Metselwerk Variaties en Trends in Gevelbouw

Published by Redactie on september 3, 2025 | Category metselwerk

De bouwsector kent een continue evolutie in technieken en materialen. Met betrekking tot gevelmetselwerk zijn er diverse trends en mogelijkheden die de uitstraling en functionaliteit van een gebouw bepalen. Dit artikel behandelt verschillende metselwerkverbanden, materialen, en aandachtspunten bij het toepassen van metselwerk in zowel nieuwbouw als renovatie, gebaseerd op recente ontwikkelingen en best practices.

Traditionele Metselwerkverbanden

Verschillende metselwerkverbanden bepalen de esthetiek en stabiliteit van een gevel. Een veelgebruikt formaat in Nederland is de waalsteen (210 x 100 x 50 mm), geschikt voor zowel woningbouw als utiliteitsbouw. Ook het dikformaat (210 x 100 x 65 mm) is populair, met name voor grotere oppervlakken en het creëren van een robuuste uitstraling. Het Vechtformaat (210 x 90 x 40 mm) wordt vaak toegepast in klassieke en historische projecten, waar een verfijnde, traditionele sfeer gewenst is.

Een specifiek verband dat aandacht verdient is het Braziliaans verband, ook wel Claustra-verband genoemd. Dit is een opengewerkt metselwerkverband, waarbij brede open stootvoegen worden gecreëerd. Het kan in veel opzichten worden beschouwd als stootvoegloos metselwerk.

Polymetrisch Metselwerk: Een Creatieve Aanpak

Polymetrisch metselwerk betreft het stapelen van verschillende rechthoekige formaten op een min of meer willekeurige wijze. Dit type metselwerk vindt zijn oorsprong in natuursteen. De keuze van baksteenformaten en hun lengte/breedte-verhouding is hierbij cruciaal. Voor sterk metselwerk zijn ‘staande tanden’ in het metselverband minder gewenst. Het opbouwen van polymetrisch metselwerk gebeurt met een willekeurig patroon, maar met een zekere logica om het vermetselen te vereenvoudigen. Door het afwisselend werken met formaten als waalformaat (WF), dikformaat (DF), Vechtformaat (VF) en normaal formaat (NF) kan een patroon worden gecreëerd. Bij het toepassen van polymetrisch metselwerk is het belangrijk om rekening te houden met de sterkte van het te metselen oppervlak en de metselmortel af te stemmen op zowel de baksteen als de wijze van vermetselen. Een oplegvlak van minimaal 65mm is noodzakelijk voor een goede verankering.

Natuurinclusief Metselwerk en Biodiversiteit

Een recente ontwikkeling is het natuurinclusief metselwerk, dat ecologische elementen integreert in bouwprojecten. Dit omvat het plaatsen van vleermuiskasten, bijenstenen en het stimuleren van gevelbegroeiing. Deze aanpak vergroot de biodiversiteit en kan voldoen aan wettelijke eisen, zoals de Flora- en faunawet, en certificeringen zoals BREEAM.

Metselwerk en Duurzaamheid

Duurzaamheid is een steeds belangrijkere factor in de bouwsector. Remix Droge Mortel heeft cementarme metsel- en doorstrijkmortels ontwikkeld, die in categorie 1 zijn opgenomen in de processendatabase van de Nationale Milieudatabase (NMD). Deze ontwikkeling draagt bij aan een vermindering van de cementuitstoot. Tot 40% minder cement kan worden gebruikt in deze nieuwe mortels, wat een belangrijke stap is richting milieubewuster bouwen. Dunne gemetselde gevels worden ook gezien als een duurzame optie, vanwege de lange levensduur en minimale onderhoudsnoodzaak.

Metselwerk in Combinatie met Andere Materialen

Metselwerk wordt vaak gecombineerd met andere materialen, zoals staal en beton. Gevelmetselwerk kan worden geplaatst voor een stalen binnendoos of een stalen sandwichelement. Ook de combinatie van baksteen en beton, beide in grote hoeveelheden aanwezig, kan een interessante verschijningsvorm creëren. Bij het verankeren van gevelmetselwerk aan cellenbeton is het belangrijk om aandacht te besteden aan de veiligheid, duurzaamheid en degelijkheid van de verankering.

Wettelijke Eisen en Regelgeving

Bij de bouw van stallen in het buitengebied zijn specifieke eisen van toepassing. Kopgevels moeten geheel in metselwerk worden opgetrokken, met de mogelijkheid van varianten met hout of plaatmateriaal voor een visuele schaalverkleining. De kleur van het metselwerk dient rood of roodbruin te zijn, met antraciet of donkergroen plaatmateriaal, passend bij de dakbedekking. Het metselwerk moet minimaal 1 meter de hoek worden omgezet. Het dak moet worden voorzien van niet-glanzende vezelcement golfplaten; stalen dakplaten zijn niet toegestaan vanwege hun industriële uitstraling en reflectie. Een overstek van minimaal 30 cm ten opzichte van de langsgevels is vereist.

Innovaties in Metselwerktechnieken

Er worden voortdurend innovaties ontwikkeld in metselwerktechnieken. Zo wordt er onderzoek gedaan naar digitaal metselwerk met robots, hoewel het vernieuwen van traditionele bouwmethoden een uitdaging blijft. Ook het stootvoegloos lijmen of metselen, vooral bekend van binnenwanden, wordt steeds vaker toegepast in gevelmetselwerk.

Oppervlaktebeoordeling van Gevelmetselwerk

De oppervlaktebeoordeling van gevelmetselwerk is een belangrijk aspect van bouwkwaliteit. Een recente kennissessie van MADE heeft professionals uit de bouw- en metselwerkbranche samengebracht om inzicht te krijgen in deze beoordeling en het eenvoudiger voldoen aan de eisen van de Wet kwaliteit bouw (Wkb).

Aandachtspunten bij het Metselen

Bij het metselen is het belangrijk om aandacht te besteden aan de sterkte van het metselwerk. De metselaar of aannemer moet zich bewust zijn van de buigtreksterkte van het metselwerk en de factoren die deze beïnvloeden.

Gevelmetselwerk en Transparantie

Het gebruik van transparantie en licht in gevelmetselwerk kan interessante effecten creëren. Door de spanning tussen de klei en de leegte kan het licht vibreren en vorm krijgen, vergelijkbaar met geluid in blaasinstrumenten.

Voorbeelden van Inspirerende Projecten

Er zijn diverse inspirerende bouwprojecten die het gebruik van metselwerk op een creatieve manier demonstreren. Zo is er een mausoleum in Bangladesh met cilindrische dakramen en bakstenen torentjes, en een modern fort in India dat is geïnspireerd op traditionele islamitische gebouwen. Ook projecten die gebruik maken van geperforeerd metselwerk om privacy en rust te creëren, zijn voorbeelden van innovatief metselwerk.

Conclusie

Metselwerk blijft een relevant en veelzijdig bouwmateriaal, met een breed scala aan mogelijkheden op het gebied van esthetiek, functionaliteit en duurzaamheid. Van traditionele metselwerkverbanden tot innovatieve technieken zoals natuurinclusief metselwerk en digitaal metselwerk, er zijn volop mogelijkheden om metselwerk toe te passen in zowel nieuwbouw als renovatie. Het is belangrijk om rekening te houden met wettelijke eisen, duurzaamheidsaspecten en de specifieke eigenschappen van de gebruikte materialen om een kwalitatief hoogwaardig en duurzaam resultaat te garanderen.

Bronnen

rustiek