Scheurvorming en Afwijkingen in Metselwerk: Oorzaken, Herstel en Preventie

Published by Redactie on september 3, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Scheuren en afwijkingen in metselwerk zijn veelvoorkomende problemen bij woningen. De oorzaken hiervan kunnen variëren van normale temperatuurwisselingen tot ernstige funderingsproblemen. Het is essentieel om de oorzaak van scheuren te identificeren om de juiste herstelmaatregelen te kunnen nemen. Dit artikel behandelt de verschillende oorzaken van scheurvorming in metselwerk, mogelijke oplossingen en preventieve maatregelen, gebaseerd op beschikbare informatie. Het is belangrijk te benadrukken dat bij vermoedens van funderingsproblemen of constructieve gebreken, een professionele constructeur moet worden ingeschakeld.

Oorzaken van Scheurvorming

Er zijn tal van factoren die kunnen leiden tot scheuren in metselwerk. Deze kunnen grofweg worden onderverdeeld in constructieve oorzaken, omgevingsfactoren en materiaaleigenschappen.

Constructieve Oorzaken

Funderingsproblemen vormen een belangrijke oorzaak van scheurvorming. Wanneer de fundering verzakt of ongelijkmatig belast wordt, kunnen scheuren ontstaan in de gevel. Ook het doorzakken van constructieonderdelen, zoals lateien, kan leiden tot scheuren in het metselwerk. Constructiefouten, zoals onderdimensionering van elementen, kunnen eveneens problemen veroorzaken. Na een verbouwing of een verandering in het gebruik van het gebouw, waarbij de belasting toeneemt, kunnen scheuren ontstaan als de constructie niet berekend is op de nieuwe belasting.

Omgevingsfactoren

Temperatuurwisselingen veroorzaken uitzetting en krimp van materialen. Aangezien metselwerk weinig spanning kan verdragen, kunnen hierdoor scheuren ontstaan. Lange, aaneengesloten gevelwanden zijn gevoeliger voor scheurvorming door temperatuurverschillen. Vocht speelt ook een cruciale rol. Vocht in de muur kan leiden tot roestvorming van in het metselwerk opgenomen ijzerwerk, zoals ankers. Roest zet uit en oefent druk uit op het metselwerk, wat resulteert in scheuren. De oorzaken van vocht in muren zijn divers en vereisen specifieke aandacht.

Materiaaleigenschappen en Uitvoering

Metselwerk is sterk in druk, maar zwak in trek. Scheuren ontstaan wanneer trekkrachten optreden die het metselwerk niet kan opvangen. Het ontbreken van of slecht functionerende lateien kan leiden tot scheurvorming boven openingen. Ook de kwaliteit van de uitvoering speelt een rol. Zo is er een geval beschreven waarbij metselwerk niet waterpas is geplaatst, wat een duidelijke bouwfout vormt. Het gebruik van spouwankers, en de correcte plaatsing daarvan, is ook van belang. Spouwankers op hoeken kunnen problemen veroorzaken. Onvoldoende of roestige spouwankers kunnen eveneens leiden tot scheurvorming.

Soorten Scheuren en Hun Betekenis

De aard van de scheur kan aanwijzingen geven over de oorzaak. Het is belangrijk om te beoordelen of de schade stabiel of instabiel is, wat de wijdte en richting van de scheur is.

Thermische Scheuren

Deze scheuren ontstaan door temperatuurwisselingen en zijn vaak oppervlakkig. Ze zijn doorgaans niet ernstig, maar kunnen wel esthetisch onprettig zijn.

Scheuren door Funderingsproblemen

Deze scheuren zijn vaak breder en lopen diagonaal. Ze kunnen wijzen op ernstige problemen met de fundering en vereisen onmiddellijke aandacht.

Scheuren door Roestvorming

Deze scheuren zijn vaak lokaal en klein, maar kunnen zich uitbreiden naarmate de roestvorming vordert. Ze worden veroorzaakt door het uitzetten van roestend ijzerwerk in het metselwerk.

Herstelmethoden

Afhankelijk van de oorzaak en ernst van de scheur, zijn er verschillende herstelmethoden mogelijk.

Herstel van Oppervlakkige Scheuren

Oppervlakkige scheuren kunnen vaak worden hersteld door het uithakken van de gescheurde stenen en voegwerk, gevolgd door het opnieuw metselen met gebruik van dilatievoegen (meebewegende voegen).

Herstel van Constructieve Scheuren

Bij scheuren veroorzaakt door funderingsproblemen of het doorzakken van constructieonderdelen is het essentieel om de oorzaak te verhelpen. Dit kan inhouden dat de fundering verstevigd moet worden of dat constructieonderdelen vervangen moeten worden.

Herstel door Wapenning

Bij scheuren die ontstaan zijn door gebrek aan trekkracht, kan wapening worden aangebracht om de lateifunctie te herstellen. Hierbij worden staven gebruikt om de trek- en drukspanningen op te vangen.

Alternatieve Herstelmethoden

Naast wapening zijn er ook andere herstelmethoden, zoals het aanbrengen van nieuwe lateien van behandeld staal, beton of stalton. Deze methoden zijn echter vaak arbeidsintensiever en kostbaarder.

Spiraalankers

Spiraalankers, ook wel wokkels genoemd, kunnen worden gebruikt om metselwerkconstructies te versterken en te stabiliseren. Ze verdelen krachten en spanning in het metselwerk en kunnen worden gebruikt voor het repareren van scheuren, het stabiliseren van verzakte muren en het versterken van aangetast metselwerk.

Preventieve Maatregelen

Om scheurvorming te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen worden genomen:

Zorg voor een goede fundering die bestand is tegen de bodemgesteldheid.
Gebruik kwalitatieve materialen en zorg voor een correcte uitvoering van het metselwerk.
Zorg voor voldoende lateien boven openingen.
Plaats spouwankers correct en gebruik voldoende ankers.
Voorkom vochtproblemen door goede drainage en ventilatie.
Houd rekening met temperatuurwisselingen en zorg voor voldoende dilatatievoegen.

Afwijkingen in Metselwerk: Scheef Metselwerk

Een specifieke afwijking is scheef metselwerk, waarbij het metselwerk niet waterpas loopt. In een beschreven geval duikt het metselwerk over een afstand van 2,5 meter ongeveer een voegdikte. De oplossing hiervoor is het slopen van het metselwerk en opnieuw opzetten, omdat het gevoegd resultaat de afwijking juist benadrukt.

Conclusie

Scheurvorming in metselwerk kan diverse oorzaken hebben, variërend van normale temperatuurwisselingen tot ernstige constructieve problemen. Het is cruciaal om de oorzaak van de scheuren te identificeren om de juiste herstelmaatregelen te kunnen nemen. Bij twijfel is het raadzaam om een professionele constructeur in te schakelen. Preventieve maatregelen, zoals een goede fundering, kwalitatieve materialen en correcte uitvoering, kunnen helpen om scheurvorming te voorkomen. Scheef metselwerk vereist correctie door sloop en heropbouw.

Bronnen

scheef