Spouwankers in Bestaand Metselwerk: Toepassing, Problemen en Herstel

Published by Redactie on september 3, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Spouwankers zijn essentiële componenten in constructies met een metselwerk buitenblad. Ze zorgen voor de overdracht van windbelasting en stabiliteit van de gevel. Echter, de toepassing en het onderhoud van spouwankers in bestaand metselwerk vereisen specifieke aandacht. Dit artikel behandelt de functie van spouwankers, de relevante normering, veelvoorkomende problemen, en methoden voor herstel en renovatie, gebaseerd op beschikbare informatie. De Eurocode 6 (NEN-EN 1996-1-1) en NEN-EN 845-1 en NEN-EN 1996-2 vormen de basis voor de eisen aan spouwankers.

Functie en Berekening van Spouwankers

De primaire functie van spouwankers is het overdragen van windbelasting van het buitenblad naar het binnenblad, de achterwand of een ander steunpunt. De benodigde hoeveelheid spouwankers per vierkante meter wordt berekend op basis van de rekenwaarde van de horizontale belasting en de druk- of trekcapaciteit van het spouwanker, rekening houdend met de ontwerpcondities (bron [1]). De Eurocode 6 stelt een minimum van 2 spouwankers per vierkante meter, maar een nauwkeurige berekening is vereist om te voldoen aan de specifieke eisen van de constructie (bron [1]). Bij staalframebouw is de toepassing van spouwankers complexer en vereist specifieke aandacht voor de vervorming en spanningen in het metselwerk (bron [2]).

Normering en Regelgeving

De normering en regelgeving omtrent spouwankers zijn vastgelegd in verschillende documenten. De NEN-EN 845-1 specificeert de eisen aan de spouwankers zelf, terwijl de NEN-EN 1996-2 de duurzaamheidseisen behandelt (bron [1], [3]). Deze laatste norm classificeert metselwerk in milieuklassen (MX1 tot MX5) op basis van de blootstelling aan verschillende omstandigheden, zoals droogte, vocht, vorst/dooiwisselingen, zout water en agressieve chemicaliën (bron [1]). De juiste keuze van spouwankers moet afgestemd zijn op de specifieke milieuklasse van de constructie.

Plaatsing en Uitvoering

Een correcte plaatsing en uitvoering van spouwankers zijn cruciaal voor hun effectiviteit. Spouwankers moeten verspringend worden aangebracht om spanningen in het metselwerk te beperken en een goede belastingafdracht te garanderen (bron [1]). Het is essentieel dat de spouwankers op lagenmaat worden uitgezet om te voorkomen dat ze schuin geplaatst of gebogen worden in de spouw (bron [1]). In penanten, borstweringen en dakranden is het aan te raden om altijd twee rijen spouwankers aan te brengen voor extra stabiliteit (bron [3]).

Veelvoorkomende Problemen en Signalering

Verschillende problemen kunnen optreden met spouwankers in bestaand metselwerk, wat kan leiden tot schade aan de gevel. Scheuren in het metselwerk zijn een veelvoorkomend signaal dat spouwankers hun functie niet meer goed vervullen (bron [4]). Ook loslatend metselwerk, geluiden bij wind, en lekkages kunnen indicaties zijn van falende spouwankers (bron [4], [5]). Roestvorming van stalen of ijzeren onderdelen in oudere gebouwen kan leiden tot uitzetting, waardoor het metselwerk kapot gedrukt wordt en scheuren ontstaan (bron [5]). Veranderingen in de bodem, trillingen door verkeer, en het vervangen van raamkozijnen kunnen eveneens problemen veroorzaken (bron [5]).

Herstel en Renovatie

Bij gevelrenovatie is het belangrijk om de staat van de spouwankers te controleren. Indien nodig moeten ze worden vervangen. Bij het herstellen van scheuren in het metselwerk worden vaak spiraalankers gebruikt in combinatie met nieuwe spouwankers voor een robuuste en veilige constructie (bron [4]). Spiraalankers worden in de scheuren geplaatst en met ankermortel vastgezet, waardoor de muur versterkt wordt en verdere groei van de scheuren wordt voorkomen (bron [4]).

Voor het opnieuw verbinden van metselwerk zijn muurankers in diverse lengtes en diameters beschikbaar (bron [5]). Deze kunnen gebruikt worden om gevels aan bouwmuren te koppelen, losse elementen vast te zetten, en spouwmuurconstructies te herstellen. Renovatiespouwankers zijn speciaal ontworpen voor het doorheen gevelmetselwerk aanbrengen in het binnenspouwblad van beton, steen of hout (bron [5]). Ze zijn ook geschikt voor het toevoegen van extra gewicht, bijvoorbeeld bij buitenschil isolatiesystemen (bron [5]).

Het ‘latei herstel systeem’ van Thor Helical biedt een oplossing voor schade veroorzaakt door het vervangen van raamkozijnen. Dit systeem maakt gebruik van wapeningstaven die als volledig element in het metselwerk boven het kozijn worden aangebracht. De combinatie van spiraalvormige staafankers van roestvast staal en constructieve mortel zorgt voor een stabiele en sterke latei (bron [5]).

Onderhoud en Preventie

Regelmatig onderhoud en het tijdig aanpakken van kleine herstellingen kunnen helpen om grotere problemen met spouwankers te voorkomen (bron [5]). Het is belangrijk om loskomende bakstenen of voegen direct te repareren, omdat dit kan leiden tot onveilige situaties (bron [5]). Vakkundig onderzoek is essentieel om de oorzaak van scheurvorming te achterhalen en de juiste herstelmaatregelen te nemen (bron [5]).

Spouwankers en Isolatie

Bij het isoleren van spouwmuren is het belangrijk om te controleren of de spouwankers nog intact zijn (bron [4]). De spouwankers kunnen een functie hebben bij het bevestigen van isolatieplaten in de spouw. Over het algemeen worden in de verwerkingsvoorschriften van isolatieplaten minimaal drie ankers per plaat voorgeschreven, wat overeenkomt met ongeveer drie spouwankers per vierkante meter (bron [3]).

Conclusie

Spouwankers spelen een cruciale rol in de stabiliteit en duurzaamheid van metselwerkgevels. Een correcte berekening, plaatsing en uitvoering zijn essentieel. Regelmatige inspectie en tijdig herstel van falende spouwankers zijn noodzakelijk om schade te voorkomen. De normering in de Eurocode 6 en NEN-EN 845-1 en NEN-EN 1996-2 biedt een kader voor de eisen aan spouwankers en hun toepassing. Bij renovatieprojecten is het raadzaam om een expert te raadplegen om de staat van de spouwankers te beoordelen en de juiste herstelmaatregelen te bepalen.