Spouwankers in Metselwerk: Toepassing, Normen en Duurzaamheid

Published by Redactie on september 3, 2025 | Category metselwerk

Introductie

Spouwankers zijn essentiële componenten in constructies met een traditioneel metselwerk buitenspouwblad. Ze zorgen voor de overdracht van windbelasting en verbinden het buitenblad met de achterwand of een steunpunt. De correcte toepassing en naleving van normen en regelgeving zijn cruciaal, maar in de praktijk worden vaak vuistregels gehanteerd die niet aan de eisen voldoen. Dit artikel behandelt de functie, normering, materiaalkeuzes, plaatsing en duurzaamheid van spouwankers, met speciale aandacht voor situaties met gelijmd metselwerk en renovatieprojecten. De informatie is gebaseerd op de geldende Eurocodes en NEN-normen.

Functie en Berekening van Spouwankers

De primaire functie van spouwankers is het overdragen van windbelasting van het belaste blad naar het andere spouwblad, de achterwand of een steunpunt. De Eurocode 6 (NEN-EN 1996-1-1) stelt dat het minimaal aantal spouwankers per vierkante meter berekend moet worden op basis van de rekenwaarde van de horizontale belasting, gedeeld door de rekenwaarde van de druk- of trekcapaciteit van het spouwanker. Hoewel de Eurocode een minimum van 2 spouwankers per vierkante meter vastlegt, is een nauwkeurige berekening noodzakelijk om te voldoen aan de specifieke eisen van een project.

Normering en Regelgeving

De toepassing van spouwankers is onderworpen aan specifieke normering en regelgeving. De NEN-EN 845-1 en NEN-EN 1996-2 bevatten gedetailleerde eisen met betrekking tot materiaalkeuze en duurzaamheid. De normen classificeren metselwerk in milieuklassen (MX1 tot MX5) op basis van de blootstelling aan verschillende omgevingsfactoren, zoals vocht, vorst/dooiwisselingen, zout en agressieve chemicaliën. Metselwerk spouwmuren vallen doorgaans in milieuklasse MX3.2, maar in kustgebieden of bij wegen waar gestrooid wordt met zout, kan de classificatie oplopen tot MX4. Indien geen milieuklasse is voorgeschreven, dient de constructeur deze vast te stellen.

Materialen voor Spouwankers

De keuze van het juiste materiaal voor spouwankers is afhankelijk van de milieuklasse. Voor milieuklasse MX3.2 is RVS AISI 316 (A4) altijd toegestaan. Verzinkte ankers zijn in theorie toegestaan, maar vereisen een zeer dikke zinklaag (minimaal 940 g/m2) die in de praktijk moeilijk aan te brengen is. Voor milieuklasse MX4 is uitsluitend RVS AISI 316 (A4) toegestaan. Het is van belang om de toe te passen staalkwaliteit minimaal RVS AISI 316 (A4) te specificeren.

Spouwankers in Gelijmd Metselwerk en Andere Systemen

Spouwankers zijn verkrijgbaar in verschillende diameters en zijn specifiek ontworpen voor diverse achterconstructies en voegen. Een minimale inbedlengte is vereist, zowel in het binnenblad als in het buitenblad, doorgaans 40 mm met een maximum van 70 mm. Voor specifieke situaties is het raadzaam om de leverancier/producent te raadplegen. Deze inbedlengte geldt ook voor gelijmde buitenbladen, droogstapelsystemen, dunbedmortel en HSB-elementen. Ook voor de verankering van metselwerk aan een staalconstructie zijn specifieke oplossingen beschikbaar, die per project berekend moeten worden.

Plaatsing en Uitvoering

Een correcte plaatsing van spouwankers is essentieel voor een optimale belastingafdracht en het voorkomen van spanningen in het metselwerk. Spouwankers moeten zoveel mogelijk verspringend aangebracht worden. Ze moeten tevens worden uitgezet op lagenmaat om te voorkomen dat ze schuin geplaatst of gebogen worden in de spouw. De NEN-EN 1996-1-1 omschrijft een spouwanker als een product om één blad van een spouwmuur, door de spouw heen, aan het andere blad of aan een raamwerkconstructie of een achterwand te bevestigen.

Spouwankers bij Staalframebouw

Bij gevels afgewerkt met metselwerk en een staalframe draagconstructie, zorgen spouwankers voor de koppeling tussen het buitenblad (metselwerkschil) en het binnenblad. Er zijn beperkingen aan de vervorming en het spreiden van de spanningen in het metselwerk, wat eisen stelt aan zowel de spouwankers als de staalframe gevelelementen. Bij staalframebouw wordt vaak de werkwijze van HSB (houtvezelisolatieplaten) overgenomen, maar niet alle systemen zijn geschikt voor staalframe.

Vuistregels en Berekeningen

Hoewel vuistregels zoals "4-5 stuks per m² is wel voldoende" vaak worden gehanteerd, is het essentieel om de Eurocode te raadplegen voor duidelijke regels. De benodigde hoeveelheid spouwankers is afhankelijk van de situatie en moet per project berekend worden. Voor situaties met een gesteund binnenblad met een buigstijfheid die ten minste tweemaal zo groot is als de buigstijfheid van het buitenblad, geldt een factor ca = 1,5. Voor een niet-dragend binnenblad zonder horizontale ondersteuning en een buitenblad zonder horizontale koppeling met de vloerrand, geldt ca = 3,0. In alle overige gevallen geldt ca = 2,0. Een indicatie voor het aantal benodigde spouwankers is rond de 3,6 mm per m2.

Problemen en Oplossingen bij Gevelrenovatie

Bij gevelrenovatie is het belangrijk om de staat van de spouwankers te controleren. Scheuren in het metselwerk, loslatend metselwerk en geluiden bij wind kunnen wijzen op falende spouwankers. In dergelijke gevallen is vervanging noodzakelijk. Bij renovatie worden vaak spiraalankers gebruikt om scheuren te herstellen, in combinatie met nieuwe spouwankers voor een robuuste constructie. Spiraalankers worden in scheuren geplaatst en met ankermortel vastgezet, waardoor de muur versterkt wordt en verdere groei van de scheuren wordt voorkomen.

Duurzaamheid en Milieuklassen

De duurzaamheid van spouwankers is afhankelijk van de milieuklasse waarin het metselwerk is ingedeeld. De NEN-EN 1996-2 geeft een overzicht van de milieuklassen en de bijbehorende micro-omstandigheden van blootstelling. Het is essentieel om de juiste milieuklasse te bepalen, eventueel met behulp van een constructeur, om de juiste materiaalkeuze te garanderen.

Controle en Inspectie

Tijdens het isoleren van spouwmuren is het belangrijk om te controleren of de spouwankers nog intact zijn. Regelmatige inspectie van de gevel kan helpen om problemen vroegtijdig te signaleren en te voorkomen dat ze escaleren. Bij twijfel is het raadzaam om een expert in te schakelen voor een grondige inspectie en eventuele vervanging van de spouwankers.

Conclusie

Spouwankers zijn cruciale elementen in metselwerkconstructies. Correcte toepassing, materiaalkeuze en plaatsing, gebaseerd op de geldende normen en regelgeving, zijn essentieel voor de duurzaamheid en veiligheid van een gebouw. Het is van belang om af te stappen van vuistregels en een nauwkeurige berekening te maken, rekening houdend met de specifieke omstandigheden van het project en de milieuklasse. Bij gevelrenovatie is een grondige inspectie van de spouwankers noodzakelijk om eventuele problemen te identificeren en te verhelpen.