Gevelbescherming en Vochtregulatie: Verfkeuze en Onderhoud van Metselwerk

Published by Redactie on september 3, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Het onderhoud van een gevel is cruciaal voor de levensduur en de esthetische waarde van een gebouw. Een belangrijk aspect van dit onderhoud is de keuze van de juiste verf en het correct aanbrengen ervan. De beschikbare informatie benadrukt het belang van dampopenheid bij gevelverf om vochtproblemen te voorkomen. Het artikel behandelt de verschillende soorten verf die geschikt zijn voor metselwerk, de risico's van dampdichte verfsoorten, en de noodzaak van kleuronderzoek en historisch verantwoorde restauratie. Daarnaast wordt ingegaan op de voorbereiding van het oppervlak en de specifieke aandachtspunten bij het schilderen van monumentale gevels.

De Impact van Dampdiffusie op Metselwerk

Een verdichte verffilm kan de vochthuishouding in de muur verstoren. Het is essentieel dat de muurverf damp-open is, zodat eventueel vocht in het metselwerk kan ontsnappen. Dit proces, dampdiffusie genoemd, is van groot belang voor de duurzaamheid van de gevel. Wanneer vocht zich ophoopt in het metselwerk, kan dit leiden tot schade, vooral tijdens vorstperiodes wanneer het water bevriest en uitzet, waardoor het metselwerk en pleisterwerk kunnen barsten.

Geschikte Verfsoorten voor Metselwerk

Verschillende soorten verf zijn geschikt voor gevels, elk met hun eigen eigenschappen:

Lijnolieverf met aardkleurige pigmenten: Deze verfsoort is geschikt, maar mag niet worden toegepast op vers metsel- en voegwerk, omdat dit kan leiden tot verzeeping.
Siliconenemulsieverf: Dit is een goed waterafstotende en redelijk damp-open optie. De dampopenheid kan echter afnemen bij het aanbrengen van meerdere lagen.
Minerale verf: Dit is een damp-open en zeer duurzame verf die diep in de steen dringt. De verf is dun, waardoor het reliëf van de gevel behouden blijft. De ondergrond moet wel schoon, droog en niet eerder geverfd zijn.

Verfsoorten om te Vermijden

Bepaalde verfsoorten zijn ongeschikt voor metselwerk vanwege hun dampdichte eigenschappen:

Latexverf: Deze verfsoort is vrijwel dampdicht en kan leiden tot vochtproblemen.
Chloorrubberverf: Net als latexverf is chloorrubberverf vrijwel dampdicht en kan de dampdiffusie stagneren.

Het overschilderen van een dampdichte muurverf met een damp-open muurverf is zinloos; de dampdichte laag moet eerst worden verwijderd.

Voorbereiding van het Ondergrond

Voordat een gevel wordt geschilderd, is een goede voorbereiding essentieel. De ondergrond moet schoon en droog zijn. Indien er oude verflagen aanwezig zijn, mogen deze niet volledig worden verwijderd, omdat ze belangrijke informatie bevatten over de bouwhistorie. Deze lagen moeten worden overgeschilderd, tenzij ze gezamenlijk zo dampdicht zijn dat vochtproblemen te verwachten zijn.

Kleuronderzoek en Historische Kleurstellingen

Voorafgaand aan het herstel van ijzerwerk is het raadzaam om kleuronderzoek te doen om een verantwoorde historische kleurstelling te waarborgen. Wijzigingen in de kleurstelling van een gebouw zijn vergunningsplichtig, tenzij er een door Bureau Erfgoed goedgekeurde onderbouwing is door middel van kleurhistorisch onderzoek. In dat geval wordt het werk als onderhoud beschouwd en is geen vergunning nodig.

Specifieke Aandachtspunten bij Monumentale Gevels

Bij monumentale gevels gelden specifieke eisen:

Nieuw ingebracht ijzerwerk moet thermisch verzinkt zijn met een laagdikte van minimaal 100 micron.
Ankers en doken voor natuursteenwerk moeten van roestvast staal of brons zijn gemaakt.
Schilderen mag alleen als er al een schilderlaag aanwezig is of als dit historisch verantwoord is. Schoon metselwerk mag in principe niet geschilderd of geteerd worden.
Nieuw schilderwerk moet in kleur en uitvoering overeenkomen met het originele, historisch juiste schilderwerk.
Er moet met een dampopen product worden geschilderd, bij voorkeur een minerale verf, olieverf of een zuivere siliconenharsemulsieverf.
Mineralogische verven zijn niet toegestaan op natuursteen, omdat deze een reactie aangaan met de ondergrond.
Het is niet wenselijk om schilderwerk uit te voeren in de periode van eind oktober tot eind maart vanwege de natte weersomstandigheden.

Voegwerk en Gevelafwerkingen

Het behoud van de oorspronkelijke, historische gevelafwerking is een belangrijk uitgangspunt. Het aanbrengen van een gevelafwerking die niet in de bestaande situatie aanwezig is, mag alleen met toestemming.

Er zijn verschillende soorten voegwerk:

Platvolvoeg: Geeft een strakke, moderne uitstraling en is makkelijk schoon te houden.
Holle voeg: Biedt betere waterafvoer door de concave vorm.
Verdiepte voeg: Creëert een schaduweffect en geeft de muur een robuustere uitstraling.
Knipvoeg: Zeer arbeidsintensief, maar geeft een gedetailleerde en luxe uitstraling.
Schaduwvoeg: Creëert een schaduweffect door de voeg iets terug te leggen.

Voegwerk voor natuursteen vereist een speciale aanpak vanwege de unieke eigenschappen van het materiaal.

Onderhoud van Gevels: Oliën

Gevels die geolied zijn, mogen opnieuw geolied worden met blanke half rauwe/half gekookte lijnolie zonder siccatieven. Na voegwerkherstel of inboeting moet minimaal 8 weken worden gewacht met oliën, om verzeping van de voeg te voorkomen.

Dampopen Verfsystemen en Alternatieven

Voor het schilderen van metsel- en pleisterwerk moeten zeer dampopen verfsystemen worden gebruikt, bij voorkeur minerale verf, olieverf of een zuivere siliconenhars-emulsieverf. Dit is vooral belangrijk bij oudere houtconstructies, die vaak meer vochtbelast zijn dan moderne constructies.

Pleisterwerk: Samenstelling en Kleur

Nieuw pleisterwerk moet in samenstelling, kleur en uitvoering overeenkomen met het originele, historisch juiste pleisterwerk. Indien er geen duidelijkheid bestaat over het historisch kleurenschema, moet voorafgaand aan het verwijderen van pleisterwerk een kleuronderzoek worden uitgevoerd door een gespecialiseerd bedrijf.

Conclusie

Het correct schilderen en onderhouden van een gevel vereist een zorgvuldige afweging van verschillende factoren, met name de dampopenheid van de verf. Het gebruik van geschikte verfsoorten, een goede voorbereiding van de ondergrond, en respect voor de historische waarde van het gebouw zijn essentieel voor een duurzaam en esthetisch resultaat. Het vermijden van dampdichte verfsoorten en het uitvoeren van kleuronderzoek zijn cruciale stappen om vochtproblemen te voorkomen en de levensduur van de gevel te verlengen.