toepassing zijn op alle metselverbanden:

Baksteenbrokstukken mogen niet gebruikt worden als de hoogte aan de lengte of de breedte overtreft, vooral bij openingen.
Het wordt afgeraden om verschillende soorten metselstenen in één metselwerk te verwerken.
De verticale voegen van twee opeenvolgende lagen moeten minimaal van h/4 verspringen, waarbij h de hoogte van een laag is en minimaal 4 cm bedraagt. Afwijking hiervan kan de stabiliteit van het geheel in gevaar brengen.

Stootvoegloos Metselen

Voor het benadrukken van de horizontale lijnen in de gevel kan stootvoegloos metselwerk worden toegepast. Door de gevelstenen tegen elkaar op te metsen zonder mortelspecie, vallen de kopvoegen weg en blijft enkel de lintvoeg over. Dit benadrukt het horizontale lijnenspel en kan het gebouw visueel verlengen.

Conclusie

Vlaams verband is een traditionele metseltechniek die nog steeds relevant is in de moderne bouw. Het vereist kennis van de specifieke regels en normen, zoals vastgelegd in de NEN-EN 1996-1-1, om een duurzaam en constructief verantwoord resultaat te garanderen. Hoewel er diverse metselverbanden beschikbaar zijn, blijft Vlaams verband een populaire keuze vanwege zijn esthetische kwaliteiten en historische waarde. Het is essentieel om vooraf duidelijke afspraken te maken over het te gebruiken verband en de bijbehorende richtlijnen om misverstanden en problemen op de bouwplaats te voorkomen.