Speelse Metselwerkdetails onder Dakgoten: Traditioneel Vakmanschap en Moderne Toepassingen

Published by Redactie on september 3, 2025 | Category metselwerk

Introductie

De detaillering van gevels, in het bijzonder rondom dakgoten, is een element dat vaak over het hoofd wordt gezien, maar een aanzienlijke bijdrage kan leveren aan de esthetische waarde van een woning. Historisch gezien werden metselwerkdetails onder dakgoten gebruikt om een gebouw te verfraaien en te personaliseren. Deze details, zoals schuin geplaatste of uitstekende bakstenen, en zelfs ingemetselde patronen, zijn terug te vinden in traditionele boerderijen en landhuizen. Moderne bouwers kunnen deze technieken toepassen voor renovaties of nieuwbouwprojecten om een uniek karakter te creëren. Dit artikel behandelt de verschillende aspecten van speels metselwerk onder dakgoten, inclusief historische context, technische overwegingen bij het integreren van dakgoten in metselwerk, en de rol van materialen zoals smetplanken.

Historische Context: Metselwerkdetails als Architectonische Verfraaiing

Oude woonvormen, met name boerenhoeves, kenmerken zich vaak door bijzondere metselwerkdetails. Een veelvoorkomend element is het gebruik van uitstekende of schuin geplaatste bakstenen onder de dakgoten. Deze details dienden niet alleen als decoratie, maar gaven ook een individuele signatuur aan het gebouw. In sommige gevallen werden in het metselwerk zelfs wapens of emblemen verwerkt, die verwezen naar het familiewapen of de regio. Een interessant voorbeeld is de ontdekking van een ruitvormig patroon, gecreëerd door subtiele kleurverschillen in de bakstenen, dat in Het Centrale Erf werd toegepast. Dit patroon werd geïnterpreteerd als een symbool voor de openheid van de gemeenschappelijke binnentuin en de net geploegde aarde, wachtend op een nieuw seizoen. Dergelijke details getuigen van het vakmanschap en de creativiteit van metselaars uit vervlogen tijden. Een voorbeeld hiervan is te vinden aan de Burgemeester G. Bosstraat 57 in Alkmaar, waar golvend metselwerk in de topgevel opvalt, een detail dat doet denken aan de Amsterdamse School.

Technische Aspecten: Dakgoten Integreren in Metselwerk

Bij het integreren van een dakgoot in het metselwerk is het belangrijk om rekening te houden met verschillende technische aspecten. Een vraag die vaak opkomt, is of de beugels die de dakgoot moeten vasthouden reeds ingemetseld moeten worden, of dat ze achteraf geplaatst kunnen worden. De beschikbare informatie geeft hierover geen duidelijk antwoord. Echter, het is essentieel om te zorgen voor een stevige en veilige bevestiging van de dakgoot, ongeacht de gekozen methode.

Een ander belangrijk punt is de isolatie achter de goot. Deze moet beschermd worden tegen vocht om te voorkomen dat het zichtbaar wordt via de minimale ruimte tussen de dakgoot en het metselwerk. De precieze methode om dit te bereiken wordt niet gespecificeerd, maar een goede waterdichting is cruciaal.

Bij het plaatsen van dakgoten in hoeken is het gebruikelijk om gootdragers te gebruiken. Een creatieve benadering hiervan is het ontwerpen van gootdragers met decoratieve elementen, zoals paarden die elkaar een kusje geven, zoals beschreven in een detailobservatie.

Smetplanken: Een Fraaie Aansluiting en Luxe Uitstraling

Een smetplank is een sierlijst die onder de goot wordt geplaatst en dient als een fraaie aansluiting tussen de dakgoot en het metselwerk van de gevel. Smetplanken zijn toepasbaar in zowel traditionele als moderne bouwstijlen, afhankelijk van het gekozen type. Ze zijn bijzonder geschikt voor renovatieprojecten om bepaalde gedeeltes af te dekken en hoogte te creëren, en kunnen een luxe uitstraling geven aan een woning. Smetplanken kunnen als boeiboord gebruikt worden en er kunnen meerdere planken tegelijk worden toegepast. De standaarddiepte is 30 mm, met een variabele hoogte.

Materialen: Polyester en Unipanel

Voor smetplanken zijn verschillende materialen beschikbaar. Polyester is een populaire keuze vanwege zijn duurzaamheid en veelzijdigheid. Unipanel is een ander geschikt materiaal, dat onderhoudsarm en rotvrij is. De vochtbestendigheid van Unipanel maakt het bijzonder geschikt voor toepassing bij dakgoten. Met Unipanel kunnen gootbekleding en smetplank in hetzelfde materiaal worden uitgevoerd, wat een uniforme uitstraling creëert.

Unipanel kan bewerkt worden als hout, met dezelfde gereedschappen. Het materiaal is te frezen, te zagen, te boren en te schuren. Ook halfhoutse verbindingen of in verstek gezaagde hoeken zijn mogelijk. Door gezaagde en gefreesde randen te behandelen met Unipanel Sealer wordt vuilaanhechting voorkomen.

Regelgeving en Materialen voor Zinkwerk, Koperwerk en Loodwerk

Bij het werken met zink, koper en lood zijn er specifieke eisen waaraan voldaan moet worden. Zinkwerk dient in de dikte 1,1 mm (STZ 16) te worden uitgevoerd. Indien nodig, in verband met de lengte, dient het zink in de bakgoten van een broek- of rekstuk te worden voorzien. Het zink in de kilgoten dient in meterstukken te worden uitgevoerd, aan de bovenzijde vernageld en aan de zijkanten voorzien van een felsnaad. Nieuw zink mag niet aan oud zink worden gesoldeerd.

Hemelwaterafvoeren in zink dienen in de dikte 0,8 mm (STZ 14) te worden uitgevoerd, met opgesoldeerde wrongen, opgehangen aan beugels en vrij van de muur. Tapeinden van zinken, koperen en loden goten dienen 100 mm langer te zijn dan de dikte van het totale houtpakket van de bakgoot ter plaatse. De hemelwaterafvoeren dienen in zink, koper of lood te worden uitgevoerd, waarbij de toepassing van gietijzeren of gietstalen ondereinden is toegestaan.

Afwerking en Bescherming van Geveltimmerwerk

Bij het afkitten van naden en kieren in geveltimmerwerk dienen deze opgevuld en strak te worden afgewerkt met een 2-componenten vulmiddel. Naden tussen kozijnen en metselwerk of tussen kozijnen en natuursteen mogen niet worden afgedicht met behulp van PUR-schuim of kit. Het schilderen van pleisterwerk of natuursteen dient uitsluitend met een glad opdrogende verf te geschieden, waarbij het verfsysteem aangepast moet worden aan het type pleisterwerk of natuursteen in verband met de waterhuishouding in de constructie.

Golvend Metselwerk: Een Zeldzaamheid

Golvend metselwerk is een zeldzaamheid, zoals te zien is aan de Burgemeester G. Bosstraat 57 in Alkmaar. Dit type metselwerk, dat doet denken aan de Amsterdamse School, vereist vakmanschap en oog voor detail. Het is belangrijk om te weten dat de bouwtekening van dit huis niet bekend is, waardoor de identiteit van de ontwerper en de exacte leeftijd onbekend zijn.

Conclusie

Speels metselwerk onder dakgoten is een element dat een gebouw een uniek karakter kan geven. Vanuit een historische context zien we dat deze details al eeuwenlang gebruikt worden om gevels te verfraaien. Moderne bouwers kunnen deze technieken toepassen in renovatie- en nieuwbouwprojecten, waarbij rekening gehouden moet worden met technische aspecten zoals de bevestiging van de dakgoot, de bescherming van de isolatie en de keuze van materialen. Smetplanken, gemaakt van materialen zoals polyester of Unipanel, kunnen een fraaie aansluiting vormen tussen de dakgoot en het metselwerk. Het is belangrijk om te voldoen aan de geldende regelgeving voor zinkwerk, koperwerk en loodwerk, en om de geveltimmerwerk op de juiste manier af te werken en te beschermen.

Bronnen

got
spelen